Những đòi hỏi mới trong thu hút đầu tư nước ngoài

Chia sẻ với Diễn đàn Doanh nghiệp, TS Lê Xuân Nghĩa – nguyên Phó Chủ nghiệm Uỷ ban Tài chính Quốc gia cho biết, khi lợi thế lao động giá rẻ của Việt Nam đang ngày càng trở nên mờ nhạt khi các doanh nghiệp, nhà đầu tư có thể sử dùng robot trong hoạt động sản xuất. Có những tính toán đã chỉ ra rằng, trong khi chi phí sử dụng robot là 2,5 USD/giờ, thì chi phí phải trả cho người lao động là 7,5 USD. Vì vậy, nếu lấy tiêu chí là lao động giá rẻ, nhà đầu tư họ hoàn toàn có thể đặt nhà máy ở Mỹ thay vì đặt nhà máy tại Việt Nam. Chưa kể, những chi phí khác như sử dụng và quản trị robot dễ dàng và tiện lợi hơn khi đặt tại Mỹ.

Tuy nhiên, lý do để các nhà đầu tư, doanh nghiệp đa quốc gia đưa nhà máy sang Việt Nam đó là để gần thị trường hơn, giảm chi phí vận chuyển.

Điều này cũng phần nào cho thấy, xu hướng lựa chọn địa điểm đầu tư chính là lợi thế về gần thị trường tiêu thụ.

Chính vì thế, để thu hút được nguồn vốn có chất lượng, có 2 yếu tố Việt Nam cần khắc phục, mặc dù điều này không thể hoàn thành “một sớm một chiều”.

Một là, trình độ của lực lượng lao động phải được nâng cấp nhanh chóng, nhất là trình độ của công nhân lành nghề, đại học trở lên, công nghệ thông tin, công nghệ mới...

Hiện nay, nhìn vào hệ thống các trường đại học Việt Nam đang thấy rất yếu, mặc dù giáo dục phổ thông và đại học rất tốt. Vì vậy, nếu không sớm khắc phục, thì Việt Nam khó có thể cạnh tranh, so với các nước trong khu vực Đông Nam Á.

Bởi, khi đặt nhà máy, hay triển khai hoạt động đầu tư, nhà đầu tư sẽ chú trọng đến các khu vực tập trung lao động lành nghề, các nhà quản lý thương mại quốc tế, đặc biệt là hạ tầng hoặc logistics có số hoá. Bởi bản thân nhà đầu tư họ là những tập đoàn lớn, chất lượng, có công nghệ hiện đại, số hoá. Vì vậy, họ lựa chọn nơi nào có sự tập trung nguồn lực đáp ứng được những yêu cầu đó, thay vì chi phí lao động giá rẻ.

Hai là, họ phải đặt nhà máy ở địa điểm nào có tầng lớp trung lưu phát triển nhanh, đủ khả năng tiêu thụ những sản phẩm có hàm lượng công nghệ. Đây chính là là những đòi hỏi mới trong thu hút đầu tư nước ngoài.

Bên cạnh đó, cần xem xét lại những những ưu đãi về thuế, giá thuê đất... đây là những ưu đãi thường có hại cho nước huy động đầu tư. Bởi hầu hết, việc ưu đãi thuế trong thời hạn 5 năm, chưa kể đến hệ thống giám sát chuyển giá, hạch toán chi phí tài chính chưa chặt chẽ và nhà đầu tư cũng không có nghĩa vụ chuyển giao công nghệ.

Điều này đã tạo “kẽ hở” để những doanh nghiệp, nhà đầu tư dễ dàng chuyển giá, hoặc chuyển giá một cách công khai và phổ biến.

Minh chứng là có những doanh nghiệp đã vào Việt Nam cách đây 20 năm, tuy nhiên vẫn chưa chuyển giao công nghệ mặc dù có cam kết.

Hay như, sau khi liên doanh với doanh nghiệp Việt Nam, doanh nghiệp đã tăng vốn để trở thành doanh nghiệp 100% nước ngoài đồng thời thành lập các công ty con làm công nghiệp phụ trợ, sau đó chia lợi nhuận cho các công ty này... như vậy lợi nhuận vẫn quay về họ hoàn toàn.

Vì vậy, để thu hút được những dòng vốn FDI có gia trị gia tăng, ngoài tạo ra việc làm cho người lao động, thì phải tạo ra được công nghiệp phụ trợ, chuyển giao công nghệ, đảm bảo yếu tố môi trường...