Nguy cơ “vỡ trận” quy hoạch, Bộ Công thương vẫn xin bổ sung 17 dự án điện mặt trời

Văn phòng Chính phủ đã truyền đạt lại ý kiến của Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng liên quan đến kiến nghị của Bộ Công thương xin bổ sung các dự án điện mặt trời vào quy hoạch, theo đó yêu cầu xem xét việc thẩm định, phê duyệt bổ sung các dự án được nêu theo đúng quy định.

Theo Bộ Công thương, các dự án xin bổ sung nằm ở khu vực miền Trung, miền Nam có tiềm năng bức xạ mặt trời tốt, có điều kiện thuận lợi để triển khai. Một số dự án bổ sung như: Dự án điện mặt trời như dự án Phước Trung (Ninh Thuận) có quy mô công suất 50 MWp; Dự án điện mặt trời Đức Huệ 2 (Long An); Dự án điện mặt trời An Cư (An Giang) với công suất 50 MWp; Dự án điện mặt trời Phong Hòa (Thừa Thiên Huế) công suất 50 MWp; Dự án điện mặt trời Ia Rsươm - Bitexco - Tô Na (Gia Lai) công suất 14,8 MWp….

Điều đáng chú ý là việc xin bổ sung các dự án điện mặt trời trong bối cảnh hàng loạt các dự án điện mặt trời được phê duyệt đã vượt quy hoạch điện VII (bổ sung). Thực trạng này gây nên tình trạng quá tải hệ thống lưới điện truyền tải, tạo nên nguy cơ có thể nhiều dự án điện mặt trời khi hoàn thành cũng khó được phát điện lên hệ thống.

Mặc dù theo đánh giá thẩm định của Bộ Công thương về khả năng đối nối của các dự án vào hệ thống lưới, về cơ bản đều đáp ứng khả năng giải tỏa công suất cho các nhà máy. Việc phát triển ồ ạt điện mặt trời, điện gió có mặt tích cực là tăng tỷ trọng khai thác nguồn năng lượng tái tạo, giảm phát sinh nguồn điện trực tiếp gây ô nhiễm... Song quá nhiều dự án điện mặt trời phát triển cùng lúc ở một khu vực, khi đấu nối vào đường dây hiện hữu, sẽ dẫn đến khả năng phải đầu tư thêm lưới điện truyền tải, trạm biến áp... Và các chi phí này đều tính vào giá thành điện, chứ Nhà nước hay Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) không thể gánh nổi.

Theo thống kê của Trung tâm Điều độ Hệ thống điện quốc gia, nếu tính các dự án nhà máy điện mặt trời đã ký và đang đàm phán hợp đồng mua bán điện thì tổng công suất điện mặt trời trên địa bàn tỉnh Bình Thuận lên tới 749,63 MW và Ninh Thuận là 1.047,32 MW dẫn đến tình trạng các dây truyền tải khu vực này đã rơi vào tình trạng đầy tải, quá tải. Nếu sản lượng hay công suất các nhà máy điện mặt trời bị giảm 10%, mọi tính toán có thể bị đảo lộn, các dự án sẽ không thể thực hiện.

Bài học điện gió của Trung Quốc cũng được cho là nóng hổi để các nhà đầu tư vào năng lượng tái tạo ở Việt Nam cân nhắc. Hiện tại, tổng công suất lắp điện gió tại Trung quốc cỡ 200 GW, trong khi tại Mỹ chỉ có khoảng 100 GW nhưng sản lượng điện gió phát ra hàng năm tại Mỹ lại cao hơn, cho thấy hiệu quả phát điện của điện gió Trung Quốc rất thấp. Điều này có nguyên do là nhiều dự án lắp xong không thể phát điện vì không có lưới - một hậu quả của việc phát triển nóng, thiếu đồng bộ.

Mặt khác, giá mua điện mặt trời khá cao (9,35 UScent/kWh) tạo ra thị trường mua bán dự án trở nên quá nóng.

Theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), chỉ trong vòng chưa đến một năm sau khi Thông tư số 16 ngày 12/9/2017 quy định về phát triển dự án và hợp đồng mua bán điện mẫu áp dụng cho các dự án điện mặt trời có hiệu lực, EVN đã ký 54 hợp đồng mua bán điện với các chủ đầu tư với tổng công suất gần 3000 MW, vượt mục tiêu của của Tổng sơ đồ VII hiệu chỉnh (850MW trước 2020).

Theo Bộ Công Thương, tổng công suất đăng ký đầu tư loại hình này đã lên tới 26.000 MW, chiếm khoảng 60% tổng công suất các nguồn điện cả nước (hơn 47.000 MW). Như vậy, tổng công suất các dự án điện mặt trời đã vượt xa Quy hoạch điện 7 điều chỉnh trong đó định hướng tới 2020 công suất điện mặt trời 850 MW và tăng lên 4.000 MW sau đó 5 năm.

Trước đó, Thủ tướng Chính phủ đã có một số yêu cầu với Bộ Công thương. Cụ thể: Báo cáo trước ngày 15/12/2018 về Quy hoạch điện mặt trời quốc gia, trong đó đặc biệt chú trọng cơ cấu nguồn và kế hoạch phát triển lưới điện truyền tải.  Báo cáo trước ngày 20/12/2018 về tình hình và giải pháp xử lý tình trạng quá tải các dự án điện mặt trời đã đăng ký, đã được phê duyệt.  Xây dựng quyết định sửa đổi, thay thế Quyết định số 11/2018/QĐ-TTg về cơ chế khuyến khích phát triển các dự án điện mặt trời tại Việt Nam, không được để khoảng trống pháp lý, tạo điều kiện phát triển, không gây thiệt hại cho nhà đầu tư, hài hòa lợi ích Nhà nước - nhà đầu tư - nhân dân, báo cáo Thủ tướng Chính phủ trước ngày 20/12/2018.