Để Hà Nội mãi xanh

KTS Phạm Thanh Tùng• 01/05/2023 06:00

Khoảng 20 năm trở lại đây, diện mạo kiến trúc Thủ đô luôn thay đổi, vạm vỡ hơn, khang trang hơn, hiện đại hơn.

>>Quy hoạch Hà Nội: Đảm bảo đủ tiêu chí thành phố trong Thủ đô

Những khu đô thị mới với hàng trăm tòa chung cư cao vài chục tầng mang phong cách kiến trúc quốc tế, không gian sống tiện nghi, hiện đại được xây dựng. Những đường phố lớn được xây dựng mới hay cải tạo nâng cấp hai bên đường rợp mát bóng cây. Tuyến đường sắt đô thị Cát Linh-Hà Đông sau nhiều năm lỗi hẹn giờ cũng đã đưa vào sử dụng từ tháng 9-2021 và vận hành an toàn được đông đảo người dân đón nhận, đem đến một nét văn hóa giao thông mới.

Theo Quy hoạch chung Hà Nội đến 2030 tầm nhìn 2050, tỷ lệ cây xanh trung bình cũng mới chỉ đạt 10-15m2/người (tiêu chuẩn Liên Hợp Quốc đề ra là 39m2/ người).

Những ngày tháng Tư, thời tiết Hà Nội mưa nắng bất thường. Dường như câu hát “Hà Nội mùa Thu, cây cơm nguội vàng, cây bàng lá đỏ…” đầy lãng mạn của một bài hát nói về mùa Thu Hà Nội giờ như không phải lúc nào cũng đúng. Bởi vài năm gần đây, người Hà Nội đã từng vật vã hứng chịu những ngày nắng nóng kéo dài với nhiệt độ 38-39 độ, thậm chí vào buổi trưa, ngoài đường có lúc lên đến gần 60 độ?!. Rồi những cơn mưa vần vũ xối xả chợt đến dẫu chỉ kéo dài khoảng một tiếng đồng hồ, cũng đủ đề làm ngập lụt nhiều tuyến đường, phố từ khu vực vành đai 3 cho đến trung tâm phố cổ, phố cũ của thành phố này. Ngay cả đại lộ Thăng Long và những khu đô thị nghìn tỷ nằm trên tuyến giao thông hoành tráng bậc nhất miền Bắc như Khu đô thị Bắc An Khánh hay Thiên đường Bảo Sơn…cũng phải chịu cảnh ngập lụt kéo dài.

Sự thay đổi bất thường của thời tiết bởi biến đổi khí hậu, cùng với sự gia tăng đột biến về dân số, về số lượng ô tô, xe máy cá nhân và các tòa nhà cao tầng hiện đại, và bây giờ là đại dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến khó lường trên phạm vi toàn cầu … làm cho toan tính của các nhà quy hoạch và quản trị đô thị lúng túng thậm chí bị động, mất kiểm soát.

Chưa khi nào môi trường sống của Hà Nội lại ô nhiễm như bây giờ!

Vốn là đô thị của cây xanh-mặt nước, nhưng hiện tại, rất nhiều ao, hồ mặt nước đã bị san lấp; nhiều đoạn sông, mương bị cống hóa để lấy mặt bằng xây dựng đáp ứng nhu cầu của đô thị hóa. Những sông Sét, sông Lừ, sông Kim Ngưu, sông Tô Lịch…đang là những dòng sống chết, trở thành những cái cống hở thoát nước bẩn của thành phố. Không gian xanh, không gian công cộng bị thu hẹp để phục vụ cho các kế hoạch phát triển.

Hiện nay, tỷ lệ cây xanh tính theo đầu người ở Hà Nội chưa đến 2m2 (trong khi đó ở Singapore: 30m2, Soul: 41m2 hay Berlin: 50m2..). Theo Quy hoạch chung xây dựng thủ đô Hà Nội đến 2030 tầm nhìn 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, thì tỷ lệ cây xanh trung bình cũng mới chỉ đạt 10-15m2/người (tiêu chuẩn mà Liên Hợp Quốc đề ra là 39m2/ người).

Tại một Hội thảo quốc tế về môi trường tổ chức tại Tokyo, các nhà khoa học Nhật Bản đã tính toán, diện tích cây xanh, mặt nước trong đô thị nếu đạt 20 đến 50% đất đô thị sẽ giúp giảm nhiệt độ từ 3,3 đến 3,9 độ C. Khi diện tích che phủ của cây xanh (thảm thực vật) được tăng thêm 23 % thì hiệu quả của bóng mát và bay hơi sẽ làm giảm 17% đến 50% năng lượng cần thiết cho hệ thống điều hòa không khí và giảm đến 40%-50% cường độ bức xạ mặt trời. Còn cây xanh hai bên hè phố sẽ làm giảm 30%-60% lượng bụi có trong không khí…

Vậy đến bao giờ môi trường sống của Hà Nội sẽ được như thế !

