Doanh nghiệp quân đội hòa nhập vào kinh tế hội nhập

Đồng thời, phát huy tốt vai trò tham gia phát triển kinh tế - xã hội, góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân đẩy mạnh thực hiện sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. 

Doanh nghiệp quân đội (DNQĐ) ra đời và phát triển cùng sự phát triển của Quân đội nhân dân Việt Nam. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, các xưởng sản xuất, nhà máy đã được hình thành trên phạm vi cả nước với nhiệm vụ sản xuất phục vụ Quân đội và xây dựng kinh tế.

Doanh nghiệp Quân đội bắt nhịp thị trường

Đặc biệt, với việc Cục Nông Binh được thành lập vào ngày 23/8/1956, được xem là dấu mốc quan trọng khi Quân đội chuyển sang hoạt động kinh tế với một quy mô lớn, tổ chức chặt chẽ và có hệ thống. Giai đoạn này, các đơn vị đã tham gia hiệu quả vào nhiều công trình quan trọng của đất nước, như: xây dựng các tuyến giao thông chiến lược quan trọng ở vùng Tây Bắc, Khu công nghiệp Thái Nguyên và Việt Trì, công trình thủy lợi Bắc - Hưng - Hải… Hiệu quả hoạt động lao động sản xuất của Quân đội đã tạo tiềm lực quốc phòng và kinh tế, góp phần vào thắng lợi của hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược.

Bước vào thời kỳ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhất là giai đoạn đổi mới, các DNQĐ tiếp tục khẳng định vai trò là một trong những nguồn lực quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Các DNQĐ đã từng bước đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ chính trị đặt ra, phát huy vai trò quan trọng trong huy động nguồn lực cho quốc phòng; sản xuất được nhiều sản phẩm mà trước đây vẫn phải nhập của nước ngoài. Đặc biệt, nhiều vũ khí, khí tài, trang bị hiện đại được DNQĐ (đặc biệt là các doanh nghiệp quốc phòng) có thể tự sản xuất, sửa chữa; nhờ đó, tăng cường khả năng chủ động đối với nhu cầu sử dụng và tiết kiệm một lượng lớn ngoại tệ cho đất nước.

Năm 2019, doanh thu của DNQĐ ước đạt 252.500 tỷ đồng (bằng 100,29% kế hoạch năm); lợi nhuận ước đạt 44.300 tỷ đồng (bằng 101,12% kế hoạch năm);  thu nhập bình quân 14.500.000 đồng/người/tháng.

Mặc dù trong những năm gần đây, các DNQĐ đã gặp nhiều khó khăn trong cơ chế thị trường, cạnh tranh gay gắt, hệ thống pháp luật còn bất cập nhưng với sự nỗ lực, cố gắng, phát huy bản chất anh bộ đội Cụ Hồ, các DNQĐ đã có nhiều chuyển biến tích cực, từng bước ổn định và phát triển.

Nhiều DNQĐ đã bám sát nhu cầu thị trường, tích cực đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm để tăng sức cạnh tranh; đấu thầu và thắng thầu nhiều dự án lớn, quan trọng. Nhiều doanh nghiệp đã có các sản phẩm chất lượng đạt tiêu chuẩn quốc tế, nhất là trong lĩnh vực đóng tàu, công nghệ thông tin, truyền thông, dệt may, cơ khí, đồ nhựa... DNQĐ cũng luôn thực hiện đúng tiến độ, bảo đảm chất lượng các công trình, dự án khó, phức tạp, như: làm đường tuần tra biên giới, rà phá bom mìn, xây dựng các công trình chiến đấu, phủ sóng thông tin vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo

Không chỉ chú trọng thị trường trong nước, một số DNQĐ đã mạnh dạn đầu tư ra nước ngoài. Trong quá trình đầu tư, các doanh nghiệp đã thực hiện tốt việc gắn kết giữa hiệu quả kinh tế với đảm bảo quốc phòng, an ninh; giữ vững và nâng cao uy tín của cộng đồng DNQĐ, góp phần thúc đẩy quan hệ đối ngoại giữa Việt Nam với các quốc gia tiếp nhận đầu tư, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế và yêu cầu bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.

Với rất nhiều nỗ lực, các DNQĐ đã có những đóng góp quan trọng cho ngân sách Nhà nước, nâng cao thu nhập cho người lao động và đang dần khẳng định là hạt nhân trong việc đảm bảo an sinh xã hội; góp phần tạo tiềm lực quốc phòng trong thế bố trí chiến lược mới, thực hiện có hiệu quả chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Đảng và Nhà nước.

Có thể nói, trong sản xuất kinh doanh, các DNQĐ đã phát huy được tinh thần chủ động, sáng tạo; chấp hành nghiêm các chế độ về quản lý tài chính và kế toán; sản xuất kinh doanh theo đúng các ngành nghề mà Bộ Quốc phòng và pháp luật cho phép, bảo đảm có hiệu quả; bảo toàn và phát triển được vốn...

