Khủng hoảng ngũ cốc “tiếp lửa” chiến sự Nga - Ukraine

TRƯƠNG KHẮC TRÀ• 18/07/2023 04:30

Khủng hoảng ngũ cốc Biển Đen không chỉ làm trầm trọng thêm chiến sự Nga - Ukraine, mà còn khiến an ninh lương thực toàn cầu bị đe dọa.

Ngũ cố Ukraine bị tồn đọng sau vụ mùa bội thu

Ngũ cốc Ukraine bị tồn đọng sau vụ mùa bội thu

>>Nga rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc- "thảm họa" với các nước nghèo

Chiến sự Nga - Ukraine làm tắc nghẽn chuỗi cung ứng lương thực vô cùng quan trọng, khoảng 5 triệu tấn ngũ cốc mỗi tháng từ các hải cảng phía Nam Ukraine đến châu Phi, Nam bán cầu giúp nuôi sống hàng tỷ người.

Tháng 7/2022, toàn cầu cận kề với khủng hoảng lương thực, Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian thuyết phục Nga cùng Ukraine tham gia một thỏa thuận đảm bảo an toàn cho tàu chở lương thực trên Biển Đen. Đến tháng 10 cùng năm, 4,2 triệu tấn lương thực đã được xuất khẩu theo sáng kiến này, giảm bớt áp lực lên giá cả toàn cầu.

Nhưng phương Tây muốn giúp Kiev chiến thắng trên mặt trận quân sự nên không ngừng gia tăng sức ép với Nga. Moscow được cho là tìm cách trả đũa bằng cách làm đình trệ tuyến đường thông thương ngũ cốc. Đến tháng 5 vừa qua chỉ còn 1,3 triệu tấn ngũ cốc Ukraine được xuất cảng.

Sau 3 lần gia hạn thoả thuận ngũ cốc, dường như Nga đã mất hết kiên nhẫn, từ chối những phương án nhượng bộ từ phương Tây. Đỉnh điểm, vào ngày 13/7, chỉ vài ngày trước khi thỏa thuận ngũ cốc hết hiệu lực, Tổng thống Putin tuyên bố: “Chúng tôi đã tự nguyện gia hạn cái gọi là thỏa thuận này nhiều lần. Nhưng cuối cùng thì thế là đã đủ rồi”.

Thái độ cứng rắn của nhà lãnh đạo Nga khiến thế giới “toát mồ hôi hột”, trong bối cảnh Ấn Độ - quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới lên kế hoạch cấm xuất khẩu tất cả các loại gạo. Lần này, có thể sẽ làm trầm trọng hơn khủng hoảng lương thực.

Mỗi năm, Ukraine cung cấp 70 triệu tấn ngũ cốc trực tiếp đến 40 quốc gia, chiếm 30% tổng nhu cầu; 60% trong số này vận chuyển qua Biển Đen. Nhiều quốc gia châu Phi trông chờ nguồn lương thực từ Đông Âu.

Ấn Độ đóng góp đến 40% sản lượng gạo thương mại toàn thế giới, cộng hưởng nhiều cú sốc đột ngột về nguồn cung sẽ đẩy giá lương thực tăng vọt, tác động domino đến lạm phát, bất ổn kinh tế vĩ mô; thậm chí gây xung đột, chiến tranh nhiều khu vực nhạy cảm.

>>Chiến sự Nga - Ukraine: Toan tính của Thổ Nhĩ Kỳ

Nga dọa rút khỏi thỏa thuận ngũ cốc, an ninh lương thực toàn cầu bị đe dọa

Liên Hợp Quốc không thể thương lượng với Nga thêm lần nữa. Cách đây vài tuần, tờ Azeri Times từ Azerbaijan đưa tin: Ankara và Kiev đã xác nhận rằng thỏa thuận ngũ cốc sẽ được duy trì, bất kể khả năng Moscow rút lui. Lực lượng Hải quân Thổ Nhĩ Kỳ sẽ đảm bảo an ninh cho các hành lang giao thông.

Liệu người Thổ tiếp tục qua mặt Nga? Không gì là không thể! Gần đây, Tổng thống Edogan đã chấp thuận cho Thụy Điển gia nhập NATO, động thái mà Nga cho rằng “cú đâm sau lưng”. Với ngũ cốc, Thổ Nhĩ Kỳ có thể thu lợi hàng triệu EUR mỗi ngày; đồng thời nhận được sự ủng hộ từ cộng đồng quốc tế; đưa vị thế của họ lên cao hơn.

Nhiều chuyên gia cho rằng, Ankara đủ điều kiện đảm đương vai trò hộ tống xuất khẩu ngũ cốc mà Nga không thể làm gì - bởi lý do căn bản, sau khi Stockhom vào NATO, thêm một lối ra biển của hải quân Nga trên biển Baltic bị đóng lại, chỉ còn con đường thuận lợi duy nhất qua eo biển Istanbul.

Vì vậy, Nga khó làm căng với Thổ Nhĩ Kỳ. Bên cạnh đó, quốc gia Hồi giáo này đóng vai trò là trung tâm trung chuyển khí đốt của Nga, giúp giảm đáng kể áp lực trừng phạt. Nhìn rộng hơn, Nga lúc này khan hiếm đồng minh, việc nhượng bộ Ankara cũng là điều dễ hiểu.