Đề xuất tăng thuế thuốc lá

Với tỷ lệ 35%-40% thuế trên giá bán lẻ như hiện nay, Việt Nam nằm trong nhóm nước có thuế thuốc lá thấp nhất trên thế giới và khu vực ASEAN.

Giá thuốc lá quá thấp

Ông Kidong Park, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam cho rằng, thuế và giá thuốc lá tại Việt Nam đều thấp so với các nước. Giá một bao thuốc lá tại Việt Nam rẻ nhất là 6.000 đồng, phổ biến ở mức dưới 20.000 đồng. Theo dữ liệu của WHO, giá này nằm trong số 15 nước thấp nhất thế giới.

Một trong những nguyên nhân chủ yếu của việc tỷ lệ hút thuốc lá còn cao và giảm chậm là do giá thuốc lá của Việt Nam vẫn rất rẻ, thậm chí ngày càng rẻ đi nếu so với thu nhập. Bởi vì, 20 năm qua, giá thuốc lá hầu như không tăng, trong khi thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam vẫn tăng đều đặn hàng năm nên thuốc lá ngày càng trở nên dễ tiếp cận.

Thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) thuốc lá của Việt Nam áp dụng trên giá bán ra của cơ sở sản xuất, vì vậy mặc dù tỷ lệ thuế hiện nay là 70% và tăng lên 75% vào năm 2019 thì tỷ lệ thuế (TTĐB + VAT) trên giá bán lẻ chỉ chiếm từ 35% đến 40%, còn cách xa khuyến cáo của WHO là 70% giá bán lẻ. Trong khi đó, thuế thuốc lá khi tính trên giá bán lẻ trung bình thế giới là 56%.

Bà Nguyễn Thị Kim Tiến, Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết, tại Việt Nam, số trường hợp tử vong do các bệnh không lây nhiễm chiếm 73% tổng số ca tử vong do bệnh tật và thương tích, mà một trong những nguyên nhân là do tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao. Điều tra toàn cầu về tình hình sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành tại Việt Nam năm 2016 cho thấy, số tiền người dân Việt Nam chi mua thuốc lá một năm là 31,000 tỷ đồng. Bên cạnh đó, tổng chi phí điều trị và tổn thất do mất khả năng lao động vì ốm đau và tử vong sớm do 5 nhóm bệnh liên quan đến thuốc lá (ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa-hô hấp trên, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, nhồi máu cơ tim, đột quỵ) là 24.000 tỷ đồng/năm.

2 phương án tăng thuế thuốc lá

Bộ Tài chính hiện đề xuất hai phương án sửa đổi mức thuế TTĐB áp dụng với mặt hàng thuốc lá.

Phương án một là áp dụng thu thuế theo phương pháp hỗn hợp (thu theo thuế suất tỷ lệ như hiện nay và thuế suất tuyệt đối). Theo đó, bổ sung mức thu thuế tuyệt đối 1.000 đồng/bao thuốc lá 20 điếu và 1.500 đồng một điếu xì gà. Quy định này áp dụng từ năm 2020. Phương án hai, tăng thuế suất theo lộ trình: Năm 2020 tăng từ 75% lên 80%, một năm sau tăng lên mức 85%. Mức thuế TTĐB với thuốc lá hiện nay là 70% (áp dụng từ năm 2016 đến 2018); đến năm 2019 sẽ tăng lên 75%.

Trong khi đó, Quỹ Phòng Tác hại của thuốc lá, Bộ Y tế còn đưa ra hai phương án mạnh tay hơn. Phương án 1: Từ năm 2020, bên cạnh biểu thuế theo tỷ lệ hiện hành, bổ sung thêm thuế TTĐB với thuốc lá ở mức 2.000 đồng một bao. Với mức thuế tăng như trên, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới có thể giảm 3%, giúp tránh được 300.000 ca tử vong sớm do thuốc lá; tăng doanh thu thuốc lá thêm 6.300 tỷ đồng một năm.

Phương án 2: Từ năm 2020, bên cạnh biểu thuế theo tỷ lệ hiện hành, bổ sung thêm thuế TTĐB với thuốc lá ở mức 5.000 đồng một bao. Với mức tăng thuế này, tỷ lệ hút thuốc ở nam giới có thể giảm 6,3%; giúp tránh được 900.000 ca tử vong sớm do thuốc lá; tăng doanh thu thuốc lá thêm 10.700 tỷ một năm.