“Lỗ hổng” nhân lực khu công nghiệp

TRUNG THÀNH• 02/07/2021 15:00

Nhiều nhà đầu tư bỏ ra cả nghìn tỷ đồng để đầu tư hạ tầng các KCN, KKT, nhưng lại bỏ qua đi “hệ sinh thái” cho công nhân, khiến nhiều người không gắn bó với các doanh nghiệp trong KCN, KKT.

Vấn đề nói trên sẽ được thảo luận tại Tọa đàm: “Nhân lực trong khu công nghiệp, khu kinh tế: Thực trạng và giải pháp” do Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp tổ chức chiều ngày 6/7 tới dưới hình thức trực tuyến.

Công nhân dây chuyền sản xuất chi tiết bộ lọc khí ở Khu công nghiệp Nomura Hải Phòng. Ảnh: Vũ Dũng

Chất lượng chưa theo kịp nhu cầu

Cả nước hiện có khoảng 400 Khu chế xuất (KCX)- KCN với hơn 4 triệu công nhân chính quy. Theo đánh giá của các chuyên gia, chất lượng lao động của Việt Nam dù đã được cải thiện nhiều nhưng vẫn kém xa nhiều nước trong khu vực. Mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp còn bất cập về ngành nghề, trình độ đào tạo, quy mô nhỏ… Với áp lực của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, nhu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao càng cấp bách hơn bao giờ hết. Nếu Việt Nam không sớm có các giải pháp chuẩn bị nhân lực chất lượng cao, thì sẽ không tận dụng được làn sóng dịch chuyển đầu tư và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

TP.HCM có khoảng 500.000 công nhân viên “chính quy” làm việc tại các nhà máy và doanh nghiệp. Trong 18 KCX-KCN và Khu công nghệ Cao, có 1.500 nhà máy với 500 doanh nghiệp FDI của hơn 20 nước và vùng lãnh thổ đang hoạt động. Theo ông Nguyễn Văn Bé, Chủ tịch Hiệp hội các doanh nghiệp KCN TP.HCM, vấn đề mấu chốt trong đào tạo lao động là phải bám chắc định hướng và mục tiêu phát triển của TP. HCM. Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo đang chiếm ưu thế trong các nhà máy thì những kỹ năng mà người lao động phải chiếm lĩnh và ưu việt đó là: trí tuệ cảm xúc; định hướng dịch vụ; giải quyết vấn đề phức tạp; tư duy phản biện; sáng tạo; quản lý con người; hợp tác với người khác; phán đoán và ra quyết định; đàm phán; linh hoạt trong nhận thức.

“Giải pháp tối ưu để nâng cao chất lượng lao động đáp ứng nhu cầu ngày càng cao hiện nay là nhà trường phải kết hợp với nhà máy”, ông Nguyễn Văn Bé nhấn mạnh và dẫn chứng, năm 2006, Công ty Thiết kế Renesas (Nhật Bản) xây dựng nhà máy hoạt động tại KCX Tân Thuận cần tuyển 200 kỹ sư phần mềm. Thế nhưng, với hàng trăm đơn ứng tuyển, chỉ tuyển dụng được vài chục kỹ sư nhưng vẫn phải đào tạo lại. Cuối cùng, giải pháp tối ưu là Renesas phối hợp với Đại học Bách Khoa xây dựng chương trình và giáo trình đào tạo sinh viên theo “Đơn đặt hàng” và “Đào tạo lại” kỹ sư.

Việc xây dựng “hệ sinh thái” nguồn nhân lực trong KCN, KKT phải là sự “đồng bộ hóa” giữa địa phương, chủ đầu tư KCN và doanh nghiệp. Trong đó, địa phương đóng vai trò cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao thông qua việc đào tạo cơ bản. Đó chính là việc vận hành hệ thống giáo dục đào tạo từ các trường đại học, cao đẳng, trung học dạy nghề phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế địa phương; đóng vai trò là cầu nối giữa các cơ sở đào tạo với doanh nghiệp nhằm giải quyết đầu ra cho học viên và đáp ứng nhu cầu nhân lực của doanh nghiệp. Mặt khác, địa phương tạo cơ chế, chính sách để doanh nghiệp đầu tư vào hạ tầng nguồn nhân lực.

“An cư” mới “lạc nghiệp”

Không thể phủ nhận một thực tế đang tồn tại trong các KCN, KKT đó chính là sự thiếu hụt các dịch vụ cho người lao động, như phúc lợi xã hội, nhà ở cho công nhân, dịch vụ đào tạo, thiếu các hoạt động vui chơi giải trí hay trường mẫu giáo cho con em công nhân…, dẫn đến tình trạng nhiều KCN chưa thu hút được lao động vào làm việc.
Chẳng hạn như KCN Nomura Hải Phòng là liên doanh giữa UBND TP. Hải Phòng và Tập đoàn tài chính Nomura (Nhật Bản) được đầu tư bài bản về cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, Nomura vẫn chưa được đánh giá là KCN “hoàn hảo”.

Bởi Nomura vẫn thiếu “hệ sinh thái” cho công nhân trong KCN. Đối với vấn đề “an cư”, không có nhà ở cho công nhân, trường mầm non, và các dịch vụ tiện ích khác,... khiến nhiều công nhân có tay nghề cao phải nói lời chia tay công ty. Hàng chục nghìn công nhân trong KCN này vẫn phải chịu cảnh “sáng đi, tối về” hoặc “đi sớm về khuya”.

Chính phủ đã có chủ trương khuyến khích các chủ đầu tư hạ tầng KCN tham gia đầu tư xây dựng nhà ở, công trình xã hội, văn hóa, thể thao cho người lao động trong KCN, KKT. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Thành Phương, TGĐ Tập đoàn Sao Đỏ, đại diện chủ đầu tư KCN Nam Đình Vũ, với các KCN hiện hữu thì việc bố trí quỹ đất là rất khó, nếu phải điều chỉnh quy hoạch KCN thì sẽ mất rất nhiều thời gian thực hiện thủ tục. Do đó, chính quyền địa phương cần phải rà soát và sớm bổ sung quỹ đất để kêu gọi đầu tư những công trình dạng này nhằm phục vụ người lao động trong các KCN. Bên cạnh đó, cần có thêm các chính sách hỗ trợ về tài chính cho nhà đầu tư các công trình nhà ở, dịch vụ cho người lao động trong KCN để giảm thời gian thu hồi vốn đầu tư dự án.

Nếu có được cái bắt tay uyển chuyển giữa địa phương, nhà đầu tư và doanh nghiệp thì không đơn thuần chỉ là sự kinh doanh bất động sản công nghiệp mà thực chất là xây dựng hình ảnh môi trường, thu hút đầu tư và giữ chân được nguồn nhân lực trong các KCN, KKT.

Xoay quanh câu chuyện về nguồn nhân lực trong các KCN, KKT, Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp sẽ tổ chức tọa đàm:

NHÂN LỰC TRONG KHU CÔNG NGHIỆP, KHU KINH TẾ: THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP

- Thời gian dự kiến: Từ 13h30 - 17h00 thứ ba, ngày 6/7/2021

- Địa điểm: Hội trường VCCI, số 9 Đào Duy Anh, Hà Nội

Chương trình được truyền hình trực tuyến trên http://diendandoanhnghiep.vn/; Fanpage Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp; Kênh youtube- Diễn đàn Doanh nghiệp TV.