Thời gian qua, để tạo điều kiện thuận lợi và động lực phát triển cho DNQĐ có hành lang thông thoáng trong hoạt động sản xuất kinh doanh, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng đã kịp thời lãnh đạo, chỉ đạo bằng nhiều chủ trương, giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho DNQĐ, nhất là vấn đề cơ chế sử dụng đất quốc phòng vào hoạt động sản xuất, xây dựng kinh tế, cơ cấu lại DNQĐ, huy động vốn, tìm kiếm thị trường…; thúc đẩy sản xuất, kinh doanh theo hướng nâng cao chất lượng, đa dạng hóa các hoạt động dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp; hoạt động phù hợp với những cam kết quốc tế; tập trung vào các giải pháp hỗ trợ gián tiếp, nhằm nâng cao tính chủ động, sáng tạo cho doanh nghiệp…

Cùng với đó, cơ quan quản lí cần tập trung giải quyết những vấn đề khó khăn, vướng mắc trong quá trình đẩy mạnh thực hiện cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả của DNQĐ; sửa đổi, bổ sung quy định về cổ phần hóa DNNN trong Quân đội; tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc về tồn đọng tài chính, công nợ, đất đai, chế độ đối với người lao động tại các doanh nghiệp...

Tuy nhiên, do có những đặc thù riêng, hoạt động sản xuất kinh doanh của các DNQĐ còn nhiều khó khăn, vướng mắc, đòi hỏi các cấp, các ngành cần nghiên cứu, giải quyết. Một số doanh nghiệp thiếu vốn điều lệ, hoặc quy mô còn nhỏ lẻ, manh mún, không đủ sức cạnh tranh. Một số nhiệm vụ sản xuất kinh doanh, đầu tư trên các địa bàn chiến lược Lào, Campuchia chưa có cơ chế hỗ trợ phù hợp. Trình độ quản lý quản trị doanh nghiệp và hiệu quả kinh tế ở các doanh nghiệp còn chênh lệch lớn; kiến thức quản lý kinh tế, tổ chức bộ máy và công tác quản lý tài chính nhiều doanh nghiệp còn bất cập. Chất lượng công tác thẩm định dự án đầu tư, phát triển sản xuất ở bản thân doanh nghiệp và các cơ quan có liên quan còn hạn chế, gây nên nhiều khó khăn cho doanh nghiệp...

Hoạt động đúng tôn chỉ

Trong giai đoạn hiện nay, để phát huy vai trò tham gia phát triển kinh tế đất nước, các DNQĐ cần thường xuyên làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục về chức năng, nhiệm vụ tham gia xây dựng, phát triển kinh tế của quân đội cho cán bộ, chiến sĩ và nhân dân.

Đây là vấn đề rất quan trọng nhằm nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm, tinh thần vượt khó vươn lên hoàn thành tốt nhiệm vụ của cán bộ, chiến sĩ, công nhân, viên chức quốc phòng và người lao động trong các DNQĐ; cũng như giúp người dân hiểu rõ hơn và đồng thuận với chức năng, nhiệm vụ tham gia sản xuất, xây dựng, phát triển kinh tế của quân đội.

Theo đó, doanh nghiệp cần tập trung tuyên truyền, giáo dục về chủ trương, đường lối kết hợp kinh tế với quốc phòng, quốc phòng với kinh tế của Đảng, Nhà nước và Quân đội. Qua đó, DNQĐ khẳng định vị trí, vai trò trong nên kinh tế. Công tác tuyên truyền còn phải làm cho xã hội hiểu rõ: các DNQĐ chỉ làm kinh tế ở những lĩnh vực cần thiết, đúng chức năng nhiệm vụ, đúng chủ trương lãnh đạo của Đảng và phải tuyệt đối tuân thủ pháp luật, không có ngoại lệ.

Thông qua đó, làm cho các DNQĐ nhận thức đúng về chức năng, nhiệm vụ của mình không chỉ là lợi nhuận kinh tế thuần túy, mà phải góp phần tăng cường nguồn lực cho quốc phòng, đóng góp cho ngân sách Nhà nước và phục vụ cho các chính sách xã hội, chính sách hậu phương quân đội. Mặt khác, phải kiên quyết đấu tranh, không để cho một số doanh nghiệp lợi dụng danh nghĩa quân đội để làm những việc vi phạm pháp luật, không đúng với chủ trương của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng.

 Ngoài ra, DNQĐ phải đẩy nhanh tiến độ sắp xếp, đổi mới, phát triển, nâng cao hiệu quả theo từng giai đoạn. Quán triệt sâu sắc và thực hiện nghiêm Nghị quyết số 425-NQ/QUTW ngày 18/5/2017 của Quân ủy Trung ương về “Sắp xếp, đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của DNQĐ đến năm 2020 và những năm tiếp theo”, theo tinh thần “Đề án cơ cấu lại, đổi mới và nâng cao hiệu quả DNQĐ đến năm 2020” đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại văn bản số 80/2017.

