“Hấp thụ” hơn 700.000 tỷ đồng đầu tư công cách nào?

BẢO LAM• 01/05/2023 12:41

Dự kiến năm 2023, kế hoạch vốn đầu tư công là hơn 700 nghìn tỷ đồng, tăng 140 nghìn tỷ đồng so với năm 2022 và tăng 260 nghìn tỷ đồng so với năm 2021.

>>Quyết tâm giải ngân nguồn vốn đầu tư công

Vậy làm thế nào để có thể hoàn thành mục tiêu đề ra đang là vấn đề được người dân quan tâm?

Thủ tướng thành lập 5 Tổ công tác kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công

Giải ngân vốn đầu tư công là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ trong những năm vừa qua.

Trong năm 2022, Thủ tướng đã ban hành 3 nghị quyết chuyên đề, 5 công điện, 1 chỉ thị và thành lập 6 tổ công tác để thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, do các Phó thủ tướng và Bộ trưởng làm Tổ trưởng. Mặc dù tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công năm 2022 đạt 92,97% so với kế hoạch, thấp hơn tỷ lệ giải ngân năm 2021 (95,11%), nhưng giải ngân vốn đầu tư công tính theo số tuyệt đối tăng thêm 120 nghìn tỷ đồng.

Ngay từ đầu năm 2023, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã rất quyết liệt trong việc tổ chức Hội nghị toàn quốc thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công. Từ mùng 4 Tết Nguyên đán, đích thân Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã đi rất nhiều địa phương, thúc đẩy giải ngân, tháo gỡ khó khăn các công trình trọng điểm quốc gia.

Theo tính toán tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công tăng 1% sẽ giúp GDP tăng 0,06%. Mỗi dự án đầu tư công khởi động sẽ tạo ra việc làm, thu nhập cho người lao động, giúp doanh nghiệp bán được hàng hóa, sản phẩm. Thế nhưng, nghịch lý lại đang xảy ra khi kinh tế khát vốn mà tiền đầu tư công sẵn có không tiêu được.

Theo Bộ Tài chính, tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công 3 tháng đầu năm 2023 còn thấp, với 73.192,092 tỷ đồng, chỉ đạt 9,69% kế hoạch. Mức giải ngân vốn đầu tư công trong quý 1/2023 thấp hơn kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao là 10,35% và cũng thấp hơn so với cùng kỳ năm 2022 (11,88%).

Vốn trong nước là 72.231,249 tỷ đồng, đạt 9,93% kế hoạch và đạt 10,64% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (trong đó, vốn Chương trình mục tiêu quốc gia là 2.052,168 tỷ đồng, đạt 8,47% kế hoạch); vốn nước ngoài là 960,843 tỷ đồng, đạt 3,43% kế hoạch.

Có 2 bộ và 15 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt trên 15%. Một số địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt cao gồm Tiền Giang (31,1%), Bến Tre (30,05%), Điện Biên (24,67%), Đồng Tháp (22,93%), Lâm Đồng (20,78%). Song vẫn có 49 bộ, cơ quan trung ương và 24 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 9%; trong đó có 30 bộ, cơ quan trung ương chưa giải ngân kế hoạch vốn.

>>Ứng dụng chuyển đổi số góp phần đẩy mạnh hoạt động đầu tư công

Lý giải về việc tỷ lệ giải ngân thấp, Bộ Tài chính cho rằng hiện nay các bộ, ngành và địa phương mới giao xong chi tiết kế hoạch vốn cho các dự án, nên đang hoàn thiện thủ tục nghiệm thu khối lượng hoàn thành để thanh toán, đang tập trung thực hiện đấu thầu và lựa chọn nhà thầu; nhiều dự án vướng mắc trong giải phóng mặt bằng.

Một số dự án trọng điểm ngành giao thông vận tải gặp khó khăn về nguồn cung cấp vật liệu, ảnh hưởng tiến độ, khối lượng nghiệm thu giải ngân vốn. Đối với vốn nước ngoài, do nhiều dự án chưa tháo gỡ được khó khăn trong lựa chọn đơn vị tư vấn thẩm định giá thiết bị để làm cơ sở xác định giá gói thầu, nên chưa đủ điều kiện thực hiện và giải ngân.

Trước thực trạng trên, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc yêu cầu các bộ, cơ quan trung ương và địa phương khẩn trương phân bổ chi tiết toàn bộ kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước, bao gồm cả vốn chương trình mục tiêu quốc gia năm 2023 đã được Thủ tướng Chính phủ giao theo đúng quy định.

Người đứng đầu ngành Tài chính cũng đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư sớm trình Thủ tướng Chính phủ quyết định cho phép kéo dài thời gian thực hiện và thanh toán vốn đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước năm 2022 sang năm 2023 cho các bộ, cơ quan trung ương và địa phương triển khai thực hiện.

Đồng thời yêu cầu các địa phương kiểm tra, giám sát, đôn đốc các chủ đầu tư, ban quản lý dự án thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn của dự án ngay từ những tháng đầu năm. Kịp thời, chủ động tháo gỡ vướng mắc, khó khăn trong tổ chức thi công và giải ngân của từng dự án; Phối hợp với nhà thầu để hoàn thiện hồ sơ tạm ứng, thanh toán gửi Kho bạc Nhà nước kiểm soát chi ngay sau khi đủ điều kiện tạm ứng vốn hoặc có khối lượng hoàn thành.

Phân tích về tình hình đầu tư công tại Việt Nam, ông Nguyễn Minh Cường, chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cho biết, với kế hoạch đầu tư công trung hạn 2021-2025 khoảng 80 tỷ USD, mỗi năm Việt Nam phải giải ngân 16 tỷ USD.

Ông Cường cho rằng kế hoạch của Việt Nam quá cao, trong khi sức hấp thụ của nền kinh tế thấp hơn mục tiêu. Chỉ tiêu cao gây sức ép lên toàn bộ hệ thống tài chính, thị trường vốn. Tiền được hút qua thị trường vốn, trái phiếu Chính phủ, không giải ngân tiếp được sẽ chuyển sang năm sau, và lại tiếp tục hút vốn, đè sức nặng lên thị trường vốn.

Từ đó, ông Cường khuyến nghị, cơ quan chức năng cần tính toán lại khả năng hấp thụ vốn đầu tư công của nền kinh tế. Nếu muốn tăng khả năng hấp thụ vốn, cải thiện thể chế là điều bắt buộc phải làm. “Năm 2023, trong điều kiện cấp bách phải giải ngân 700 nghìn tỷ đồng (30 tỷ USD), với cả số vốn của chương trình phục hồi. Đây là con số rất lớn. Nếu không cải thiện thể chế, thì giải ngân hết vốn kế hoạch là không thể”, ông Cường nhận định.

Ở góc độ cơ quan quản lý, bà Phí Thị Hương Nga - Vụ trưởng Vụ Thống kê Công nghiệp và Xây dựng (Tổng cục Thống kê) cho rằng, trong vấn đề giải ngân đầu tư công, cần tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính, cần có chế tài xử lí nghiêm khắc theo quy định pháp luật các chủ đầu tư, ban quản lí dự án, tổ chức, cá nhân cố tình gây khó khăn, cản trở, làm chậm tiến độ giao vốn, thực hiện và giải ngân.