OCOP Việt Nam: Cơ hội cho khởi nghiệp truyền thống

Sau dịch Covid-19, người tiêu dùng có xu hướng lựa chọn các sản phẩm hữu cơ, an toàn, lành tính và có nguồn gốc rõ ràng bởi các sản phẩm được sản xuất theo phương thức truyền thống, không sử dụng hóa chất độc hại và có tính bản địa cao. Nếu khai thác tốt những cơ hội này, OCOP có thể trở thành thương hiệu quốc gia gắn liền với xu hướng tiêu dùng xanh, bền vững.

Sự bùng nổ của thương mại điện tử: Kỷ nguyên số mang đến cơ hội tiếp cận khách hàng nhanh chóng và rộng rãi hơn qua các nền tảng thương mại điện tử như Shopee, Tiki, Lazada, TikTok Shop và Amazon.

Việc khách hàng thay đổi hành vi mua hàng từ truyền thống sang các nền tảng thương mại điện tử, mạng xã hội hay các công cụ số một cách mạnh mẽ chính là cơ hội để các sản phẩm mang tính bản địa có thể tiếp cận với thị trường rộng hơn mà không tốn quá nhiều chi phí.

Hỗ trợ từ chính sách và chương trình xúc tiến thương mại: Chính phủ Việt Nam đang có nhiều chính sách hỗ trợ phát triển chương trình OCOP tại mỗi địa phương thông qua các chương trình khuyến khích đổi mới sáng tạo, hỗ trợ đăng ký thương hiệu, xúc tiến thương mại quốc tế và số hóa sản phẩm.

Các hội chợ OCOP, tuần lễ hàng Việt, chương trình Techfest, trung tâm trưng bày và giới thiệu sản phẩm OCOP’, chiến lược quảng bá trên nền tảng số là những động lực quan trọng giúp doanh nghiệp SME phát triển sản phẩm OCOP.

Một nhóm khách hàng tham gia hội chợ trưng bày và giới thiệu sản phẩm OCOP đều bày tỏ rằng mặc dù họ rất thích các sản phẩm này, nhưng để lựa chọn mua thì còn đắn đo bởi: giá cao, bao bì chưa bắt mắt, thông tin chưa rõ ràng, nhận diện thương hiệu chưa đẹp, thiết kế sản phẩm, đóng gói chưa có phù hợp với số đông…

Thiếu chiến lược thương hiệu đồng bộ: Nhìn chung các sản phẩm OCOP Việt Nam vẫn chưa có một nhận diện thương hiệu đủ mạnh, đồng bộ. Ngoài logo OCOP và quy định sao được gắn (3 sao, 4 sao, 5 sao) thì cách thiết kế bao bì, nhãn mác, bố cục còn khá mơ hồ, chung chung, không bắt mắt, bố cục đôi khi còn rườm rà, làm cho khách hàng rất bối rối khi nhận diện. Các sản phẩm thường mang tính địa phương, chưa có chiến lược thống nhất để có màu sắc đặc trưng, khiến OCOP khó cạnh tranh với các sản phẩm nhập khẩu và thương hiệu quốc tế.

Hạn chế về tiêu chuẩn và chất lượng: Đây chính là hạn chế lớn nhất, phần lớn các sản phẩm OCOP có quy mô sản xuất hộ gia đình, sản xuất nhỏ, manh mún, mới chỉ đạt tiêu chí vệ sinh an toàn thực phẩm. Các tiêu chuẩn quốc tế như HACCP, ISO, GlobalGAP,… thì còn quá xa vời, khiến việc xuất khẩu và mở rộng thị trường quốc tế gặp nhiều khó khăn.

Ngoài ra, sự không đồng đều về chất lượng sản phẩm trong cùng phân khúc giữa các vùng miền làm giảm uy tín chung của thương hiệu OCOP. Ví dụ, nước yến sào có sản phẩm được chứng nhận 4 sao, có sản phẩm được chứng nhận 3 sao nhưng về mặt cảm quan và chất lượng bên trong lại không có nhiều khác biệt.

Kênh phân phối chưa tối ưu: Đây là một trong những điểm nghẽn khá lớn đối với các sản phẩm OCOP bởi chủ yếu được tiêu thụ qua các kênh truyền thống như hội chợ, cửa hàng địa phương, chưa tận dụng tốt các hệ thống siêu thị lớn và thương mại điện tử. Điều này làm hạn chế khả năng tiếp cận khách hàng tiềm năng. Quy mô sản xuất, nguồn nguyên vật liệu, giá thành sản phẩm, tối ưu hóa kênh phân phối vẫn là bài toán chi phí lớn đối với các sản phẩm OCOP.
Truyền thông, marketing còn yếu và thiếu: Làm ra sản phẩm đã khó, bán được sản phẩm càng khó hơn.

Nhiều sản phẩm OCOP hiện chưa được đầu tư bài bản về marketing, thiếu chiến lược truyền thông hiệu quả. Phần lớn vẫn dựa vào kênh báo chí địa phương, các chương trình truyền thông hỗ trợ từ địa phương hoặc các trang tin tức của sở ban ngành địa phương. Hoạt động truyền thông còn khá sơ khai thông qua việc giới thiệu sản phẩm, phát tờ rơi tại các hội chợ truyền thống….

OCOP Việt Nam đang có cơ hội bứt phá mạnh mẽ nhờ sự hỗ trợ từ công nghệ số, thương mại điện tử và xu hướng tiêu dùng bền vững. Tuy nhiên, để cạnh tranh với các thương hiệu mạnh trong nước và quốc tế, sản phẩm OCOP cần phải có chiến lược xây dựng thương hiệu bài bản, nâng cao chất lượng, tối ưu bài toán chi phí, hạ giá thành, mở rộng kênh phân phối và đầu tư vào truyền thông số. Nếu làm tốt, OCOP không chỉ trở thành niềm tự hào của Việt Nam mà còn vươn xa trên thị trường quốc tế.