Minh bạch trong định giá công nghệ

Đây là chia sẻ của ông Vũ Thanh Thắng - Giám đốc trí tuệ nhân tạo (CAIO) - Đồng sáng lập Công ty cổ phần An ninh mạng SCS với Diễn đàn Doanh nghiệp.

Ông đánh giá như thế nào về việc cho phép tổ chức, cá nhân tự quyết định giá trị công nghệ khi góp vốn trong Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ (Dự thảo)?

Việc cho phép tổ chức cá nhân tự quyết định giá trị công nghệ khi góp vốn với tôi là một điểm tiến bộ, có tính tiên phong và đổi mới. Cơ chế này sẽ tạo ra tính linh hoạt và khuyến khích việc chuyển giao các ứng dụng công nghệ, thúc đẩy thương mại hoá kết quả nghiên cứu, từ đó hỗ trợ mạnh mẽ cho hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo.

Quan trọng hơn, quy định này góp phần đưa “tài sản trí tuệ” trở thành một dạng tài sản có giá trị thực sự trong hoạt động đầu tư tương tự như các tài sản hữu hình, thay vì bị “đóng ngăn kéo” như hiện nay.

Tuy nhiên, đi cùng với sự mở rộng quyền tự chủ này là những rủi ro không thể xem nhẹ như “tài sản trí tuệ” bị thổi phồng và bị ảo giá, chuyển giá, trốn thuế... Điều này có thể dẫn đến méo mó môi trường đầu tư, thậm chí gây thất thoát vốn nhà nước nếu áp dụng trong các dự án có sử dụng ngân sách.

Do đó, để cơ chế phát huy hiệu quả mà không tạo ra kẽ hở, cần thiết phải có các biện pháp kiểm soát chặt chẽ và minh bạch. Có thể xem xét thiết lập các ngưỡng giá trị công nghệ bắt buộc phải thẩm định, quy định việc thuê tổ chức đánh giá độc lập, chuẩn hóa và công khai hồ sơ định giá.

Đặc biệt, hoạt động góp vốn bằng công nghệ phải tuân thủ đồng thời các quy định của Luật Chuyển giao công nghệ, Luật Doanh nghiệp, Luật Giá, Luật Thuế và Luật Sở hữu trí tuệ nhằm đảm bảo tính đồng bộ, minh bạch và khả thi trong thực tiễn.

Đối với khu vực doanh nghiệp nhà nước hoặc dự án có sử dụng tài sản công, quyền tự định giá công nghệ khi góp vốn có thể dẫn tới rủi ro thất thoát tài sản công. Theo ông, Dự thảo cần bổ sung quy định gì để đảm bảo quản trị rủi ro và trách nhiệm giải trình?

Đối với khu vực doanh nghiệp nhà nước hoặc các dự án có sử dụng tài sản công, đây là nhóm đối tượng đặc biệt nhạy cảm. Nếu tự định giá công nghệ mà không có cơ chế kiểm soát đầy đủ, nguy cơ thất thoát tài sản công hoặc lợi dụng chênh lệch định giá để trục lợi là hoàn toàn có thể xảy ra.

Vì vậy, Dự thảo cần bổ sung các quy định mang tính bắt buộc và chặt chẽ hơn để quản trị rủi ro và đảm bảo trách nhiệm giải trình.

Cụ thể, mọi giao dịch góp vốn bằng công nghệ liên quan đến tài sản công phải được thẩm định độc lập, bởi các tổ chức đánh giá đủ điều kiện và chịu trách nhiệm pháp lý. Đồng thời, cần thiết lập hội đồng thẩm định cấp Nhà nước để xem xét các giao dịch có giá trị lớn hoặc tiềm ẩn rủi ro cao.

Bên cạnh đó, trách nhiệm giải trình của từng cá nhân và tổ chức tham gia quá trình định giá phải được quy định rõ ràng, tránh tình trạng “trách nhiệm tập thể” làm mờ ranh giới xử lý vi phạm. Toàn bộ hồ sơ định giá, thẩm định và quyết định góp vốn cần được công khai, minh bạch và đặt dưới sự giám sát của cơ quan quản lý, cũng như kiểm toán nội bộ và kiểm toán nhà nước.

Đặc biệt, cần xây dựng cơ chế hậu kiểm về việc sử dụng vốn và đánh giá hiệu quả thực tế của công nghệ sau khi góp vốn, nhằm phát hiện kịp thời các sai lệch, đảm bảo tài sản công được quản lý đúng mục tiêu và không bị thất thoát trong quá trình triển khai.

Trong bối cảnh tài sản trí tuệ ngày càng trở thành nguồn lực cốt lõi của doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, quy định trao quyền góp vốn bằng công nghệ có đủ mạnh để thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu, thưa ông?

Có thể nói, tài sản trí tuệ đóng vai trò rất quan trọng trong các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo, nơi giá trị nằm ở các sáng chế (IP) và giá trị các công nghệ mới này được thương mại hoá. Quy định góp vốn bằng công nghệ là một bước tiến lớn, tăng động lực thương mại hoá và phù hợp với xu hướng kinh tế tri thức.

Nhiều quốc gia đã sử dụng mô hình IP-based capitalization như một cấu phần quan trọng để nuôi dưỡng startup công nghệ. Tuy nhiên, chỉ riêng việc “mở cửa” cho phép góp vốn bằng công nghệ vẫn chưa đủ để tạo ra động lực mạnh mẽ nếu thiếu đi hệ thống tiêu chuẩn thẩm định, khung pháp lý rõ trách nhiệm, và các cơ chế giám sát sau góp vốn.

Hiện nay, một số điểm nghẽn lớn vẫn còn tồn tại, khiến cơ chế này chưa thực sự trở thành “đòn bẩy” cho thương mại hóa công nghệ. Trước hết, chúng ta chưa có một khung định giá tài sản trí tuệ và công nghệ đủ đầy và thống nhất, dẫn đến khó khăn trong việc xác định giá trị thực của công nghệ.

Bên cạnh đó, trách nhiệm của các bên khi giá trị công nghệ không đạt như cam kết vẫn còn bỏ ngỏ, làm tăng rủi ro tranh chấp và thiếu tính ràng buộc. Ngoài ra, cơ chế thẩm định và giám sát sau góp vốn còn chưa hoàn thiện, khiến quá trình đánh giá, kiểm chứng và theo dõi công nghệ thiếu độ tin cậy.

Vì vậy, để cơ chế này thật sự thúc đẩy thương mại hóa công nghệ, cần xây dựng một hệ sinh thái pháp lý mạnh và đồng bộ hơn bao gồm chuẩn định giá rõ ràng, cơ chế thẩm định độc lập, quy định trách nhiệm minh bạch và hệ thống giám sát hiệu quả.

Trân trọng cảm ơn ông!