Để không lây lan dịch bệnh đậu mùa khỉ

>> Cẩn trọng "thảm họa" kép COVID-19 và đậu mùa khỉ

Mới đây, Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus đã tuyên bố đợt bùng phát bệnh đậu mùa khỉ hiện nay là tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu - mức báo động cao nhất mà cơ quan này có thể phát đi.  “Tôi đã quyết định tuyên bố đợt bùng phát bệnh đậu mùa khỉ trên toàn cầu hiện nay là tình trạng khẩn cấp y tế công cộng mà quốc tế lo ngại” - ông Tedros nói.

Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus mô tả bệnh đậu mùa khỉ là một mối đe dọa sức khỏe đang ngày càng gia tăng. Ông kêu gọi các chính phủ trên toàn thế giới tăng cường giám sát, truy vết, xét nghiệm và đảm bảo rằng những người có nguy cơ cao được tiếp cận với vắc xin và thuốc kháng virus. 

Tại buổi họp khẩn của Bộ Y tế mới đây về ứng phó với dịch bệnh này, các chuyên gia nhận định Việt Nam chưa ghi nhận ca đậu mùa khỉ, tuy nhiên nguy cơ bệnh này xâm nhập vào nước ta là rất lớn, do bệnh dịch đã xuất hiện ở nhiều quốc gia, sự giao lưu đi lại thuận tiện. Theo Bộ Y tế, thế giới đã ghi nhận gần 16.000 trường hợp mắc tại 74 quốc gia, tử vong 5 trường hợp. Tỷ lệ tử vong trên số mắc là 1/3.000, số này chưa thực sự thống kê hết.

Theo bác sĩ Đỗ Hồng Hiên, chuyên gia dịch tễ của WHO tại Việt Nam, Việt Nam chưa có báo cáo ca bệnh nhưng chỉ là vấn đề thời gian, cũng có thể đã có sự lây truyền trong cộng đồng. Chúng ta cần có các biện pháp ứng phó sàng lọc, ngăn chặn không gây lây nhiễm và bảo vệ nhân viên y tế, những người có nguy cơ cao.

Nhiều người lo ngại, đậu mùa khỉ có thể bùng phát thành đại dịch tương tự Covid-19.

Trước nguy cơ đậu mùa khỉ có thể xâm nhập và lây lan, Cục Y tế Dự phòng cho rằng hoạt động trọng tâm trong thời gian tới là giám sát người đến từ các nước có dịch, giám sát dịch bệnh tại các cửa khẩu, tại cơ sở khám chữa bệnh và dựa vào sự kiện tại cộng đồng để phát hiện sớm, ngăn chặn virus bùng phát.

Về xét nghiệm chẩn đoán, giáo sư Đặng Đức Anh, Viện trưởng Vệ sinh dịch tễ Trung ương, cho biết đang phối hợp các viện; đề nghị WHO, CDC hỗ trợ sinh phẩm cũng như quy trình xét nghiệm. Hiện Việt Nam chưa có các sinh phẩm này.

"Bộ kit hoàn chỉnh hiện nay rất ít, giả sử nếu có cung cấp tại Việt Nam, chúng ta phải có giấy phép từ Bộ Y tế mới được sử dụng. Về năng lực xét nghiệm, chúng ta phải đợi nhận bộ mồi của WHO cung cấp", ông Đức Anh nói.

Trong lúc chờ sinh phẩm chuẩn, phó giáo sư Nguyễn Vũ Trung, Viện trưởng Pasteur TP HCM, đề xuất tạm thời dùng một số hóa chất sinh phẩm sử dụng trong phòng thí nghiệm nhằm xét nghiệm chẩn đoán, sàng lọc ca bệnh trong trường hợp khẩn cấp.

Về vaccine, giáo sư Đức Anh cho biết thế giới hiện chỉ có hai loại vaccine được Mỹ cấp phép sử dụng, đều là vaccine virus sống. Vaccine có lộ trình hai liều, tiêm cách nhau 4 tuần, dành cho người trên 18 tuổi trở lên. Tuy nhiên, WHO khuyến cáo không tiêm đại trà vaccine này, chỉ dùng cho nhóm nguy cơ cao như người đồng tính, lưỡng tính nam... 

>> WHO tuyên bố tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu với bệnh đậu mùa khỉ

>> Cảnh báo nguy cơ bệnh đậu mùa khỉ lan rộng khắp Đông Nam Á

>> Thận trọng với bệnh đậu mùa khỉ tại châu Âu

PGS.TS Nguyễn Văn Kình - Cố vấn Cao cấp Trung tâm Gen Trị liệu, Bệnh viện Bạch Mai - dẫn chứng: “Các bác sĩ cho biết, triệu chứng của bệnh đậu mùa khỉ nhẹ hơn so với đậu mùa. Vì thế, bệnh hầu như không đe dọa nghiêm trọng tới sức khỏe và tính mạng của bệnh nhân”.

