Dự án NanoGuard, Giải pháp xanh bảo vệ sầu riêng Việt, phát triển chế phẩm theo hướng “tổng hợp xanh”, lọt TOP 20 dự án xuất sắc của Chương trình Phát triển Dự án Khởi nghiệp Quốc gia năm 2025.
Ngành trồng sầu riêng Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức khi các loại nấm gây bệnh, đặc biệt là Colletotrichum và Phytophthora, có dấu hiệu kháng lại thuốc bảo vệ thực vật sau thời gian dài lạm dụng hóa chất. Việc phụ thuộc vào chế phẩm nhập khẩu không chỉ đẩy chi phí sản xuất tăng cao mà còn khiến nhà vườn thiếu chủ động, trong khi môi trường đất – nước bị ảnh hưởng bởi tồn dư hóa chất.
Trước thực trạng này, nhóm nghiên cứu dự án NanoGuard – Giải pháp xanh bảo vệ sầu riêng Việt đã phát triển chế phẩm nano bạc theo hướng “tổng hợp xanh”, sử dụng dịch chiết lá chè già – một loại phế phẩm nông nghiệp không có giá trị thương mại – làm chất khử để tạo ra các hạt nano bạc (AgNPs) kích thước siêu nhỏ. Các polyphenol trong lá chè giúp hình thành hạt bạc kích thước khoảng 10 nm, gia tăng diện tích tiếp xúc và nâng cao khả năng diệt nấm.
Sản phẩm NanoGuard được thiết kế dạng dung dịch hoặc dung dịch phun, có khả năng ức chế hiệu quả hai loại nấm gây hại nghiêm trọng nhất trên sầu riêng: Colletotrichum và Phytophthora – tác nhân gây thối rễ, thối trái và làm giảm năng suất. Khác với nano bạc thương mại, NanoGuard ứng dụng công nghệ nano kết hợp sóng siêu âm, giúp tạo hạt bạc ổn định và bám dính tốt hơn, hạn chế tình trạng nấm kháng thuốc – yếu điểm thường thấy ở các hoạt chất hóa học như Difenoconazole hay Propiconazole.
Kết quả thử nghiệm bước đầu tại huyện Krông Pắk (Đắk Lắk) cho thấy NanoGuard đạt hiệu quả ức chế nấm bệnh 80–90%, cao hơn 20–35% so với thuốc hóa học phổ biến. Thời gian hiệu lực cũng kéo dài 10–14 ngày, gần gấp đôi so với chế phẩm thông thường. Các phân tích bằng phổ hấp thụ UV-Vis và TEM xác nhận kích thước hạt ổn định quanh mức 10 nm.
Hiện NanoGuard đang được hoàn thiện để sẵn sàng bước vào thử nghiệm mở rộng. Trong 6–12 tháng tới, nhóm nghiên cứu dự kiến tối ưu quy trình sản xuất nano bạc 5000 ppm, chuẩn hóa chất lượng theo QCVN 01-188:2018/BNNPTNT, đồng thời phối hợp các hợp tác xã tại Đắk Lắk và Tiền Giang thử nghiệm trên diện tích 3–5 ha trong thời gian kéo dài hơn.
Về thương mại, dự án sẽ hoàn thiện bộ nhận diện thương hiệu, tài liệu kỹ thuật, đăng ký bảo hộ, khảo sát nhu cầu tại các vùng trồng trọng điểm và xúc tiến các thủ tục pháp lý để sớm đưa sản phẩm ra thị trường. Nhóm cũng đặt mục tiêu hợp tác với doanh nghiệp gia công – phân phối và tìm kiếm hỗ trợ từ các chương trình đổi mới sáng tạo, vườn ươm và quỹ nông nghiệp công nghệ cao.
Việc phát triển NanoGuard không chỉ mở ra hướng đi mới trong phòng trị nấm cho cây sầu riêng mà còn góp phần bảo vệ môi trường, giảm tồn dư hóa chất và thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn. Dự án tạo thêm cơ hội việc làm cho sinh viên và kỹ thuật viên địa phương, đồng thời xây dựng mạng lưới liên kết giữa nông dân – doanh nghiệp.
Với những kết quả bước đầu đầy triển vọng, NanoGuard kỳ vọng trở thành giải pháp sinh học bền vững, góp phần nâng cao năng suất, ổn định sinh kế và thúc đẩy ngành sầu riêng Việt Nam phát triển theo hướng xanh - an toàn - hiện đại.
