Nền kinh tế ý định

Viễn cảnh ấy thực tế đang dần xảy ra, và chúng là nền tảng cho thứ được gọi là “nền kinh tế ý định”, chỉ việc các doanh nghiệp sử dụng công cụ AI để nắm bắt, dự đoán ý định của con người, sau đó bán thông tin này cho các bên khác để kiếm lợi nhuận.

Các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Trung tâm Leverhulme về Tương lai của Trí tuệ (LCFI) của Cambridge ví von rằng nền kinh tế ý định là sự kế thừa từ “nền kinh tế chú ý” - nơi mà mạng xã hội giữ chân người dùng trên nền tảng của họ bằng cách hiển thị các quảng cáo mà nền tảng đó nghĩ rằng người dùng sẽ quan tâm.

Trong nền kinh tế ý định, bên được lợi đầu tiên là các công ty công nghệ thành thạo về AI. Họ sẽ tìm cách nắm bắt thông tin về ý định (mong ước, động cơ, động lực) của người dùng rồi bán cho bên trả giá cao nhất. Các thông tin này có thể từ những thứ cơ bản nhất như kế hoạch du lịch, cho đến những thứ mang tầm ảnh hưởng lớn hơn như ý kiến về một ứng cử viên chính trị.

Tiến sĩ Jonnie Penn từ LCFI nhận định rằng trong hàng chục năm qua, “sự chú ý” là “đồng tiền” trên internet. Việc người dùng sử dụng “sự chú ý” của mình trên các nền tảng như Facebook hay Instagram (với hoạt động cơ bản nhất là tiếp nhận các quảng cáo) đã góp phần thúc đẩy nền kinh tế trực tuyến. Tương tự vậy, trong nền kinh tế ý định, ý định của con người sẽ là đơn vị tiền tệ. Đây thực sự là một cuộc chạy đua cho những bên nào có mục tiêu bán ý định của người dùng. Tuy nhiên ông cảnh báo rằng nền kinh tế ý định có khả năng ảnh hưởng tiêu cực đến mong đợi của con người, khi con người trong thế bị thao túng tâm lý bởi những bên bỏ tiền để mua ý định của họ.

Nghiên cứu khẳng định rằng các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), tức công nghệ đứng đằng sau các chatbot AI như ChatGPT, sẽ được sử dụng để “dự đoán và định hướng” người dùng dựa trên các dữ liệu về “ý định, hành vi và tâm lý” mà chính AI thu thập được.

Các phân tích chỉ ra rằng nếu trong nền kinh tế chú ý, các bên quảng cáo mua quyền tiếp cận sự chú ý của người dùng bằng việc trả tiền cho các nền tảng, thì LLM cũng có thể tiếp cận và truy cập sự chú ý này. Có nhiều cách để làm việc này, chẳng hạn hỏi thẳng có muốn xem một tựa phim cụ thể hay không, hoặc đưa ra gợi ý như “làm việc mệt rồi, có cần đặt vé xem phim không”. Những câu hỏi tưởng chừng đơn giản này có thể tạo nên kho dữ liệu về hành vi cá nhân và hồ sơ tâm lý người dùng.

Các nhà nghiên cứu cho rằng trong nền kinh tế ý định, một LLM có thể tận dụng các yếu tố như giọng điệu, chính trị, từ vựng, độ tuổi, giới tính, sở thích, v.v. để tối đa hóa một khả năng nào đó đã được đặt mục tiêu, với chi phí khá dễ chịu. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng LLM có thể điều chỉnh các câu chat phản hồi người dùng dựa trên chính “dữ liệu do người dùng tạo ra”, thậm chí “điều hướng” đoạn hội thoại để thu thập thêm thông tin cá nhân. Hay nói cách khác, AI sẽ được tận dụng để điều hướng nội dung trò chuyện nhằm phục vụ lợi ích của nhà quảng cáo, doanh nghiệp và các bên thứ ba khác.

Với tiềm năng đặc biệt này, AI hứa hẹn trở thành tương lai của quảng cáo được cá nhân hóa. Khi ấy, sẽ có những nền tảng phát triển công cụ AI phục vụ nhu cầu tạo quảng cáo cá nhân hóa. Chẳng hạn gần đây Meta đã phát triển Cicero, một mô hình AI có thể chơi trò Diplomacy “ở cấp độ con người”. Diplomacy là một trò chơi trong đó người chơi phải suy luận và dự đoán ý định của đối thủ.

Khi công cụ này phát triển hoàn thiện, Meta có thể tổ chức đấu giá “ý định” của người dùng khi họ có nhu cầu đặt bàn, đặt vé máy bay hoặc đặt phòng khách sạn. Mặc dù hiện nay đã có ngành công nghiệp dự báo và đấu giá hành vi con người, nhưng AI có khả năng tinh lọc các thông tin này thành một kiểu dữ liệu “định lượng cao, cá nhân hóa và thay đổi theo từng thời điểm”.

Bài nghiên cứu cũng không quên nhắc đến viễn cảnh về AI mà các CEO công nghệ đình đám từng đưa ra. Chẳng hạn nghiên cứu trích dẫn nhận định của ông Jensen Huang, CEO Nvidia, trong đó ông cho rằng AI sẽ hiểu được ý định, mong muốn của người dùng và trình bày các thông tin ấy theo cách tốt nhất có thể.