Các chỉ thị của Thường vụ QUTW, kế hoạch của BQP về đẩy nhanh quá trình cổ phần hóa, thoái vốn, giải thể, phá sản các doanh nghiệp yếu kém, các doanh nghiệp kinh tế thương mại đơn thuần ít liên quan đến nhiệm vụ quân sự, quốc phòng theo đúng lộ trình cơ cấu lại, đổi mới, nâng cao hiệu quả các DNQĐ. Củng cố, phát triển, quy tụ các doanh nghiệp cùng ngành nghề, làm ăn hiệu quả trở thành các tập đoàn kinh tế mạnh. Quá trình tổ chức sắp xếp lại DNQĐ, phải tuân thủ đúng quy định của pháp luật, trong đó, việc xác định ngành nghề sản xuất kinh doanh cho các doanh nghiệp cần theo hướng chuyên nghiệp, hiệu quả, bền vững, lâu dài, phát huy các ngành nghề cốt lõi.

Cùng với đó, DNQĐ cũng cần mở rộng hoạt động kinh tế đối ngoại, gắn với nâng cao khả năng độc lập tự chủ của các DNQĐ; tích cực, chủ động tham gia hội nhập kinh tế quốc tế. Trong đó, việc đẩy mạnh hoạt động xúc tiến đầu tư và xúc tiến thương mại để duy trì và phát triển năng lực sản xuất, dịch vụ của các DNQĐ cũng không nằm ngoài quy luật của nền kinh tế thị trường trong tiến trình đẩy nhanh quá trình hội nhập. Nền kinh tế chuyển đổi số đang tạo sức ép đối với các dự án đầu tư ra nước ngoài trong lĩnh vực công nghệ cao, công nghệ lưỡng dụng trên các địa bàn chiến lược, như thúc đẩy các dự án đầu tư sang Lào, Campuchia, Châu Phi, các địa bàn có mối quan hệ chiến lược với Việt Nam...

Tái cơ cấu nâng cao hiệu quả

Bộ Quốc phòng tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý kinh tế, tài chính đối với hoạt động của các DNQĐ cho phù hợp với quy định của pháp luật. Hệ thống cơ chế, chính sách quản lý kinh tế, tài chính phù hợp với các DNQĐ trong điều kiện mới, cơ chế mới cần tiếp tục bổ sung, hoàn thiện. Đối với các doanh nghiệp mà Quân đội không cần nắm giữ cổ phần thì kiên quyết thoái vốn, giảm tỷ lệ sở hữu đối với các doanh nghiệp cổ phần hóa.

Đối với doanh nghiệp quốc phòng, Nhà nước và Quân đội cần có cơ chế đầu tư vốn một cách phù hợp. Chủ động cơ cấu lại nguồn vốn của các doanh nghiệp dưới các hình thức: phát hành trái phiếu; cơ cấu lại các khoản vay ngân hàng, tạo tính thanh khoản tốt hơn trong thanh toán, giảm hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu. Quản lý chặt chẽ các khoản nợ phải thu, phải trả của các DNQĐ; định kỳ đối chiếu theo quy định và thực hiện trích lập dự phòng. Tăng cường công tác giám sát tài chính và đánh giá hiệu quả hoạt động đối với các doanh nghiệp.

Hàng năm, thực hiện kiểm toán độc lập đối với báo cáo tài chính của các DNQĐ; kết hợp kiểm toán đột xuất đối với báo cáo tài chính của các doanh nghiệp. Cơ quan chức năng cấp chiến lược, chiến dịch theo chức năng tập trung nghiên cứu, tham mưu đề xuất, chỉ đạo, hướng dẫn các doanh nghiệp, đơn vị kinh tế-quốc phòng và tạo mọi điều kiện cho doanh nghiệp phát triển xứng tầm với tiềm năng; đồng thời, theo thẩm quyền làm tốt vai trò kiểm tra, giám sát, quản lý đối với DNQĐ.

Phát huy tốt vai trò của người đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước, kiểm soát viên tại các doanh nghiệp; cùng với đó nâng cao vai trò quản lý, giám sát của các cơ quan chức năng; vai trò người đại diện chủ sở hữu, kiểm soát viên tại doanh nghiệp, bảo đảm làm tốt công tác kiểm tra, giám sát, quản lý, chỉ đạo tại DNQĐ. DNQĐ nắm chắc tình hình, chủ động tích cực, kịp thời phát hiện, chấn chỉnh các sai phạm; không để xảy ra việc vi phạm các quy định về quản lý vốn, đầu tư tài sản, hiệu quả sử dụng vốn kinh doanh. Không để doanh nghiệp rơi vào mất an toàn về tài chính, vi phạm pháp luật, ảnh hưởng đến uy tín của Quân đội...

Kết hợp hài hòa giữa quốc phòng với kinh tế, văn hóa, xã hội là chủ trương chiến lược nhất quán, xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta. Việc phát huy vai trò của các DNQĐ tham gia phát triển kinh tế đất nước có ý nghĩa quan trọng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, thực hiện thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.