Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi): Chưa rõ "thu hồi đất vì mục đích kinh tế"

>> Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi): Cần có sự đột phá trong quản lý và sử dụng đất

Mặc dù đánh giá Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã hoàn thiện các quy định về chế độ sử dụng đất nông nghiệp kết hợp với thương mại, dịch vụ; Chế định về Tổ chức phát triển quỹ đất (Điều 115 Dự thảo) cùng các cơ chế góp quyền sử dụng đất để thúc đẩy tập trung đất đai, tiếp cận đất đai của các doanh nghiệp nông nghiệp, người có nhu cầu đất để sản xuất nông nghiệp để phát triển kinh tế xã hội;… Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng, cần làm rõ hơn ở Điều 4 về áp dụng pháp luật.

Theo đó, Nhà nước cần có hướng dẫn và quy định rõ, cụ thể về trình tự thu hồi đất, đấu giá quyền sử dụng đất và tài sản trên đất. Về áp dụng giá đất bồi thường, bồi hoàn tái định cư, hỗ trợ cho người sử dụng đất bị thu hồi theo tinh thần ích nước lợi nhà; tránh tình trạng lợi dụng, lạm quyền, đưa ra các dự án ma, không có thực nhằm thu hồi đất của dân với giá rẻ, song chia lô bán với giá cao cắt cổ nhằm thu lợi cá nhân, lợi ích nhóm. Từ đó, nảy sinh mâu thuẫn giữa người dân với cán bộ, đồng thời cũng phát sinh tham ô, tham nhũng, mất lòng tin đối với Nhân dân.

Đồng thời, về chính sách giá bồi thường đất phải được tính toán kỹ lưỡng, hợp lý, hợp tình; phải công khai dân chủ, công bằng để đảm bảo lợi ích chung của nhà nước và lợi ích của người bị thu hồi đất. Về giá đất hàng năm phải được công khai rõ ràng, khung giá đất phải tương ứng sát với giá thị trường và vị trí đất cũng phải được xác định rõ ranh giới để tránh thắc mắc, tạo niềm tin cho dân tự giác chấp hành tốt hơn…

Góp ý Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) mới đây, Chủ tịch Hội Luật gia Hà Nội - Nguyễn Hồng Tuyến đánh giá, liên quan thu hồi đất, trưng dụng đất, Dự thảo đã quy định cụ thể, chi tiết những trường hợp thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh; thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; thu hồi đất do vi phạm pháp luật về đất đai; thu hồi đất do chấm dứt việc sử dụng đất. Căn cứ, thẩm quyển thu hồi đất và quy trình thu hồi đất và trình tự thủ tục bồi thường hỗ trợ tái định cư thu hồi đất vì lợi ích quốc gia, công cộng. Tuy nhiên, còn một số quy định chưa rõ ràng, khó thực hiện.

>> Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi): Cần ngăn chặn việc tùy tiện điều chỉnh quy hoạch

Theo ông Tuyến, về bồi thường hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất, Dự thảo đã quy định hợp lý, sát thực tiễn, xử lý nhiều bất cập, vướng mắc của Luật Đất đai hiện hành về bồi thường hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất sử dụng vào mục đích an ninh, quốc phòng, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Tuy nhiên, Ban soạn thảo cần cụ thể hóa tiêu chí “Điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ” quy định tại khoản 2 Điều 89 để cho quy định này được thực hiện trong thực tiễn.

Đồng thời, bổ sung câu “đảm bảo hài hòa lợi ích Nhà nước, nhà đầu tư và người sử dụng đất” vào sau cụm từ “của pháp luật” tại khoản 5 Điều 89”.

Xoay quanh những nội dung này, trước đó, PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến - Phó Chủ tịch Hội đồng Trường kiêm Trưởng Khoa Pháp luật Kinh tế, Đại học Luật Hà Nội cũng cho rằng, ở nhiều quốc gia trên thế giới, việc thu hồi đất là để phục vụ cho mục đích quốc phòng an ninh và cho mục đích công cộng. Còn tại nước ta, việc thu hồi đất tương ứng 4 trường hợp, đó là: phục vụ cho mục đích quốc phòng an ninh; phục vụ cho lợi ích phát triển xã hội; vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng và thu hồi theo quy định của pháp luật vì đe doạ tính mạng của con người.

Trong các trường hợp trên, mục đích thu hồi đất phục vụ cho lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng đang gây nhiều ý kiến trái chiều nhất.

Theo ông Tuyến, mặc dù Ban soạn thảo Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã cố gắng giải thích định nghĩa việc thu hồi đất vì lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, nhưng, Dự thảo Luật (sửa đổi) rất dễ bị lợi dụng nếu không làm rõ đối tượng thụ hưởng phải là nhân dân, ngân sách đầu tư là của Nhà nước và lợi nhuận phải do Nhà nước thu.

Cũng theo PGS.TS Nguyễn Quang Tuyến, Dự thảo Luật (sửa đổi) cần định nghĩa cụ thể việc thu hồi đất phục vụ cho tổ chức tôn giáo hay cơ sở tôn giáo. Bởi, đang có hiện tượng doanh nghiệp lợi dụng tôn giáo để tổ chức hoạt động kinh doanh.

Đồng quan điểm đã nêu, nhiều ý kiến cũng cho rằng, câu chuyện sử dụng đất còn lãng phí, hiệu quả thấp nói chung và những bất cập trong việc thu hồi đất để thực hiện các dự án vì mục đích kinh tế nói riêng đã được nhắc đến nhiều lần và khi Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) được mang ra bàn thảo thì câu chuyện này một lần nữa lại “nóng” lên.

Trong đó, Dự thảo Luật (sửa đổi) vẫn đem nguyên các quy định tại Điều 62, Luật Đất đai hiện hành, liệt kê ra các dự án trong trường hợp các cấp quyết định chủ trương đầu tư (Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ...), mà không rõ tiêu chí như thế nào là vì lợi ích quốc gia, công cộng.

Do đó, các chuyên gia đề xuất, với Dự thảo Luật (sửa đổi) lần này, cần làm rõ thế nào là thu hồi đất vì mục đích kinh tế, quy định rõ những trường hợp như thế nào được thu hồi đất vì mục đích kinh tế là rất quan trọng.