>>> Hòa Thắng gọi vốn trái phiếu khủng, tài sản đảm bảo là dự án dính chặt rừng

Tại Diễn đàn “Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiệu quả, bền vững” do Diễn đàn Doanh nghiệp tổ chức mới đây, bà Nguyễn Thị Hiếu, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Địa ốc Phú Cường đã đặt câu hỏi với các diễn giả là: Làm thế nào để kiến nghị với Nhà nước quan tâm đến hình thức gọi vốn cộng đồng, xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý để doanh nghiệp có thể thuận lợi gọi vốn cộng đồng hiệu quả?

Manh nha xuất hiện

Báo cáo Fintech của MBBank cho biết tính đến năm 2020, Việt Nam có tổng cộng 115 công ty Fintech. Trong đó, chỉ có 5 công ty hoạt động trong lĩnh vực gọi vốn cộng đồng, chiếm 4,5%. Sự khiêm tốn của nhóm gọi vốn cộng đồng phản ánh mức độ phát triển của thị trường này ở Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn đầu tiên, ở dưới mức tiềm năng và còn nhiều dư địa phát triển.

Đơn cử, Việt Nam đã được biết đến trên thị trường gọi vốn cộng đồng “chính thống” với trang FundingVN, được thành lập dưới sự bảo trợ Trung tâm Hỗ trợ Thanh Niên Khởi nghiệp thuộc Hội Liên Hiệp Thanh niên TP.HCM. Tuy nhiên, tại thời điểm hiện nay, nền tảng này chỉ cập nhật số dự án gọi vốn cộng đồng thành công đếm được "trên đầu bàn tay".

>>> DXG sẽ “tắc" vốn nếu phát hành trái phiếu quốc tế không thành công?

Nếu so sánh với các đợt gọi vốn theo vòng huy động trực tiếp của các doanh nghiệp start up thời gian qua, thì giá trị lẫn số lượng dự án gọi vốn cộng đồng thành công là không thể so sánh, kể cả trong những thời điểm thị trường đầu tư start up được cho là thoái trào như hiện tại.

Ông Kendrick Nguyễn, CEO sàn gọi vốn cộng đồng Republic, cho rằng sự tăng trưởng từ gọi vốn cộng đồng ở Việt Nam rất khó xảy ra cho các nền tảng gọi vốn cộng đồng nội, ít nhất là trong ngắn hạn, và khó có thể so sánh với các thị trường như ở Mỹ. Bởi hầu hết người Việt chưa có thói quen đầu tư startup.

Bên cạnh đó, theo ông Nguyễn Hòa Bình, Chủ tịch NextTech, nhà sáng lập quỹ hỗ trợ khởi nghiệp Next100, không ai đủ tự tin để rót tiền khi chỉ tiếp xúc online. Theo đó, bản chất của gọi vốn cộng đồng là qua online và không tiếp xúc trực tiếp, số tiền gọi chỉ được rất nhỏ và nhiều người có tâm lý “góp vốn để ủng hộ” chứ không phải để đầu tư, còn bản chất rót vốn đầu tư “tiền to”, đó lại là một câu chuyện khác. Vì lẽ đó, những trường hợp như cộng đồng góp vốn cho cựu sáng lập The Kafe Đào Chi Anh để tái triển khai dự án khởi nghiệp qua trang gofundme nhận được nhiều ý kiến trái chiều, và cho đến nay cũng chưa có thông tin cụ thể ra sao về dự án này, vẫn chỉ là hi hữu.

Có thể mở rộng hơn?

Trong khi đó trên thị trường, bản chất gọi vốn cộng đồng góp vốn đầu tư đã được nhiều doanh nghiệp sử dụng để đưa ra các sản phẩm mời gọi góp vốn theo hình thức “mở rộng” khác nhau. Cách thức này đã và đang một số doanh nghiệp bất động sản áp dụng, điển hình One Mount Group, một thành viên ban đầu được Vingroup thành lập nhưng tập đoàn này đã chuyển nhượng vốn và không còn là công ty mẹ, trong năm 2022 đã ra mắt sản phẩm tài chính với hình thức đầu tư bất động sản hoàn toàn mới đến từ OneHousing với tên gọi RIO. Người mua chỉ cần bỏ ra 5% giá trị căn hộ để có “quyền mua” căn hộ trong vòng 1 năm.

Việc góp vốn để có quyền mua trong ngắn hạn, có thể “quy đổi” tương tự như một khoản góp vốn cộng đồng mà người góp sẽ được hưởng quyền lợi tương ứng với khoản vốn góp đầu tư. Do đó, đây có thể xem là một dạng góp vốn cộng đồng mở rộng, giúp cho người mua nhà có khi chỉ cần vài triệu đồng là có thể góp vốn vào một dự án trị giá vài tỉ đồng. Đây là một hình thức đầu tư đã có từ lâu trên thế giới với những tên tuổi như Roofstock One, Cadre, Fundrise (Mỹ), PropertyShare (Ấn Độ), Brickx (Úc)… và cũng đồng thời giúp doanh nghiệp có thanh khoản, có đồng vốn để đầu tư phát triển dự án.

Bà Nguyễn Thị Hiếu, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Địa ốc Phú Cường cho biết, trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, không phải doanh nghiệp nào cũng có đủ khả năng để phát hành trái phiếu huy động vốn. Vì vậy, Phú Cường đã gọi vốn cộng đồng theo hình thức đơn giản: Ra đời phương pháp đầu tư siêu nhỏ, giúp kết nối chủ dự án với các nhà đầu tư để tiếp cận nguồn vốn một cách thuận lợi, nhanh hơn thông qua nền tảng số. Thông qua ứng dụng Phu Cuong Golden Land, các dự án bất động sản do Phú Cường đầu tư sẽ được chia thành các gói đầu tư khác nhau, phù hợp với khả năng tài chính của từng nhà đầu tư. Nhờ đó, chủ đầu tư có thể tiếp cận nguồn vốn một cách nhanh hơn và thuận lợi hơn.

Tuy nhiên theo nhiều chuyên gia, khung pháp lý cho gọi vốn cộng đồng chưa được xây dựng, hoàn thiện, cũng là một trong những rào cản khiến thị trường này không thể phát huy, mở rộng từ dư địa hiện hữu. Bên nhận và bên góp vốn cộng đồng tuy góp vốn, thỏa thuận đầu tư theo hình thức tự nguyện, nhưng nếu không có khung pháp lý, sẽ rất có nguy cơ bị “biến tướng” gọi vốn từ các sản phẩm đầu tư.

“Chính vì vậy, nhiều doanh nghiệp cũng chỉ có thể gọi vốn khoản nhỏ, không dám gọi vốn cộng đồng đại chúng với các điều khoản hết sức minh bạch, theo đúng ý nghĩa của nó”, một chuyên gia cho biết.