Hà Nội: Khai mạc Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh và Năm du lịch Ba Vì 2025

Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh được huyện Ba Vì tổ chức hàng năm đã trở thành một nét sinh hoạt văn hóa tinh thần đối với người dân địa phương. Tập quán thờ Tản Viên Sơn Thánh không chỉ tưởng nhớ tới người anh hùng văn hóa, vị Thánh đứng đầu trong “Tứ bất tử” của người Việt mà còn thể hiện ước vọng chinh phục tự nhiên, chiến đấu chống thiên tai, lũ lụt để bảo vệ mùa màng và cuộc sống cho nhân dân. Bên cạnh đó, Tản Viên Sơn Thánh còn là nhân vật anh hùng sáng tạo văn hóa, tạo ra lửa, khơi nguồn nước cứu nạn dân chúng, dạy dân các nghề nghiệp khác nhau và được tôn thờ như một vị tổ sư bách nghệ. Tín ngưỡng thờ Tản Viên Sơn Thánh cũng góp phần khẳng định về sự tồn tại của thời đại Hùng Vương - Nhà nước đầu tiên trong tâm thức của người Việt.

Lan tỏa các giá trị văn hóa từ Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh

Lễ khai hội Tản Viên Sơn Thánh kết hợp khai trương mùa du lịch, nhằm khởi động chuỗi hoạt động quảng bá, thu hút du khách ngay từ đầu năm. Trong chiến lược phát triển, huyện định hướng tổ chức các sự kiện lễ hội, festival nông sản, trình diễn tín ngưỡng thờ Tản Viên Sơn, thờ Mẫu... kết hợp với các sản phẩm du lịch đặc trưng. Lễ chính khai hội diễn ra với chương trình nghệ thuật đặc sắc, nổi bật là màn trình diễn trống hội đầy khí thế, mở đầu cho mùa lễ hội sôi động và một năm du lịch hứa hẹn nhiều khởi sắc của huyện Ba Vì.

Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh được tổ chức gồm phần lễ và phần hội. Theo đó, ngày 10/2/2025 (tức ngày 13 tháng Giêng năm Ất Tỵ) thực hiện các nghi thức gồm: rước nước từ sông Đà về đền Hạ; bao sái đồ thờ, hiện vật tại di tích đền Hạ, đền Trung; tế thỉnh Đức Thánh Tản Viên Sơn tại đền Hạ.

Ngày 11/2/2025 (tức ngày 14 tháng Giêng năm Ất Tỵ) là ngày chính lễ. Phần hội được tổ chức với các hoạt động văn hóa văn nghệ, tổ chức thi đấu các môn như: bóng chuyền da, bóng chuyền hơi, kéo co, bắn nỏ, đi cà kheo, bắn nỏ, đẩy gậy… của đồng bào các dân tộc trong và ngoài huyện tham gia. Nhiều chương trình nghệ thuật được tổ chức như: Hát chèo, ca trù, quan họ – những làn điệu dân gian ngân vang trên núi rừng Ba Vì. Múa xòe, nhảy sạp của đồng bào Mường, Dao – không gian nghệ thuật đặc trưng của miền núi phía Bắc.

Phát biểu khai mạc Lễ hội, ông Đỗ Mạnh Hưng - Chủ tịch UBND huyện Ba Vì cho biết, năm nay là năm thứ 16 huyện Ba Vì khôi phục và tổ chức lễ hội Tản Viên Sơn tại cụm di tích đền Thượng, đền Trung, đền Hạ với mong muốn những giá trị văn hóa của lễ hội Tản Viên Sơn Thánh, những phong tục tập quán của Ba Vì được bảo tồn và lan tỏa mạnh mẽ đến đồng bào trong nước và bạn bè quốc tế. "Đây là hoạt động nhằm tuyên truyền, giáo dục truyền thống lịch sử văn hóa, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của Ba Vì nói riêng và cộng đồng các dân tộc Việt Nam nói chung để tri ân công đức của Đức Thánh Tản Viên Sơn. Đồng thời đẩy mạnh các hoạt động giới thiệu, quảng bá, xúc tiến phát triển các sản phẩm du lịch thế mạnh trên địa bàn huyện Ba Vì".

Phó Chủ tịch UBND huyện Ba Vì Nguyễn Đức Anh chia sẻ, Ba Vì với hình ảnh núi Tản Viên (hay còn gọi là núi Ba Vì) - ngọn "chủ sơn" của nước Việt, gắn liền với truyền thuyết Sơn Tinh - Thủy Tinh. Trong tâm thức dân gian và tín ngưỡng Việt - Mường cổ vùng văn hóa Hùng Vương, núi Tản Viên có mối liên hệ mật thiết với kinh đô Phong Châu xưa. Chính vì vậy, hình tượng Đức Thánh Tản đã được ghi nhận từ rất sớm trong thư tịch cổ và trường tồn trong đời sống tín ngưỡng của nhân dân suốt hàng nghìn năm qua.

Núi Ba Vì không chỉ được tôn vinh là "Nhất cao là núi Ba Vì", mà còn là "Núi Tổ của nước Nam ta", nơi hội tụ hồn cốt văn hóa với hình tượng Tam vị Đức Thánh Tản Viên Sơn và cụm di tích đền Thượng - đền Trung - đền Hạ thờ Ngài. Ngài cũng là vị thần đứng đầu trong "Tứ bất tử" của tín ngưỡng Việt, được tôn vinh là "Đệ nhất Bách thần".