>>> Cực tăng trưởng mới cho Thủ đô

2. Những ngày tháng 4 lịch sử, đi dạo lòng vòng quanh thành phố trên những chiếc xe bus thưa thớt khách, phương tiện giao thông công cộng bền bỉ nhất của thành phố này, ngắm nhìn những tòa nhà cao vài chục tầng (hình ảnh của kiến trúc thời hiện đại) mọc lên san sát trong các Khu đô thị mới, trên đường Lê Văn Lương, Nguyễn Trãi, Lê Trọng Tấn, Vũ Trọng Phụng… hay xen cấy, chen chúc trong các khu vực lõi của trung tâm thành phố, ta có thể hiểu rằng, vì sao ngày ngày… ngàn vạn người và xe cứ phải chen chúc nhau phơi mình trong mưa, nắng chậm chạp lưu thông xuôi ngược trên những con đường mới mở, hay cải tạo bằng nguồn lực hàng trăm triệu đô la Mỹ (được huy động từ nhiều nguồn vốn), xả vào không gian thành phố những âm thanh còi xe hỗn loạn cùng muôn vàn m3 khói, bụi … Khi ấy, tôi lại càng thấm thía những lời dạy của Bác Hồ trong Thư Người gửi giới KTS cách đây 75 năm, nhân Hội nghị thành lập Đoàn KTS (tiền thân của Hội KTS Việt Nam ngày nay) “Trong 4 điều quan trọng cho dân sinh: ở và đi là hai vấn đề cũng cần thiết như ăn và mặc. Vì vậy, việc kiến trúc là một việc rất quan hệ.”

Hà Nội đã và đang nỗ lực rất nhiều trong cải tạo và phát triển đô thị. Những hàng cây xanh được chăm chút nhiều hơn, được trồng nhiều hơn. Sông Tô Lịch đang được tiến hành cải tạo bằng việc xây dựng hệ thống thu nước thải hai bên bờ để làm sống lại dòng sông Tô, vốn ngót hơn nửa thế kỷ nay bị biến thành cái cống hở chứa nước thải của thành phố. Với quyết tâm chính trị và cải cách hành chính, lấy người dân là trung tâm, văn hóa đô thị đang được nâng cao trong nhận thức của cư dân, của cộng đồng như ứng xử thanh lịch, giữ gìn vệ sinh nơi công cộng, không lấn chiếm vỉa hè làm nơi trông giữ xe máy, ô tô, kinh doanh trái phép; dỡ bỏ hành rào công viên Thống Nhất để trả lại không gian công cộng cho người dân; không sử dụng chất thải nhựa trong sinh hoạt.v.v… nhưng chừng ấy có lẽ là chưa đủ. Dẫu bây giờ, mỗi khi ra đường, nhìn thấy đoàn tàu Cát Linh-Hà Đông sang trọng chạy vun vút trên cao mà lòng đã lâng lâng… tự hào, nhưng cứ nghĩ cái tuyến đường phải qua mấy lần đội vốn (để bây giờ xấp xỉ cả tỷ đô) và kéo dài thời gian thi công tới gần chục năm mới hoàn thành, thì ta thấy khó khăn của Hà Nội vẫn còn… nhiều lắm?!

3. Hà Nội là thành phố Hòa Bình, vì thế mọi sự phát triển dù theo mục tiêu nào thì cũng vì hạnh phúc bền vững của con người, của cộng đồng, của xã hội, với một môi trường sống xanh, sạch và thân thiện. Chúng ta đang bước vào thời kỳ công nghiệp 4.0 với trí tuệ nhân tạo và công nghệ số, với đô thị xanh, đô thị thông minh…và nền kinh tế nối kết để phù hợp với dòng chảy chung của nhân loại trong thế kỷ XXI. Chúng ta cũng đang tìm các giải pháp để thích ứng với biến đổi khí hậu, với đại dịch Covid-19 đang tiềm ẩn nguy cơ lại diễn ra trên mảnh đất hình chữ S yêu quý này.

Và như thế, để Hà Nội phát triển xứng tầm, cần lắm những nhà quản trị đô thị thông minh và những bản quy hoạch đô thị thông minh!