Phát triển khu công nghiệp sinh thái: Cần tiếp tục hoàn thiện pháp lý

>> Phá rào cản khu công nghiệp sinh thái

Theo đó, các khu công nghiệp đã trở thành những khu vực trọng điểm thu hút các dự án đầu tư trong và ngoài nước, là điểm đến của nhiều tập đoàn hàng đầu thế giới. Hiện đã có 10.400 dự án đầu tư của doanh nghiệp trong nước với tổng vốn đăng ký đạt 2,54 triệu tỷ đồng. Cùng với đó, các doanh nghiệp của 65 quốc gia và vùng lãnh thổ đã đầu tư vào các khu công nghiệp tại Việt Nam, thu hút được hơn 11.200 dự án FDI với tổng vốn đăng ký đạt 231 tỷ USD. Nổi bất với 10 đối tác đầu tư lớn gồm: Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, Đài Loan (Trung Quốc), Hồng Kông (Trung Quốc), Trung Quốc, Hà Lan, BritishVirgin Island, Samoa, Malaysia...

Bên cạnh những kết quả đạt được, nhiều ý kiến cho rằng, để giữ vững vị thế và đón thêm nhiều dòng vốn FDI mới, nhất là dòng vốn chất lượng cao, Việt Nam cần chú trọng phát triển bền vững và thực hiện cam kết Net Zero.

Theo định hướng của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, đến năm 2030 sẽ có từ 40-50% địa phương có kế hoạch chuyển đổi các khu công nghiệp hiện hữu sang khu công nghiệp sinh thái và 8-10% địa phương có định hướng xây dựng khu công nghiệp sinh thái mới, tuy nhiên, thực tế triển khai khu công nghiệp sinh thái đang gặp nhiều vướng mắc.

Về thể chế chính sách và cơ chế quản lý, mặc dù Chính phủ đã ban hành Nghị định số 35/2022/NĐ-CP, nhưng tính pháp lý của Nghị định này được cho vẫn chưa đủ mạnh, do thiếu cụ thể và có thể dễ dàng bị thay thế bởi các luật chuyên ngành khác.

>> Phát triển khu công nghiệp sinh thái để hút dự án xanh

Thực tế triển khai cho thấy, khu công nghiệp phát triển theo hướng bền vững thông qua mô hình khu công nghiệp sinh thái hay khu công nghiệp - đô thị - dịch vụ liên quan tới nhiều lĩnh vực khác nhau của nền kinh tế.

Chưa kể, cơ chế quản lý khu công nghiệp theo hướng bền vững đang vận hành theo hướng chịu sự quản lý và giám sát của nhiều cơ quan chức năng từ Trung ương đến địa phương. Điều này gây khó khăn cho hoạt động của các doanh nghiệp trong khu công nghiệp.

Nêu quan điểm về vấn đề này, TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia cho biết, trong 416 khu công nghiệp hiện hữu mới chỉ có khoảng chục khu công nghiệp sinh thái. Các khu công nghiệp còn lại chắc chắn phải chuyển đổi. Nhưng khi chuyển đổi doanh nghiệp được gì và quy trình, thủ tục, quyền lợi và trách nhiệm về việc chuyển đổi sang khu công nghiệp sinh thái như thế nào? Quy định pháp lý về việc sử dụng nước tái chế, sử dụng năng lượng mặt trời, năng lượng tái tạo hiện chưa rõ ràng, gây khó khăn trong thực hiện dự án.

“Khu công nghiệp sinh thái là xu hướng tất yếu nên doanh nghiệp phải có trách nhiệm. Tuy nhiên, Nhà nước cũng cần có hướng dẫn cụ thể và có cơ chế ưu đãi rõ ràng”, ông Lực chia sẻ.

Đồng quan điểm, một số chuyên gia cũng cho rằng, thực tế cho thấy đầu tư khu công nghiệp sinh thái đang gặp thách thức, khó khăn, vướng mắc ở cả 3 cấp độ: quy định của luật liên quan thiếu tính đồng bộ, mâu thuẫn; việc ban hành, giải thích, áp dụng quy định văn bản dưới luật còn thiếu rõ ràng; việc thực thi còn phụ thuộc vào cách hiểu và giải thích của công chức…

Vì vậy, cần phải xây dựng khung khổ pháp lý riêng áp dụng cho các trường hợp thành lập mới, hoặc áp dụng cho trường hợp chuyển đổi khu công nghiệp cũ, truyền thống thành khu công nghiệp sinh thái. Trong đó, cần có các hỗ trợ về chính sách, công nghệ, tài chính, thông tin và cơ chế kết nối chặt chẽ giữa các bên liên quan, các ưu đãi cho khu công nghiệp sinh thái. Nên sớm có luật về khu công nghiệp, trong đó, những quy định về khu công nghiệp sinh thái cần được quy định rõ ràng thì mới thúc đẩy được doanh nghiệp đầu tư xây dựng khu công nghiệp sinh thái mới, đồng thời thúc đẩy các địa phương chuyển đổi các khu công nghiệp truyền thống thành khu công nghiệp sinh thái.

Theo Ths. Phạm Quang Đại, Trường Đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, các cơ quan quản lý Nhà nước cần tham mưu cho Chính phủ hoạch định chính sách theo hướng tiếp tục xây dựng và hoàn thiện khung khổ pháp lý để thúc đẩy phát triển nhanh các khu công nghiệp bền vững.

Trước tiên, cần tạo dựng khung thể chế pháp lý riêng về khu công nghiệp bền vững nhằm tạo ra hành lang pháp lý cho các bên liên quan tham gia mô hình này. Trong đó, cần phải có định hướng và lộ trình rõ ràng về phát triển khu công nghiệp bền vững; cùng với các chính sách ưu đãi thu hút đầu tư cũng như các chính sách kinh tế, môi trường và xã hội liên quan.

Đặc biệt, theo vị chuyên gia này, cần có những cơ chế, chính sách khuyến khích và hỗ trợ các doanh nghiệp cải tiến công nghệ và dây chuyền sản xuất đảm bảo sạch hơn và sử dụng hiệu quả tài nguyên cũng như hình thành mối quan hệ cộng sinh công nghiệp giữa các doanh nghiệp trong các công đoạn sản xuất hướng tới phát triển bền vững.