Trong những ngày gần đây, nhiều doanh nghiệp và thương nhân Philippines đã chủ động liên hệ trở lại với phía Việt Nam, bày tỏ mong muốn mua gạo và dự kiến sẽ nhập hàng ngay từ đầu tháng 11.
Động thái này mở ra tín hiệu tích cực cho xuất khẩu gạo Việt Nam sau giai đoạn trầm lắng.
Tại Hội nghị “Sơ kết sản xuất trồng trọt năm 2025, triển khai kế hoạch sản xuất vụ Đông Xuân 2025-2026 tại các tỉnh phía Nam” diễn ra sáng 9/9, ông Trần Tấn Đức - Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết, sau giai đoạn trầm lắng, tín hiệu tích cực đã xuất hiện khi khách hàng Philippines quay lại hỏi mua gạo Việt Nam để nhập hàng vào tháng 11.
Philippines từ lâu được coi là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất của Việt Nam. Tuy nhiên, từ ngày 1/9/2025, quốc gia này đã bất ngờ tạm dừng nhập khẩu trong vòng 60 ngày, khiến thị trường lúa gạo trong nước chịu tác động mạnh. Giá lúa giảm ngay tại thời điểm nông dân bước vào vụ thu hoạch Hè Thu, gây áp lực lớn cho doanh nghiệp và người sản xuất.
Trước tình thế đó, một số doanh nghiệp buộc phải chuyển hướng sang thị trường châu Phi, với mức giá xuất khẩu khoảng 485-490 USD/tấn tùy điều kiện giao hàng. Dù không mang lại lợi nhuận cao, nhưng bước đi này ít nhiều giúp tiêu thụ lượng lúa cuối vụ, giảm bớt gánh nặng cho bà con nông dân.
Song song đó, Bộ Tài chính đã triển khai chương trình thu mua tạm trữ 280.000 tấn lúa gạo, góp phần kéo giá lúa trong nước nhích lên, hỗ trợ nông dân vượt qua thời điểm khó khăn. Đây là giải pháp tình thế nhưng cần thiết để bảo đảm ổn định thị trường và tâm lý người sản xuất.
Philippines là thị trường tiêu thụ gạo lớn nhất của Việt Nam với thị phần chiếm 42,4%.
Dù Philippines mới chỉ bắt đầu đặt lại vấn đề nhập khẩu từ tháng 11, nhưng đây vẫn là tín hiệu lạc quan. Người tiêu dùng tại quốc gia này vốn ưa chuộng gạo Việt Nam cả về chất lượng lẫn giá cả, và dự kiến nhu cầu nhập khẩu sắp tới có thể đạt khoảng 1 triệu tấn.
Tuy nhiên, sự trở lại của khách hàng Philippines vẫn khiến doanh nghiệp Việt Nam lo ngại rủi ro về chính sách. Ông Trần Tấn Đức nhấn mạnh, trong trường hợp Chính phủ Philippines không cấp giấy chứng nhận SPS-IC cho thương nhân, các hợp đồng giao dịch có nguy cơ bị đình trệ, gây thiệt hại lớn. Chính vì vậy, dù có tín hiệu tích cực, các doanh nghiệp vẫn đang “đứng ngồi không yên”, thận trọng theo dõi diễn biến.
Theo báo cáo của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật - Bộ Nông nghiệp và Môi trường, từ tháng 1 đến giữa tháng 8/2025, lượng gạo xuất khẩu đạt 5,87 triệu tấn, trị giá khoảng 3 tỷ USD. So với cùng kỳ năm 2024, xuất khẩu gạo tăng 2,9% về số lượng nhưng lại giảm tới 16% về giá trị.
Điều này phản ánh rõ thực tế: thị trường gạo Việt Nam đang chịu áp lực giảm giá bán, trong khi chi phí sản xuất trong nước vẫn ở mức cao. Đây là thách thức không nhỏ đối với cả doanh nghiệp và người nông dân.
Trong 9 tháng đầu năm và dự kiến cả năm 2025, khu vực Đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam Bộ tiếp tục đóng vai trò trụ cột trong sản xuất và xuất khẩu lúa gạo, cùng các loại cây ăn quả và cây công nghiệp chủ lực. Tuy nhiên, bài toán tiêu thụ bền vững vẫn cần lời giải dài hạn.
Theo thống kê, năm 2024, xuất khẩu gạo của Việt Nam đạt khoảng 9 triệu tấn, kim ngạch 5,7 tỷ USD.
Tín hiệu từ thị trường Philippines cho thấy cơ hội lớn cho gạo Việt Nam trong thời gian tới. Việc người tiêu dùng Philippines tin tưởng gạo Việt Nam là lợi thế không nhỏ. Nhưng để biến cơ hội thành hiện thực, các doanh nghiệp cần sự bảo đảm chắc chắn hơn từ phía chính phủ và các cơ quan chức năng hai nước, nhất là liên quan đến chính sách cấp phép nhập khẩu.
Mặt khác, đa dạng hóa thị trường vẫn là hướng đi cần thiết. Sự chủ động chuyển sang thị trường châu Phi trong thời điểm Philippines tạm ngừng nhập khẩu là minh chứng. Dù giá bán chưa cao, nhưng đó là bước đi chiến lược nhằm mở rộng cánh cửa xuất khẩu, giảm lệ thuộc vào một thị trường duy nhất.
Bên cạnh đó, các chính sách hỗ trợ tạm trữ, bình ổn giá cần được triển khai linh hoạt và kịp thời, tránh tình trạng “được mùa mất giá”. Việc đảm bảo lợi ích cho nông dân không chỉ là trách nhiệm xã hội mà còn là yếu tố cốt lõi giúp ngành lúa gạo duy trì sự bền vững.
Trong bối cảnh thị trường gạo quốc tế đầy biến động, ngành lúa gạo Việt Nam cần hướng tới chiến lược dài hạn về chất lượng, thương hiệu và chuỗi giá trị. Chỉ khi gạo Việt Nam xây dựng được thương hiệu mạnh, khẳng định vị thế vững chắc trên thị trường quốc tế, thì mới có thể giảm thiểu tác động từ những biến động ngắn hạn như trường hợp Philippines vừa qua.
Đồng thời, việc áp dụng khoa học công nghệ, giảm chi phí sản xuất, và nâng cao năng suất chất lượng lúa gạo cần được đẩy mạnh. Đây là chìa khóa giúp hạt gạo Việt Nam không chỉ đủ sức cạnh tranh về giá, mà còn chinh phục thị trường bằng chất lượng và uy tín.
