Đường sắt Việt Nam: Mong mỏi được tái cơ cấu

Tổng công ty Đường sắt Việt Nam đề xuất sáp nhập hai Công ty CP Vận tải đường sắt Hà Nội và Sài Gòn để giảm chi phí vận tải.

Ông Vũ Anh Minh, Chủ tịch HĐTV Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR), cho hay doanh nghiệp đã trình cấp có thẩm quyền đề án tái cơ cấu. Hai công ty vận tải đường sắt Hà Nội và Sài Gòn sẽ hợp nhất thành một công ty chuyên kinh doanh vận tải hàng hóa đường sắt. Phần còn lại sẽ chuyên về vận tải hành khách và có lộ trình thoái tỷ lệ vốn góp nhà nước.

Theo ông Minh, thời gian qua, hai công ty vận tải đường sắt Hà Nội và Sài Gòn đều kinh doanh hai mảng vận tải hành khách và hàng hóa, cùng một sản phẩm trên một thị trường nên xảy ra cạnh tranh không lành mạnh, tăng chi phí bộ máy. Ví dụ, Công ty CP Vận tải Sài Gòn bố trí người làm dịch vụ trên 50 nhà ga, Công ty CP Vận tải Hà Nội cũng tương tự khiến tăng chi phí, lãng phí nhân sự. Khi sáp nhập, chỉ còn một đơn vị kinh doanh hàng hóa và một đơn vị vận tải khách nên một đơn vị bố trí nhân sự trên 50 ga đó.

Ngoài ra, đề án tái cơ cấu cũng sắp xếp lại 5 xí nghiệp đầu máy tại các khu vực, hợp nhất thành 2 đơn vị để giảm chi phí vật tư, nhân công sửa chữa, bộ máy hành chính. Lựa chọn giải pháp hợp nhất là tối ưu để không phải bán đấu giá tài sản, không phải ký lại hợp đồng với người lao động.

Cũng theo lãnh đạo VNR, năm 2020, Covid-19 và bão lũ miền Trung đã làm sản lượng vận tải hành khách sụt giảm nghiêm trọng. Sản lượng toàn VNR chỉ đạt 6.828 tỷ đồng, bằng 79% năm 2019. Trong đó, doanh thu công ty mẹ đạt 1.713 tỷ đồng, bằng 66% năm 2019. Dự kiến công ty mẹ lỗ hơn 1.320 tỷ đồng.

Thời gian tới nếu tiếp tục lỗ nặng, trong khi không có cơ chế tháo gỡ và tái cơ cấu thì đến hết năm 2022 VNR sẽ mất toàn bộ vốn chủ sở hữu 3.250 tỷ đồng. "Thua lỗ khiến chúng tôi phải siết chặt kiểm soát chi phí, nếu không sẽ mất hết vốn nhà nước tại doanh nghiệp, tiền lương công nhân sẽ giảm", ông Minh chia sẻ.

Trước đây, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam có trên 40.000 lao động, sau khi cổ phần hóa năm 2015 con số giảm còn 26.310. Trong đó, Công ty CP Vận tải Hà Nội có 4.000, Công ty CP Vận tải Sài Gòn có hơn 2.000. Dự kiến sau khi tái cơ cấu, doanh nghiệp giảm tiếp 300-400 người. Hiện nay lương trung bình của người lao động ngành đường sắt là 8,2-8,5 triệu đồng/tháng.

"Đề án tái cơ cấu đã được đồng tình cao trong Ban tổng giám đốc. Một bộ phận người lao động lo lắng mất việc song tỷ lệ không lớn. Số lao động dôi dư sẽ được chúng tôi giải quyết theo chế độ", ông Minh nói, cho hay đề án tái cơ cấu lần này đã hoàn thành từ năm 2017, đến khi chuẩn bị trình Chính phủ thì VNR lại chuyển đơn vị quản lý là Ủy ban Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp nên phải soạn thảo và trình lại.

Đề cập bài học sau những lần sáp nhập, tái cơ cấu trước đây, ông Vũ Anh Minh cho rằng, đây là việc làm thường xuyên của doanh nghiệp, theo thời điểm và theo thị trường. Giai đoạn 2016-2020, doanh nghiệp đã tái cơ cấu với mục tiêu nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh, sắp xếp lại quy mô, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước. Việc cổ phần hóa đã thay đổi bản chất sở hữu, mô hình công ty cổ phần có áp lực cổ đông nên các đơn vị cạnh tranh nội bộ không lành mạnh. Sau khi hoạt động có những vướng mắc phát sinh, VNR tiếp tục cơ cấu, sắp xếp lại các đơn vị có cùng ngành nghề để giảm cạnh tranh không lành mạnh.

"VNR phải tái cơ cấu từ tài chính, đầu tư, khoa học công nghệ, sản phẩm dịch vụ, tái cơ cấu nhân sự và mô hình tổ chức" ông Minh cho biết đồng thời đánh giá: "Giai đoạn 2022, ngành đường sắt sẽ tái cơ cấu hết sức mạnh mẽ, có những thứ động chạm quyền lợi cá nhân, tổ chức nhưng buộc phải làm và ngay bản thân lãnh đạo hay cán bộ lao động cũng trăn trở. Chúng ta không ở trong giai đoạn hành khách xếp hàng dài mua vé, cần giảm định biên nên buộc tái cơ cấu ở tất cả các vị trí, kiêm nhiệm bộ máy hành chính, sắp xếp các đơn vị phụ thuộc để quản lý các nguồn lực một cách tốt nhất".

Đồng tình quan điểm này, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Ngọc Đông cho rằng nếu tính cả giai đoạn 2010 - 2020, nguồn vốn đầu tư cho lĩnh vực đường sắt xấp xỉ 40.000 - 45.000 tỷ đồng, bình quân mỗi năm từ 4.000 - 4.500 tỷ đồng.

Nguồn vốn có sự tăng trong những năm qua nhưng không được nhiều, chủ yếu để duy trì chạy tàu, bảo trì kết cấu hạ tầng và đảm bảo an sinh xã hội.

Thứ trưởng nhận định: "Những khó khăn và nội tại về hạ tầng là điểm nghẽn và yếu, không thể làm một sớm một chiều trong thời gian ngắn mà trong thời gian dài về nhận thức, đầu tư, quản lý bảo trì; bộ xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn về định mức kinh tế kỹ thuật bảo trì đầu tư hạ tầng đường sắt là cực kỳ cũ và lạc hậu vì có nhiều yếu tố đặc thù; tái cơ cấu bộ máy VNR chậm tác động đến nhiều hoạt động quản lý khai thác kết cấu hạ tầng".