Việc Quốc hội thông qua Luật Xây dựng (sửa đổi) được kỳ vọng mở ra bước cải cách quan trọng trong quản lý đầu tư xây dựng.
Chiều 10/12, Quốc hội đã thông qua Luật Xây dựng (sửa đổi) với trọng tâm là mở rộng diện miễn giấy phép xây dựng và cắt giảm mạnh thủ tục hành chính. Theo luật mới, các công trình thuộc dự án đã có quy hoạch chi tiết 1/500, đã được thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi; cùng một số loại nhà ở riêng lẻ tại nông thôn đáp ứng tiêu chí về khu vực và quy mô sẽ không phải xin giấy phép xây dựng.
Luật áp dụng nguyên tắc “mỗi công trình chỉ thực hiện một thủ tục hành chính từ chuẩn bị đến khởi công”, chỉ yêu cầu cấp phép đối với công trình quy mô nhỏ, không thuộc diện thẩm định. Song song với việc miễn phép, công tác quản lý vẫn được siết chặt thông qua cơ chế thông báo khởi công, công khai thông tin, lắp đặt thiết bị giám sát và tăng cường giám sát cộng đồng.
Bên cạnh đó, thủ tục cấp phép được đơn giản hóa theo hướng thực hiện trực tuyến toàn trình, rút ngắn thời gian xuống còn 7–10 ngày, giúp người dân và doanh nghiệp tiết kiệm tối thiểu 30% thời gian, chi phí. Luật cũng chuyển một số khâu từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, bãi bỏ thẩm định thiết kế triển khai sau thiết kế cơ sở và tăng trách nhiệm của chủ đầu tư. Hoạt động hậu kiểm được thiết kế chặt chẽ hơn khi cơ quan chuyên môn về xây dựng và Hội đồng kiểm tra Nhà nước sẽ thực hiện kiểm tra trong suốt quá trình thi công và khi công trình hoàn thành, thay vì chỉ kiểm tra xác suất như hiện hành.
Đánh giá cao những nội dung mới của Luật, ông Bùi Văn Dưỡng, Phó Cục trưởng Cục Kinh tế – Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ Xây dựng) cho biết, điểm đổi mới căn bản của Luật Xây dựng (sửa đổi) nằm ở sự chuyển đổi tư duy quản lý. Thay vì thiên về cơ chế “tiền kiểm” với nhiều tầng nấc thủ tục hành chính như trước, luật mới chuyển mạnh sang hậu kiểm, quản lý bằng quy hoạch, tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật và đề cao trách nhiệm của các chủ thể tham gia hoạt động xây dựng.
Theo ông Dưỡng, việc mở rộng 8 nhóm công trình được miễn giấy phép xây dựng không đồng nghĩa với nới lỏng quản lý, mà nhằm loại bỏ những thủ tục trùng lặp. Các yêu cầu cốt lõi như sự phù hợp quy hoạch, an toàn công trình, phòng cháy chữa cháy và tiêu chuẩn kỹ thuật đã được kiểm soát chặt chẽ ở các khâu trước đó, đặc biệt là trong quá trình thẩm định dự án hoặc thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi.
Cách tiếp cận này được đánh giá là tiệm cận thông lệ quốc tế, giúp Nhà nước nâng cao hiệu quả quản lý, trong khi người dân và doanh nghiệp được giảm đáng kể gánh nặng thủ tục hành chính, qua đó cải thiện môi trường đầu tư xây dựng theo hướng minh bạch, thông thoáng nhưng vẫn bảo đảm kỷ cương.
“Về dài hạn, Luật Xây dựng (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số trong quản lý xây dựng, thông qua việc hình thành hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia về hoạt động xây dựng, kết nối đồng bộ với dữ liệu đất đai, quy hoạch và dân cư. Khi dữ liệu được liên thông và minh bạch, hiệu quả quản lý sẽ được nâng cao, đồng thời hạn chế tình trạng tiêu cực, nhũng nhiễu”, ông Bùi Văn Dưỡng nhấn mạnh.
Theo ông Dưỡng, quan trọng hơn, luật hướng tới một mô hình quản lý hiện đại, trong đó Nhà nước quản lý bằng pháp luật, chuẩn mực và công cụ số; còn người dân, doanh nghiệp được tạo điều kiện phát huy tính chủ động, sáng tạo và tự chịu trách nhiệm. Đây được xem là nền tảng quan trọng để ngành Xây dựng phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu phát triển đô thị và hạ tầng trong giai đoạn mới.
Đồng quan điểm, nhiều ý kiến cho rằng, việc Luật Xây dựng (sửa đổi) được Quốc hội thông qua sẽ tạo ra tác động lan tỏa rõ nét đối với môi trường đầu tư xây dựng trong thời gian tới. Khi các quy định về miễn giấy phép xây dựng, đơn giản hóa thủ tục và chuyển sang hậu kiểm được triển khai đồng bộ, tiến độ chuẩn bị và thực hiện dự án được kỳ vọng sẽ được rút ngắn đáng kể, qua đó giảm chi phí cơ hội cho doanh nghiệp và xã hội.
Các chuyên gia và doanh nghiệp cũng kỳ vọng luật mới sẽ góp phần nâng cao tính ổn định và khả năng dự báo của chính sách, hạn chế tình trạng mỗi địa phương hiểu và áp dụng khác nhau, vốn là rào cản lớn đối với nhà đầu tư trong thời gian qua. Việc luật hóa rõ ràng các nguyên tắc quản lý bằng quy hoạch, tiêu chuẩn và dữ liệu được cho là sẽ giúp giảm dư địa cho cơ chế “xin – cho”, đồng thời tăng tính minh bạch trong thực thi.
