Hoàn thiện hành lang pháp lý phát triển mô hình kinh tế chia sẻ

>>> Kinh tế chia sẻ lại gặp thách thức mới

Tại Việt Nam, kinh tế chia sẻ chưa phát triển mạnh như ở nhiều nước nhưng lại có tiềm năng lớn. Một số loại hình kinh tế chia sẻ đã xuất hiện, điển hình như dịch vụ vận tải trực tuyến từ năm 2014 (Uber, Grab...), dịch vụ chia sẻ phòng (cơ sở Airbnb), dịch vụ tài chính ứng dụng công nghệ cho vay ngân hàng. Thêm vào đó, còn có dịch vụ du lịch (Triip.me), dịch vụ sửa chữa điện tử, điện lạnh, xây dựng (Rada); hình thức gọi vốn cộng đồng (crowdfunding).

Theo TS. Lương Văn Khôi, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương, sự phát triển của kinh tế chia sẻ là tất yếu, phù hợp với xu thế phát triển của công nghệ thông tin hiện đại và có nhiều tác động tích cực tới nền kinh tế. Vì vậy, cần ủng hộ và thích ứng với xu thế phát triển mới của mô hình kinh doanh này trong điều kiện phát triển rất nhanh của công nghệ số trên thế giới.

“Kinh tế chia sẻ vẫn là một mô hình kinh doanh mới nhưng không phải là một bộ phận tách rời hoặc một thành phần kinh tế riêng rẽ trong nền kinh tế. Do đó, không cần thiết phải có các chính sách riêng biệt cho hình thức kinh doanh này. Tuy nhiên cần thay đổi tư duy và cách thức quản lý nhà nước cho phù hợp với xu thế kinh tế số và cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0”, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế Trung ương chia sẻ.

Theo đó, cơ quan quản lý Nhà nước cần tạo ra một môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các doanh nghiệp hoạt động kinh tế chia sẻ và truyền thống, giữa các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài, tạo điều kiện và hỗ trợ các doanh nghiệp truyền thống chuyển đổi hình thức kinh doanh và các doanh nghiệp công nghệ trong nước phát triển tạo lập các nền tảng số và hỗ trợ chuyển đổi số, số hóa ở cấp độ doanh nghiệp và toàn bộ nền kinh tế.

>>> Cân nhắc khung pháp lý cho kinh tế chia sẻ

Ở góc độ doanh nghiệp, ông Nguyễn Công Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam, Chủ tịch Hiệp hội Taxi Hà Nội cho rằng, các doanh nghiệp vận tải thuộc Hiệp hội taxi Hà Nội đã đưa ứng dụng công nghệ vào hoạt động để quản lý và kết nối, giúp nâng cao hiệu quả quản lý, đem đến sự thuận tiện cho hành khách, tăng sức cạnh tranh cho doanh nghiệp.

Từ khi Uber tham gia thị trường vận tải với định danh là một nền tảng kết nối vận tải, đến nay ở Việt Nam đã có rất nhiều những ứng dụng đặt xe tương tự như Uber: Grab, Be, Gojek, Dichung, Fastgo… Phương châm ban đầu của họ là thu hút các cá nhân có xe ô tô nhàn rỗi tham gia hoạt động vận tải.

Song, ông Nguyễn Công Hùng cũng cho hay, hoạt động kinh tế chia sẻ trong lĩnh vực vận tải sau một thời gian đã bộc lộ một số bất cập, như các cơ quan quản lý Nhà nước chưa có sự phân định rõ ràng về trách nhiệm quản lý đối với các công ty công nghệ như: Grab, Be… dẫn đến các doanh nghiệp này hoạt động lấn sân sang kinh doanh vận tải, nhưng không chịu ràng buộc về các điều kiện về kinh doanh vận tải.

Phó Chủ tịch Hiệp hội Vận tải ô tô Việt Nam cũng đưa ra đề xuất với cơ quan quản lý Nhà nước cần xác định rõ hơn các đối tượng đang kinh doanh và bản chất hoạt động để có định nghĩa rõ ràng về loại hình này. "Cần kiểm soát chặt chẽ các mô hình vận tải lợi dụng kinh tế chia sẻ để hoạt động trái phép như xe ghép, đi chung, tiện chuyến... gây ra sự lộn xộn, bất bình đẳng cho các doanh nghiệp làm ăn chân chính, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của hành khách cũng như người lao động là lái xe", ông Hùng bày tỏ.

Cùng quan điểm trên, theo bà Đặng Thị Thùy Trang, Giám đốc đối ngoại, Grab Việt Nam cũng chỉ ra hạn chế còn tồn tại đối với quy định hiện hành trong khi Chính phủ khuyến khích kinh tế chia sẻ. Điển hình là quy định không cho phép xe hợp đồng ký nhiều hợp đồng trong một chuyến xe (Nghị định 10/2020/NĐ-CP). Điều này khiến các dịch vụ cho phép các hành khách có cùng hành trình chia sẻ cùng một chuyến xe với nhau (ridesharing) không thể được triển khai. Đây là mô hình kinh tế chia sẻ điển hình, giúp tối ưu hoá hiệu suất sử dụng phương tiện, tiết kiệm nguồn lực, đặc biệt giúp giảm ùn tắc giao thông tại các đô thị lớn và đã được triển khai hiệu quả tại nhiều quốc gia trong khu vực và trên thế giới như Singapore, Malaysia, Thái Lan, Hoa Kỳ.

>>> Kinh tế chia sẻ và sự bắt nhịp của tư duy

Do đó, đại diện Grab kiến nghị cần sửa đổi quy định, cho phép dịch vụ chia sẻ hành trình trên cùng một chuyến xe hợp đồng, đặc biệt là những chuyến xe chia sẻ được kết nối và sắp xếp một cách minh bạch thông qua các nền tảng đặt xe trực tuyến.

Ngoài ra, TS. Lưu Hương Ly, Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế, Bộ Tư pháp, cho rằng vướng mắc chủ yếu của loại hình kinh tế chia sẻ hiện nay là sự lúng túng của cơ quan quản lý Nhà nước trong việc định danh, xác định bản chất pháp lý của ngành, nghề kinh doanh của công ty cung cấp dịch vụ nền tảng kết nối. Theo đại diện Bộ Tư pháp, việc điều chỉnh pháp luật trong thời gian tới cần tập trung vào việc xử lý, hạn chế các rủi ro như rủi ro đối với người lao động, người tiêu dùng khi tham gia mô hình kinh tế chia sẻ; rủi ro xâm phạm dữ liệu cá nhân...