Tục thờ Đức Thánh Tản đã ăn sâu vào đời sống nhân dân. Hằng năm, vào rằm tháng Giêng - ngày sinh của Ngài theo truyền thuyết, nhân dân và chính quyền địa phương tổ chức lễ hội linh thiêng để tưởng nhớ công đức. Truyền thống này đã duy trì suốt nhiều thế hệ với những nghi lễ dâng hương, dâng nông sản cầu cho mùa màng bội thu, quốc thái dân an.

Nhận thức sâu sắc rằng "Di sản văn hóa là tài sản vô giá, gắn kết cộng đồng và là cốt lõi của bản sắc dân tộc", 17 năm qua, huyện Ba Vì kiên trì bảo tồn và phát huy giá trị Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh. Nhờ đó, năm 2018, tục thờ Tản Viên Sơn Thánh được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Năm 2024, di sản văn hóa Mo Mường cũng đã được UBND thành phố Hà Nội công nhận và đang được đề nghị UNESCO đưa vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Bên cạnh đó, nghệ thuật chiêng Mường và nghề thuốc nam của dân tộc Dao cũng được ưu tiên bảo tồn.

Hiện nay, trên địa bàn huyện Ba Vì có 397 di tích, trong đó có trên 100 di tích thờ Đức Thánh Tản Viên với rất nhiều di tích được xếp hạng cấp quốc gia đặc biệt, di tích quốc gia và cấp Thành phố.

Huyện Ba Vì hiện có hơn 100 khu, điểm du lịch tiêu biểu, như: Vườn Quốc gia Ba Vì, Khu di tích K9 Đá Chông, Ao Vua, Thiên Sơn - Suối Ngà, Tản Đà Resort, các trang trại đồng quê... với đa dạng sản phẩm du lịch từ tâm linh, sinh thái - nghỉ dưỡng đến trải nghiệm nông nghiệp, văn hóa và chăm sóc sức khỏe. Bên cạnh đó, huyện còn có hơn 150 sản phẩm mang thương hiệu, nhãn hiệu tập thể và OCOP chất lượng cao.

Năm 2024, các khu du lịch của huyện đã đón 2,8 triệu lượt khách, doanh thu đạt hơn 430 tỷ đồng. Nhiều điểm du lịch quy mô nhỏ, nhưng bám sát thị hiếu du khách, tập trung vào trải nghiệm chăm sóc sức khỏe, ẩm thực và văn hóa bản địa...

Năm 2025, huyện Ba Vì phấn đấu hoàn thành quy hoạch vùng, trong đó chú trọng phân khu du lịch để thu hút đầu tư, khai thác tối đa tiềm năng du lịch địa phương. Sau Lễ khai hội Tản Viên Sơn Thánh Xuân Ất Tỵ và khai trương Năm du lịch huyện Ba Vì 2025 , huyện khuyến khích các đơn vị lữ hành đổi mới, giới thiệu sản phẩm mới và đẩy mạnh quảng bá hình ảnh Ba Vì - một vùng đất giàu truyền thống lịch sử, anh hùng cách mạng, xứng đáng là điểm đến du lịch đặc sắc của Thủ đô Hà Nội.

Trưởng phòng VH&TT huyện Ba Vì Lê Khắc Nhu cho biết, trải qua 15 năm nỗ lực khôi phục, tôn vinh và quảng bá, những giá trị văn hóa truyền thống tại Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh, huyện Ba Vì luôn xác định rõ di sản văn hóa là cốt lõi của bản sắc dân tộc, tài sản vô giá giúp gắn kết cộng đồng, để luôn quan tâm, chỉ đạo bảo tồn và phát huy giá trị các lễ hội truyền thống, trong đó nổi bật là các hoạt động Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh tại cụm di tích đền Thượng, đền Trung, đền Hạ. Năm 2018, Bộ VHTT&DL đã ghi danh Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Ba Vì mùa lễ hội – Hòa mình vào huyền thoại Thánh Tản Viên Sơn. Mùa xuân – mùa của lễ hội, của những chuyến hành hương tìm về cội nguồn, nơi thiên nhiên giao hòa cùng tín ngưỡng ngàn đời.

Trong ngày 11/02/2025 (14 tháng Giêng): Chính thức khai hội với các nghi thức đánh trống khai hội vang vọng giữa núi rừng Ba Vì, mở ra một năm mới với nhiều khởi sắc. Nghi thức khai trương Du lịch huyện Ba Vì năm 2025, đánh dấu một mùa du lịch mới với vô vàn trải nghiệm hấp dẫn.

Lễ hội Tản Viên Sơn Thánh không chỉ là sự kiện tâm linh quan trọng mà còn là cơ hội để quảng bá du lịch Ba Vì. Đừng bỏ lỡ cơ hội để hòa mình vào không khí lễ hội tưng bừng, khám phá những truyền thuyết huyền bí và tận hưởng vẻ đẹp thiên nhiên Ba Vì mùa xuân. Hãy lên kế hoạch du xuân Ba Vì ngay từ bây giờ, để tận hưởng những ngày đầu năm rộn ràng, tràn đầy sinh khí, và lắng nghe những âm vang thiêng liêng của núi Tản, sông Đà!