Hà Nội "hồi tố" gây bất lợi cho doanh nghiệp: “Chủ đầu tư” hay “nhà đầu tư” mới là “chủ” dự án?

DIỆU HOA thực hiện• 10/12/2020 11:01

Xung quanh vụ "hồi tố" quyết định giao đất của TP Hà Nội, Diễn đàn Doanh nghiệp đã có cuộc trao đổi cùng Luật gia Trần Minh Sơn - Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài quốc tế Thái Bình Dương (PIAC).

Th.s Luật gia Trần Minh Sơn - Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài quốc tế Thái Bình Dương (PIAC).

Ai mới là chủ dự án?

- Hiện nay có hai thuật ngữ khiến người dân và ngay cả các công chức nhà nước cũng có một chút nhầm lẫn, đó là thuật ngữ nhà đầu tư và thuật ngữ chủ đầu tư được quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật. Xin ông có thể giải thích rõ hơn về khái niệm này?

Thực tế khái niệm nhà đầu tư và chủ đầu tư gây nhầm lẫn rất nhiều với cả những người làm luật. Nhà đầu tư thì nếu hiểu một cách cơ bản nhất chỉ có thể hiểu là các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp tham gia một hay nhiều vụ đầu tư với các hình thức khác nhau thì được gọi là nhà đầu tư.

Còn nếu theo văn bản pháp luật nếu đối chiếu theo Luật Đầu tư thì ờ tại khoản 18 Điều 3 của Luật Đầu tư quy định rất rõ, nhà đầu tư là tổ chức, cá nhân thực hiện đầu tư kinh doanh gồm nhà đầu tư trong nước và nước ngoài rồi và tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài.

Trong suốt thời gian thực hiện dự án BT và các dự án hoàn vốn (từ năm 2008- năm 2020), Chủ đầu tư của dự án BT và các dự án hoàn vốn là Cienco 5 Land.

Khái niệm về chủ đầu tư được định nghĩa do người quyết định đầu tư quyết định trước hoặc là thời điểm phê duyệt dự án, ở đây có 4 loại chủ đầu tư. Chủ đầu tư trong trường hợp là vốn từ ngân sách nhà nước thì sẽ do cơ quan, tổ chức được quyết định giao đầu tư.

Còn trong trường hợp mà dự án vốn vay, chính là người vay vốn vay quyết định chủ đầu tư là ai. Còn trong trường hợp mà dự án do hợp đồng hợp tác, hợp đồng dự án chính là doanh nghiệp dự án sẽ quyết định chủ đầu tư. Còn đối với các dự án khác chính là tổ chức, cá nhân sở hữu vốn là người quyết định.

Mục đích của Luật Xây dựng, chính là hoạt động đầu tư xây dựng đối với các dự án nói chung, trong hoạt động đầu tư để phân biệt rõ 2 đối tượng này. Để căn cứ vào để phân biệt trong quyết định giao đất hay là thực hiện đầu tư.

- Lấy ví dụ về nhà đầu tư cá nhân bỏ vốn đầu tư thông qua dự án BT. Vậy Nhà nước giao đất cho các nhà đầu tư cá nhân hay giao đất cho doanh nghiệp dự án mà họ góp vốn thưa ông?

Đương nhiên, để thực hiện dự án đầu tư phải thành lập doanh nghiệp thực hiện dự án và giao đất nguyên tắc là phải giao cho doanh nghiệp thực dự án. Bởi vì nếu mà giao cho cá nhân đương nhiên không đúng quy định của pháp luật.

Thứ nữa là một cá nhân, người ta có thể đầu tư rất nhiều dự án, rất nhiều hoạt động. Họ có thành lập ra rất nhiều doanh nghiệp, do vậy nếu giao đất giao cho cá nhân thì đương nhiên là không đúng với bản chất của quyết định pháp luật.

Quan trọng nhất là nó không đảm bảo được tính pháp lý cho đơn vị ký là đại diện nhà nước ký hợp đồng BT.

Nhưng khi đã thành lập pháp nhân thì pháp nhân đó là đơn vị chịu trách nhiệm. Còn việc pháp để huy động vốn từ cá nhân hay những tổ chức khác, kể cả không phải là cá nhân thì pháp nhân đấy là đơn vị được nhận giao đất theo đúng quy định pháp luật và chịu trách nhiệm trước pháp luật về thực hiện dự án sau này.

Như vậy, trong trường hợp này kết luận là phải giao cho pháp nhân được thành lập để thực hiện dự án.

- Năm 2017, doanh nghiệp dự án và nhà đầu tư thỏa thuận để nhà đầu tư trực tiếp thực hiện dự án BT và dự án hoàn vốn. Sở Tư pháp có ý kiến cho rằng thỏa thuận này làm thay đổi nội dung hợp đồng BT nên phải ký phụ lục hợp đồng BT để thỏa thuận này có giá trị pháp lý, ông nhận xét về ý kiến này của Sở Tư pháp thành phố Hà Nội?

Ý kiến của Sở Tư Pháp TP Hà Nội là có căn cứ pháp lý, việc có một phụ lục để thỏa thuận lại về quyền và nghĩa vụ của các bên là bắt buộc và phải có giá trị tương đương như hợp đồng mà các bên đã ký.

