“Nhúng chàm” qua hoạt động chỉ định thầu

>>Để ngành y sớm phục hồi sau "cơn bão" Việt Á

Với nhiều thủ đoạn tinh vi, các đối tượng đã bất chấp các quy định của pháp luật để chia nhỏ dự án, gói thầu…để nhằm đạt mục đích cho doanh nghiệp “sân sau, sân trước” của mình được trúng thầu với những tiêu chí đặc thù mà không có nhà thầu nào có thể lọt vào vòng trong được.

Theo Luật Đấu thầu năm 2013, chỉ định thầu là một trong số 7 hình thức của hoạt động đấu thầu và được nhiều doanh nghiệp áp dụng do thủ tục lựa chọn nhà thầu đơn giản hơn, thời gian diễn ra quá trình chỉ định thầu cũng khá ngắn gọn.

Còn đối với hoạt động chỉ định thầu rút gọn là một hình thức lựa chọn một nhà thầu đặc biệt trong chỉ định thầu, để thực hiện những gói thầu về mua sắm hàng hóa hoặc thi công trong trường hợp bất khả kháng. Đó là những gói thầu gồm: Liên quan đến những vấn đề như thiên tai, địch họa; Các gói thầu là bí mật của quốc gia, gói thầu khoa học mang tính bí mật; Gói thầu tư vấn đặc biệt.

Như vậy, việc chỉ định thầu ở các gói thầu theo quy định nói trên sẽ góp phần đáp ứng nhanh, hiệu quả nhu cầu cấp thiết ở một giai đoạn, hoàn cảnh nhất định.

Tuy nhiên, qua hoạt động chỉ định thầu cũng bộc lộ nhiều rủi ro pháp lý cho chủ đầu tư lẫn nhà thầu vì qua nhiều vụ việc vi phạm pháp luật xảy ra trong thời gian qua có thể minh chứng rõ điều đó.

Cách đây chưa lâu, vào tháng 02/2020, cơ quan CSĐT Công an Tp Đà Nẵng đã tiến hành bắt tạm giam ông Nguyễn Tuấn Anh, nguyên Tổng giám đốc công ty TNHH MTV Vật liệu xây dựng - Xây lắp và Kinh doanh nhà Đà Nẵng (thuộc Sở Xây dựng) về hành vi thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng, gây thất thoát ngân sách nhà nước hàng chục tỷ đồng.

>>Khởi tố 6 cán bộ BV Đa khoa Hà Đông và BV Đa khoa Ba Vì liên quan vụ Việt Á

Đặc biệt, khi còn đương chức ông Nguyễn Tuấn Anh đã chỉ định thầu trái quy định 5 gói thầu với tổng giá trị 3,42 tỷ đồng cho  ông ty TNHH MTV Thương mại và Dịch vụ Thuận Anh do ông Nguyễn Tuấn Thanh làm giám đốc (ông Thanh là con ruột của ông Anh) khiến dư luận bức xúc.

Mới đây, Thanh tra TP Cần Thơ kiến nghị chuyển cơ quan Công an tiếp tục điều tra làm rõ và xử lý theo quy định của pháp luật đối với một số gói thầu mua sắm kit xét nghiệm của Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á sản xuất, do Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Cần Thơ chỉ định thầu.

Theo kết luận thanh tra, trong năm 2020 và năm 2021 các đơn vị trên địa bàn Cần Thơ đã mua sắm 576 gói thầu, tổng giá trị là 276,567 tỷ đồng. Đoàn thanh tra kiểm tra 413 gói thầu với tổng giá trị 238,081 tỷ đồng. Một số gói thầu không tổ chức thuê đơn vị thẩm định giá mà tự thành lập Tổ mua sắm là chưa đúng theo quy định tại khoản 1 Điều 45 Luật giá số 11/2012/QH13.

Đặc biệt, việc chỉ định thầu của CDC Cần Thơ có dấu hiệu cố ý lựa chọn sản phẩm của Công ty Việt Á và chỉ định Công ty Hợp Nhất thực hiện gói thầu nhằm hợp thức hóa hồ sơ mua sắm, xây dựng giá không tham khảo giá thị trường dẫn đến chênh lệch giá gây thiệt hại ngân sách Nhà nước.

Qua đó, có gói thầu được CDC Cần Thơ lập hồ sơ yêu cầu quy định về năng lực và kinh nghiệm chưa đúng quy định, dẫn đến việc đánh giá hồ sơ đề xuất của Công ty Hợp Nhất đáp ứng về năng lực và kinh nghiệm trong khi theo hồ sơ đề xuất thì nhà thầu này không đủ tiêu chuẩn để thực hiện gói thầu.

Thanh tra Tp Cần Thơ cũng kiến nghị chuyển cơ quan Công an tiếp tục điều tra làm rõ và xử lý theo quy định của pháp luật 5 gói thầu mua sắm Kít xét nghiệm của Công ty Việt Á sản xuất do CDC Cần Thơ chỉ định thầu. Cả 05 gói thầu này đều có dấu hiệu cố ý lựa chọn sản phẩm của Công ty Việt Á và chỉ định Công ty Hợp Nhất là đơn vị cung cấp hàng hóa, đồng thời hợp thức hóa hồ sơ mua sắm để thực hiện thanh toán cho nhà thầu không đúng quy định pháp luật…

>>Sau vụ Việt Á, đại biểu đặt câu hỏi về quản lý tiền mặt của ngân hàng

Hàng loạt quan chức, giám đốc doanh nghiệp bị “sa lưới” sau những thương vụ chỉ định thầu đã xảy ra suốt thời gian qua vì liên quan đến các dấu hiệu ngấm ngầm bắt tay nhau trục lợi bất chính. Nhiều lãnh đạo địa phương và không ít cá nhân, tổ chức liên quan đã bị khởi tố, bắt tạm gia để điều tra vì có hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến hoạt động đấu thầu, chỉ định thầu.

Không ít vụ việc lợi dụng đến dịch bệnh, thiên tai để “phù phép” hồ sơ chỉ định thầu, mục đích chia chác lợi ích riêng với nhau mà theo ông Lưu Bình Nhưỡng, nguyên Phó Ban Dân nguyện của Ủy ban Thường vụ Quốc hội Khoá 14 cũng đánh giá, xét dưới góc độ đạo đức hay pháp luật thì hành vi lợi dụng tình hình dịch bệnh để trục lợi đều bị cả xã hội lên án.