Lỗ hổng pháp lý về hợp tác xã nhìn từ “vụ Saigon Co.op”

HUYỀN TRANG thực hiện• 23/08/2020 04:50

Luật sư Nguyễn Tiến Hòa, Đoàn Luật sư Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh thời gian qua mô hình hợp tác xã xuất hiện lỗ hổng pháp lý, dẫn tới nhiều cá nhân lợi dụng lỗ hổng này để thu lợi riêng cho mình.

Kết luận mới đây của thanh tra TP HCM về các dấu hiệu sai phạm tại Saigon Co.op một lần nữa đặt ra những câu hỏi về hiệu quả hoạt động cũng như vấn đề pháp lý của mô hình hợp tác xã (HTX) trong bối cảnh hiện nay.

-Đâu là vấn đề rắc rối lớn nhất mà Saigon co.op cũng như các hợp tác xã gặp phải, thưa ông?

Saigon Co.op là một trong số ít hợp tác xã được đánh giá là thành công. Vấn đề mà Saigon Co.op phải đối mặt là vấn đề về sự bất thường trong tiếp nhận vốn góp.

Đối với các HTX khác, vấn đề về vốn cũng luôn được xét đến bởi mô hình này bình đẳng giữa các thành viên, kể cả góp nhiều vốn hay góp ít, dẫn đến việc không thu hút được thành viên góp nhiều vốn.

Bên cạnh đó, tài sản chung của HTX vẫn thiếu các quy định điều chỉnh, làm thế nào để có thể được sử dụng hiệu quả cũng như đảm bảo được quyền lợi của các thành viên.

Với mục tiêu vì tập thể, có quy định giới hạn tỉ lệ cung ứng sản phẩm, dịch vụ của HTX ra bên ngoài cho các đối tượng không phải là thành viên của hợp tác xã hay liên minh HTX. Cụ thể, con số này được xác định là không quá 50%. Có nghĩa 50% còn lại buộc phải được duy trì để dịch chuyển trong nội bộ mỗi HTX. Với quy định này, khó có thể tạo động lực cho các thành viên tham gia vào hoạt động sản xuất. Thế nhưng, nếu HTX hoạt động với mục tiêu lợi nhuận thì lại trái với mục tiêu vì tập thể và trở nên không khác gì với mô hình doanh nghiệp.

-Điều này đồng nghĩa với việc khuôn khổ pháp lý dành cho hợp tác xã đang tồn tại quá nhiều vấn đề, thưa ông?

Về cơ chế chính sách, thời gian qua các Bộ, ngành Trung ương đã hướng dẫn Luật Hợp tác xã 2012 theo nhiệm vụ được phân công. Tuy nhiên, vẫn còn một số bất cập sau:

Thứ nhất, một số quy định còn chưa được hướng dẫn cụ thể, ví dụ: xác định tài sản không chia, xử lý tài sản không chia sau chuyển đổi, giải thể hợp tác xã; hướng dẫn chuyển đổi hợp tác xã sang các loại hình tổ chức khác; hướng dẫn thủ tục thực hiện hỗ trợ đầu tư kết cấu hạ tầng cho hợp tác xã;...

Thứ hai, thời gian ban hành một số văn bản hướng dẫn Luật Hợp tác xã năm 2012 kéo dài và phải điều chỉnh, nên quá trình triển khai thực hiện Luật gặp nhiều khó khăn. Việc tổ chức tuyên truyền phổ biến về Luật Hợp tác xã năm 2012 chưa đồng bộ, hiệu quả chưa cao dẫn đến nhận thức về pháp luật hợp tác xã chưa thống nhất.

Mô hình HTX bắt đầu xuất hiện từ những năm 1980 đến nay, tức là chúng ta có gần 40 năm với mô hình này và cũng đã có gần 25 năm bồi đắp thể chế pháp lý về hợp tác xã, kể từ thời điểm ban hành Luật Hợp tác xã cho mô hình HTX kiểu mới vào năm 1996. Thế nhưng những thay đổi về quy định chẳng có gì đáng kể, thậm chí còn làm xuất hiện những ngờ vực về vai trò của chúng trong phát triển kinh tế tập thể. Ít ra, như những gì đã thấy, vì thiếu rõ ràng và dứt khoát, khung pháp lý hiện nay vẫn đang lộ ra nhiều kẽ hở dễ dàng bị lợi dụng và... hợp thức hóa cho một số hành vi và động cơ khác.

Trước kia, mô hình HTX còn rất hình thức nhưng hiện nay, HTX đã làm rất nhiều khâu, từ tổ chức sản xuất, thu hoạch, chế biến, bảo quản đến tìm thị trường xuất khẩu,... Điều đó cho thấy hiệu quả của các HTX, từ đó các thành viên gắn bó, tham gia vào chuỗi sản xuất, cùng với doanh nghiệp trong nước và nước ngoài, kể cả tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Nhất là trong bối cảnh dịch Covid-19 hiện nay, việc liên kết hợp tác để hỗ trợ nhau là vô cùng cần thiết.

-Vậy ông có góp gì để khuôn khổ pháp lý cho mô hình hợp tác xã được hoàn thiện?

Với mục tiêu phát triển hợp tác xã một cách hiệu quả, cùng với kinh tế nhà nước dần trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân, góp phần bảo đảm an sinh xã hội. Thiết nghĩ, trong thời gian tới, cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần:

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách và các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Hợp tác xã năm 2012; khẩn trương tổ chức triển khai thực hiện chính sách hỗ trợ, ưu đãi phát triển hợp tác xã, cụ thể như: rà soát các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Hợp tác xã năm 2012 để sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với thực tế; tiếp tục hoàn thiện chính sách ưu đãi, hỗ trợ phát triển hợp tác xã; huy động nguồn lực từ các lực lượng xã hội, các tổ chức đoàn thể trong nước và quốc tế tham gia thúc đẩy phát triển; ...

Thứ hai, cần tập trung giáo dục, đào tạo, tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cho toàn bộ hệ thống chính trị cũng như nhân dân hiểu rõ Luật Hợp tác xã năm 2012, bản chất mô hình hợp tác xã kiểu mới.

Đồng thời, tiến hành rà soát tình hình hoạt động của các HTX, giải thể các HTX ngừng hoạt động lâu năm không giải thể được do chưa xử lý được tài chính, tài sản,... Bên cạnh đó, nâng cao hoạt động của các HTX thông qua tăng cường năng lực tổ chức, điều hành hoạt động cho các hợp tác xã.

- Xin cảm ơn ông!