Lo lắng khoảng trống pháp lý về xử lý nợ xấu

Theo đó, bên cạnh thông tin về mức tăng trưởng doanh thu và lợi nhuận năm 2023, báo cáo tài chính của một số ngân hàng cho thấy giá trị nợ xấu tăng mạnh. Trong đó, giá trị nhóm 3, 4 có xu hướng giảm, còn nợ nhóm 5 tăng mạnh.

Dự báo tình hình nợ xấu thời gian tới, các chuyên gia của SSI Research cho rằng, tỷ lệ nợ xấu có thể sẽ tăng trở lại trong nửa đầu năm 2024, khi tăng trưởng tín dụng chậm lại và các yếu tố vĩ mô chưa có dấu hiệu cải thiện rõ rệt. Tới cuối năm 2024, tỷ lệ nợ xấu dự kiến ở mức 1,68% do các ngân hàng sẽ đẩy mạnh xóa nợ xấu và nền kinh tế có thể phục hồi mạnh hơn.

Cơ sở để SSI Research đưa ra dự báo là các quy định quản lý nợ được ban hành trong giai đoạn từ cuối năm 2022 đến nay chủ yếu theo hướng cho ngân hàng cơ chế trì hoãn trong việc ghi nhận và trích lập dự phòng. Bên cạnh đó, tạo điều kiện gia hạn thêm thời gian cho các chủ đầu tư bất động sản giải quyết các nghĩa vụ nợ sắp đến hạn.

Tuy nhiên, giá trị nợ xấu và nợ cần chú ý tại nhiều ngân hàng tại thời điểm cuối năm 2023 vẫn cao hơn lần lượt 40% và 24% so với đầu năm. Theo đó, tỷ lệ nợ xấu và nợ nhóm 2 (nợ cần chú ý) của nhóm ngân hàng được SSI Research nghiên cứu tăng lần lượt 1,68% và 1,99% trong giai đoạn từ đầu năm tới cuối quí 4/2023.

Với giả định dư nợ tái cơ cấu không có thay đổi đáng kể trong quí 4/2023, SSI Research ước tính các khoản vay có vấn đề này tương đương với 4,48% tổng dư nợ.

Còn các chuyên gia của Công ty chứng khoán VNDirect lưu ý, các khoản nợ có vấn đề cần tiếp tục được giám sát chặt chẽ. Bên cạnh đó, nếu Dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 16/2021 của NHNN về mua, bán trái phiếu doanh nghiệp được thông qua theo hướng nới lỏng việc hạn chế đầu tư trái phiếu doanh nghiệp của ngân hàng. Điều này dễ dẫn đến một phần rủi ro tín dụng sẽ quay trở lại đối với các ngân hàng tích cực mua lại trái phiếu doanh nghiệp.

Ở khía cạnh khác, nguyên nhân sâu xa của vấn đề nợ xấu là tình trạng pháp lý của nhiều dự án bất động sản chưa hoàn thiện. Điều này không thể giải quyết một cách nhanh chóng do ba luật mới được Quốc hội đã thông qua là Luật Nhà ở 2023, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Đất đai 2024 chỉ có hiệu lự từ đầu năm 2025.

>>Nợ xấu ngân hàng “tăng nóng”: Cách nào “giảm nhiệt”?

Trao đổi về nội dung này, ông Nguyễn Đức Vinh, Tổng giám đốc VPBank bày tỏ lo ngại về rủi ro nợ xấu năm 2024, nhất là trong bối cảnh Nghị quyết 42/2017 hết hiệu lực. Đồng thời, phần lớn các nội dung của Nghị quyết này không được luật hóa trong Luật Các tổ chức tín dụng 2024 vừa ban hành.

“Đây sẽ là điểm khó khăn của các tổ chức tín dụng thời gian tới. Việc thu hồi nợ hiện nay rất khó khăn, đặc biệt là nợ vay tiêu dùng. Rất nhiều cán bộ thu hồi nợ bỏ việc, hiệu quả thu hồi nợ của các ngân hàng, công ty tài chính đều sụt giảm mạnh. Chính sách không đồng bộ sẽ gây khó cho ngành tài chính tiêu dùng”, ông Vinh lo ngại.

Cũng theo đại diện VPBank, do Nghị quyết 42 hết hiệu lực nên các ngân hàng sẽ gặp nhiều khó khăn trong tranh tụng khi xử lý tài sản bảo đảm thời gian tới. “Khó khăn trong thu hồi nợ cũng là nguyên nhân khiến các ngân hàng thận trọng cho vay, đặc biệt là cho vay tín chấp, cho vay theo dòng tiền”, ông Vinh chia sẻ.

Từ góc nhìn một chuyên gia pháp lý, luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty Luật ANVI cũng bày tỏ sự đáng tiếc khi quyền thu giữ tài sản bảo đảm, một trong những quy định quan trọng nhất tại Nghị quyết 42/2017 không được chấp nhận trong luật mới.

Theo ông Đức, pháp luật cho phép nhận một dự án bất động sản hay một dự án bất kỳ làm tài sản bảo đảm là hợp pháp, hợp lệ. Tuy nhiên, nếu xuất hiện tình huống dự án không đủ điều kiện chuyển nhượng sẽ rất khó giải quyết.

Cũng theo luật sư Trương Thanh Đức, dù luật hiện chưa có hiệu lực, nhưng các ngân hàng phải tính tới trường hợp sẽ khó thu hồi nợ trong tương lai, rất nhất là khi nền kinh tế khó khăn hơn do nhiều khoản nợ vẫn được giãn, hoãn, giữ nguyên nhóm từ giai đoạn xảy ra dịch Covid-19 tới nay.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA), đánh giá nợ xấu tiềm ẩn hiện rất cao. Vì vậy, khả năng thu hồi nợ thời gian tới sẽ rất khó khăn nếu không có giải pháp hữu hiệu hơn khi khách hàng chây ì không trả nợ. Về dài hạn, các tổ chức tín dụng sẽ phải xem xét lại, đưa ra những điều kiện quy định chặt chẽ khiến người dân và doanh nghiệp khó tiếp cận vốn hơn.

“Có thể sắp tới ngân hàng phải mất hàng tháng mới được giải ngân khoản vay. Điều này để tránh rơi rủi ro khách vay cố tình trốn tránh nợ dẫn đến kiện tụng kéo dài 5-7 năm mới thu hồi được vốn”, ông Hùng nói

Ông Hùng cũng cho rằng, khi các luật được sửa đổi, đương nhiên Bộ luật Dân sự cũng phải sửa đổi. Bởi không thể chấp nhận người vay có khả năng trả nợ nhưng cố tình không trả nợ, có tài sản nhưng không bàn giao để ngân hàng xử lý mà không ai làm gì được. “Hiện có Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng thì cũng phải có luật bảo vệ người cung ứng sản phẩm, cụ thể là các ngân hàng. Khi đó, người dân, doanh nghiệp có hành vi vi phạm cố tình không trả nợ, dứt khoát cần phải có biện pháp xử lý mạnh tay”, ông Hùng nói.