Tuy nhiên, người có hệ miễn dịch yếu cần phải theo dõi và điều trị tích cực để ngăn ngừa những biến chứng xấu xảy ra. Bởi, virus có thể tận dụng hệ miễn dịch yếu để tấn công, khiến bệnh chuyển biến nặng. PGS Kình dẫn chứng, các số liệu thống kê cho thấy, có từ 3 - 6% bệnh nhân đã tử vong do không phát hiện và điều trị sớm.

Bác sĩ Trương Hữu Khanh - Phó Chủ tịch Liên chi hội Truyền nhiễm TPHCM - chia sẻ, hiện nay, đa số người mắc bệnh đậu mùa khỉ nam đồng tính (MSM). Tuy nhiên, theo bác sĩ Khanh, virus gây đậu mùa khỉ là virus ADN. Do đó, virus này đột biến chậm, có thể là 10 - 15 năm.

Bác sĩ Phí Văn Công - Khoa Hồi sức Cấp cứu Nhi, Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn - cho biết, việc phát hiện, giám sát và xác định nhanh các ca bệnh đậu mùa khỉ mới là rất quan trọng để ngăn chặn ổ dịch.

“Cũng giống các đợt bùng phát bệnh đậu mùa ở người trước đây, tiếp xúc gần với người bị nhiễm bệnh là yếu tố nguy cơ đáng kể nhất đối với việc lây nhiễm virus đậu mùa khỉ.

Do đó, nhân viên y tế và các thành viên trong gia đình có nguy cơ lây nhiễm cao hơn. Nhân viên y tế chăm sóc bệnh nhân nghi ngờ hoặc xác định nhiễm virus đậu mùa khỉ, hoặc xử lý bệnh phẩm hô hấp cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa kiểm soát nhiễm khuẩn đúng quy trình nghiêm ngặt”, bác sĩ Công khuyến cáo.

Nhân viên y tế cần mặc đồ phòng hộ cá nhân thích hợp, đào tạo quy trình lấy mẫu bệnh phẩm và xử lý mẫu bệnh phẩm. Nhờ đó, tránh phơi nhiễm khi lấy mẫu bệnh phẩm từ người bệnh hoặc động vật nghi nhiễm bệnh.

Bệnh phẩm của bệnh nhân phải được chuẩn bị an toàn để vận chuyển theo hướng dẫn của WHO về vận chuyển chất lây nhiễm. Ngoài ra, việc hạn chế đến nơi quá đông người và tiếp xúc với người đang có triệu chứng nghi nhiễm bệnh là rất quan trọng.

Bác sĩ Phí Văn Công cho biết, theo thời gian, hầu hết bệnh truyền nhiễm ở người đều do lây truyền từ động vật sang người. Sau đó, lây từ người sang người. Do đó, cần tránh tiếp xúc với động vật hoang dã, đặc biệt là động vật ốm hoặc chết, kể cả thịt, máu và các bộ phận khác của chúng nếu không có biện pháp bảo hộ phù hợp. Ngoài ra, tất cả các thực phẩm từ động vật cần được nấu chín kỹ trước khi ăn. “Bất kỳ động vật nào có thể đã tiếp xúc với động vật bị nhiễm bệnh phải được cách ly, xử lý với các biện pháp kiểm soát nhiễm khuẩn theo quy định và theo dõi các triệu chứng bệnh đậu mùa khỉ trong 30 ngày”, bác sĩ Công cho biết.

Bộ Y tế khuyến cáo người dân thực hiện các biện pháp phòng bệnh đậu mùa khỉ: 1. Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi, tốt nhất che bằng khăn vải hoặc khăn tay hoặc khăn giấy dùng một lần hoặc ống tay áo để làm giảm phát tán các dịch tiết đường hô hấp; rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn ngay sau khi ho, hắt hơi. Không khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng. 2. Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn tay nhanh. 3. Người có triệu chứng phát ban cấp tính không rõ nguyên nhân kèm theo một hoặc nhiều triệu chứng như đau đầu, sốt, nổi hạch, đau cơ, đau lưng, suy nhược... cần chủ động liên hệ với cơ sở y tế để được theo dõi, tư vấn kịp thời. Đồng thời, cần chủ động tự cách ly, tránh quan hệ tình dục. 4. Tránh tiếp xúc gần gũi với người mắc bệnh đậu mùa khỉ, tránh tiếp xúc trực tiếp với những vết thương, dịch cơ thể, giọt bắn và các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. 5. Người đến các quốc gia có lưu hành dịch bệnh đậu mùa khỉ, cần tránh tiếp xúc với động vật có vú bị bệnh như: động vật gặm nhấm, thú có túi, động vật linh trưởng (chết và sống) có thể chứa virus đậu mùa khỉ. 6. Đảm bảo an toàn thực phẩm, chỉ sử dụng các thực phẩm đã được nấu chín. Không nên ăn, tiếp xúc với động vật hoang dã hoặc sản phẩm của động vật hoang dã, động vật bị nhiễm bệnh.