Doanh nghiệp

Kích hoạt hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp SME chuyển đổi kép

Hạnh Lê • 24/11/2025 07:48

Hệ sinh thái hỗ trợ thúc đẩy doanh nghiệp SME chuyển đổi kép, thích ứng với những chuẩn mực toàn cầu đang dịch chuyển.

Đây là một trong những khuyến nghị được đề cập tại Báo cáo thường niên “Chuyển đổi kép – Trí tuệ nhân tạo và tác động đến chuyển đổi kép cho doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam” do Tổ chức Hợp tác quốc tế Đức, Cục Phát triển doanh nghiệp tư nhân và kinh tế tập thể (Bộ Tài chính) thực hiện.

Áp lực và động lực từ chuẩn mực quốc tế

Dẫn khảo sát của VCCI thực hiện năm 2024 cho thấy, 90% thương mại toàn cầu hiện chịu tác động từ các rào cản phi thuế quan liên quan đến môi trường, truy xuất nguồn gốc và dữ liệu, Báo cáo nhấn mạnh: những chuẩn mực quốc tế đang tạo áp lực tuân thủ cho doanh nghiệp, song đồng thời cũng là cơ hội tạo động lực nâng tầm năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa (doanh nghiệp SME).

bieu do — Mức độ sẵn sàng chuyển đổi số của một số ngành, lĩnh vực trọng điểm qua các năm từ 2022 - 2024

Trong đó, 2 khung cam kết có ảnh hưởng lớn nhất đến Việt Nam hiện nay là hiệp định CPTPP - chuẩn hóa chuỗi cung ứng, tái thiết cách thức tham gia thương mại toàn cầu và EU Green Deal - hàng rào kỹ thuật mới, điều kiện bắt buộc để giữ vững thị trường EU. Cùng với đó, ba xu hướng nổi bật đang dần trở thành điều kiện để duy trì năng lực cạnh tranh. Đó là, minh bạch truy xuất nguồn gốc, kiểm soát phát thải carbon và thiết kế sản phẩm theo hướng bền vững.

Các xu hướng toàn cầu ngày càng định hình lại chuẩn mực phát triển, năng lực chuyển đổi thực tế của doanh nghiệp Việt Nam trở thành yếu tố then chốt. Theo ghi nhận của các chuyên gia thực hiện Báo cáo, các lĩnh vực có tỷ trọng xuất khẩu cao của Việt Nam như nông sản - thực phẩm, dệt may và chế biến chế tạo đang chủ động chuyển đổi. Chuyển động này không chỉ giúp doanh nghiệp đáp ứng kỳ vọng thị trường mà còn nâng cao hiệu quả quản trị, minh bạch chuỗi cung ứng và tăng cường vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo khảo sát tự đánh giá do doanh nghiệp chủ động cung cấp thông qua Cổng thông tin Chương trình hỗ trợ chuyển đổi số doanh nghiệp, trong giai đoạn 2023 - 2024, mức độ sẵn sàng chuyển đổi số của doanh nghiệp tại TP Hà Nội và TP Hồ Chí Minh đã cải thiện nhẹ. Điểm số của doanh nghiệp ở TP Hồ Chí Minh tăng từ 3.1 lên 3.14 và TP Hà Nội từ 3.12 lên 3.14. Mức điểm trên cho thấy các doanh nghiệp đã bước vào giai đoạn “phát triểnˮ trong chuyển đổi số, song tốc độ tăng điểm còn chậm.

Nhận định về những rào cản hiện hữu của quá trình chuyển đổi trên, các chuyên gia đề cập đến những hạn chế về tài chính và đầu tư công nghệ, thiếu hụt nhân lực kỹ thuật số và kỹ năng quản trị hiện đại khiến việc triển khai công nghệ mới chỉ dừng lại ở các bộ phận đơn giản chưa lan tỏa sang các hoạt động cốt lõi. Các rào cản khác liên quan đến dữ liệu phân mảnh, hệ sinh thái số chưa đồng bộ, khoảng cách giữa định hướng chính sách và hiệu quả triển khai thực tế…

Hoàn thiện khoảng trống chính sách

Dù đang gặp phải nhiều rào cản nhưng với làn sóng chuyển đổi kép đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, các doanh nghiệp SME tại Việt Nam đang có nhiều cơ hội tăng tốc.

Ohát triển hệ sinh thái để hỗ trợ doanh nghiệp SME chuyển đổi kép

Trước hết, đó là sự phát triển mạnh của công nghệ tiên tiến như Green AI, Cloud/Edge computing, Blockchain đã góp phần chuyển hoá áp lực mà doanh nghiệp đang đối mặt để chuyển hóa thành năng lực cạnh tranh, giúp dễ dàng truy xuất dữ liệu, tối ưu hóa vận hành và đáp ứng chuẩn mực quốc tế để thực thi quy định thuận lợi hơn.

Việt Nam đã có những bước đi đầu tiên với thị trường carbon nhưng vẫn hạn chế về hệ thống dữ liệu tích hợp, quỹ hỗ trợ đủ lực và lộ trình chuyển đổi theo ngành. Bài học thành công trong chuyển đổi kép từ Đức và Hàn Quốc cho thấy, chỉ khi có chiến lược đi kèm hỗ trợ thực chất, doanh nghiệp mới đủ sức vượt qua vòng “sát hạchˮ quốc tế ngày càng khắt khe.

Thứ hai, trong bối cảnh mới, công nghệ không chỉ là công cụ mà là năng lực cạnh tranh mới. Nhiều quốc gia đã xác định công nghệ là hạ tầng bắt buộc để doanh nghiệp duy trì năng lực xuất khẩu và năng suất bền vững. Doanh nghiệp SME Việt Nam rút ngắn khoảng cách nhờ mô hình dịch vụ theo nhu cầu, không đòi hỏi đầu tư lớn.

Để làm được điều này, ngoài các chiến lược phát triển công nghệ hay chiến lược AI quốc gia, theo các chuyên gia, Việt Nam cần đẩy mạnh hơn nữa việc xây dựng định hướng chuyển đổi ứng dụng theo ngành, thành lập các tổ chức đồng hành với doanh nghiệp trong quá trình triển khai. Các mô hình như KOSME của Hàn Quốc hay ESG tại Singapore đã cho thấy, công nghệ chỉ phát huy đúng vai trò khi có hệ sinh thái “kích hoạt và thực thiˮ chứ không dừng ở văn bản chính sách.

Từ kinh nghiệm thành công của một số quốc gia và thực tiễn tại Việt Nam, các chuyên gia khuyến nghị cần phát triển hệ sinh thái để hỗ trợ doanh nghiệp SME với 3 trụ cột chính. Đó là ưu tiên phát triển hạ tầng dữ liệu và nền tảng số cho các ngành xuất khẩu chủ lực; hoàn thiện cơ chế tài chính xanh chuyên biệt cho doanh nghiệp SME, thúc đẩy quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo theo ngành, luật hóa lộ trình Netzero theo nhóm doanh nghiệp và thiết lập ủy ban liên ngành điều phối.

Cuối cùng liên quan đến công nghệ, tập trung vào các công nghệ dễ tiếp cận, đặc biệt là AI - giúp doanh nghiệp tối ưu hóa vận hành, giám sát ESG theo thời gian thực và nâng cao năng lực cạnh tranh bền vững trong chuỗi cung ứng toàn cầu.