Dự thảo Luật Lao động (sửa đổi): “Bỏ quên” lao động sáng tạo

Theo PGS.TS Trần Đình Thiên, thành viên Tổ tư vấn của Thủ tướng Chính phủ, tinh thần làm luật tại Dự luật này vẫn dựa trên mối quan hệ chủ - thợ thiên lệch.

“Lạc hậu” ngay sau khi ban hành 

Về bản chất, người lao động là người làm thuê và người sử dụng lao động là người thuê lao động. Do đó, hai bên cần được đối xử công bằng và bình đẳng, ngang nhau. 

“Nhà nước không nên can thiệp quá sâu vào hoạt động của doanh nghiệp, phải để cho các bên có quyền tự do thỏa thuận trong hợp đồng về giờ làm thêm”, ông Thiên nhấn mạnh, đồng thời khẳng định muốn nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp thì phải cho họ được quyền thỏa thuận với người lao động. Nhà nước chỉ nên giới hạn giờ làm thêm ở một số ngành nghề đặc biệt như độc hại.

Mặt khác, theo ông Thiên, tại Dự luật này, các nhà soạn luật mới chỉ nghĩ đến đối tượng lao động chân tay, mà chưa để ý đến lực lượng lao động trí tuệ, lao động sáng tạo.

“Cách tiếp cận luât lao động của chúng ta vẫn cơ bản trên lao động tay chân nặng nhọc, chứ chưa thực sự để ý đến lao động sáng tạo tương lai. Cách làm luật chưa đứng trên quan điểm phát triển quốc gia dân tộc”, PGS.TS Trần Đình Thiên khẳng định.

Trong khi đó, đây là lực lượng lao động chủ yếu trong tương lai - thời đại của nền công nghiệp công nghệ 4.0. Họ có thể làm việc không giới hạn thời gian, thậm chí quên ăn, quên ngủ, nhưng đổi lại mức thu nhập lại rất lớn. Nếu không bao quát được đối tượng lao động mới này thì Bộ luật sửa đổi sẽ lạc hậu ngay khi được ban hành.

“Quan hệ lao động của chúng ta hiện phục vụ cho hệ thống kinh tế vật thể, nó tạo xung đột rất lớn. Nhưng bây giờ là thởi điểm của nguồn lực trí tuệ, chúng ta chưa hình dung ra nó sẽ biến đổi như thế nào, chúng ta lại dùng thể chế hiện tại-thể chế cho lao động chân tay để xử lý vấn đề trí tuệ thì khó”, vị chuyên gia khẳng định.

Đồng quan điểm, Nguyên Thứ trưởng Bộ LĐ-TB&XH Phạm Minh Huân cũng cho rằng, “màu sắc” phần lực lao động thời cách mạng 4.0 vẫn còn mờ nhạt trong các quy định của Dự Luật.

Tránh tạo khác biệt so với chuẩn khu vực

Do đó, PGS.TS Trần Đình Thiên khẳng định, nên để doanh nghiệp và lao động thoả thuận trên nguyên tắc tự nguyện. Đơn cử, giờ làm thêm để hai bên thoả thuận, trừ một số ngành hay trường hợp đặc biệt. “Nếu không làm luật theo hướng khuyến khích lao động sáng tạo và doanh nghiệp thì chúng ta sẽ bỏ lỡ nhiều cơ hội trong bối cảnh hội nhập”, thành viên Tổ tư vấn của Thủ tướng Chính phủ khẳng định

Hiện nay, Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với quốc tế. Muốn cạnh tranh được với các quốc gia khác, bà Mary Tarnowka - Giám đốc điều hành của Phòng Thương mại Hoa Kỳ (AmCham) tại Việt Nam cho rằng, Việt Nam cần tăng năng suất lao động ngang bằng với lương và Bộ luật Lao động (sửa đổi) cũng phải hướng tới mục tiêu đó.

Thực tế, tốc độ tăng lương ở Việt Nam đang nhanh hơn so với tốc độ tăng năng suất lao động. Đây là điều đáng lo ngại.Trong khi khoảng cách về lương của Việt Nam so với các nước trong khu vực đang ngày càng giảm đi, thì mức trần số giờ làm việc lại thấp hơn, khiến cho Việt Nam mất đi lợi thế so sánh so với các nước trong khu vực và toàn cầu. Do đó, Việt Nam cần cân nhắc tăng số giờ làm thêm từ 200 – 300 giờ và có thể tăng lên 400 – 500 giờ cho một số ngành nghề đặc biệt.

“Muốn hút dòng vốn từ bên ngoài, Việt Nam cần tránh tạo ra sự khác biệt quá so với chuẩn chung của khu vực”, đại diện AmCham lưu ý.