Trước hết, xuất phát từ bản chất của hợp đồng BT, là hợp đồng xây dựng chuyển giao, ký giữa cơ quan quản Nhà nước và nhà đầu tư để thực hiện xây dựng một công trình hạ tầng đổi đất của nhà nước, sau khi xây dựng xong thì sẽ bàn giao cho Nhà nước. Và khi mà giữa các bên ký với nhau một hợp đồng BT để đề nghị phê duyệt dự án, đến lúc có thay đổi hợp đồng BT đấy đương nhiên các bên phải ký hợp đồng phụ lục vì nếu không ký phụ lục sẽ ảnh hưởng đến quyền lợi giữa các bên.

Năm 2008 các bên đại diện là Tổng công ty công trình giao thông 5 và Cienco 5 Land ký hợp đồng với cơ quan quản lý nhà nước với tư cách là bên B. Hai doanh nghiệp này trong dự án đều có và nghĩa vụ được quy định rõ trong hợp đồng BT ký trước đây. Mà không chỉ là hợp đồng BT giữa hai bên ký với Ban quản lý nhà nước mà doanh nghiệp có những ràng buộc cam kết về quyền, nghĩa vụ khi tham gia dự án này.

Đương nhiên khi có những thay đổi, bắt buộc phải ký phụ lục mới đảm bảo quyền lợi. Bởi vì ở đây không phải chỉ là quyền lợi của hai doanh nghiệp mà một loạt sau đấy chính là các cổ đông, nhà đầu tư đã đầu tư vào những nghiệp đấy.

Chúng ta không chỉ căn cứ vào Luật Đất đai, Luật Đầu tư công, Luật Xây dựng, Luật Bảo vệ môi trường hay Luật Doanh nghiệp để nói về phụ lục này. Mà quan trọng nhất, mấu chốt nhất chính là bản chất của hợp đồng, mà khi thay đổi bản chất hợp đồng đấy thì đương nhiên phải có một phụ lục để thỏa thuận lại về quyền và nghĩa vụ của các bên.

Sai về cách làm!

- UBND thành phố Hà Nội đã có sự điều chỉnh sửa quyết định giao đất khi mà chưa ký phụ lục hợp đồng BT về việc chuyển giao quyền thực hiện dự án từ doanh nghiệp dự án sang các nhà đầu tư. Theo ông, việc này liệu có đúng?

Thật ra để xem xét việc UBND TP Hà Nội ban hành quyết định năm 2020 sửa quyết định trước đây đúng hay sai, chúng ta phải căn cứ vào hồ sơ.

Qua xem xét, hồ sơ xuất hiện các vấn đề:

Đầu tiên là đối tượng liên quan trong hồ sơ chính là Cienco 5 Land, đối tượng chịu ảnh hưởng trực tiếp của quyết định.

Cienco 5 Land gần như đã hoàn thiện hạ tầng tại dự án Khu đô thị Thanh Hà

Về nguyên tắc, khi cơ quan quản lý nhà nước có những quyết định hành chính ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp những đối tượng đấy. Trong trường hợp này là rất lớn, phải có những hành động ví dụ như có thể làm việc trước, trao đổi thỏa thuận trước, đề nghị Cienco 5 Land cung cấp hồ sơ để chứng minh và cũng đề nghị bên Tổng công ty công trình giao thông 5 cung cấp hồ sơ để UBND thành phố Hà Nội đưa ra quyết định.

Trong trường hợp này chưa thể khẳng định là quyết định của Hà Nội đúng hay sai nhưng tôi khẳng định là cách làm chưa chuẩn và cần phải xem xét lại.

Khi đã ra quyết định rồi, đương nhiên UBND TP Hà Nội nếu cần thiết thì tôi nghĩ có thể đối thoại với doanh nghiệp bị ảnh hưởng và cần phải trao đổi lại rõ căn cứ pháp lý ra quyết định điều chỉnh đấy như thế nào.

Và tất nhiên, trong trường hợp doanh nghiệp thấy quyết định đấy là sai, họ có quyền khiếu nại lên cấp trên của Hà Nội có chuyên môn, đó chính là Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Nếu Bộ TN&MT khẳng định quyết định của thành phố Hà Nội là sai thì UBND TP Hà Nội cần thu hồi quyết định.

Nếu Bộ vẫn khẳng định quyết định của UBND TP Hà Nội là đúng thì bước tiếp theo, doanh nghiệp có quyền khởi kiện ra tòa hành chính để hủy. Tòa sẽ là đơn vị có quyết định cuối cùng sơ thẩm, phúc thẩm, khẳng định là quyết định này đúng hay sai.

- Rõ ràng Tập đoàn Mường Thanh đã mua cổ phần của Công ty cổ phần Phát triển địa ốc Cienco 5 với giá trị doanh nghiệp được đảm bảo bằng các dự án đầu tư được UBND thành phố Hà Nội phê duyệt. Việc điều chỉnh quyết định hành chính mà có thể gây thiệt hại do Tập đoàn Mường Thanh theo Luật trách nhiệm bồi thường nhà nước ở bên bị thiệt hại có thể đòi bồi thường hay không, thưa ông?

Rõ ràng, Cienco 5 Land đã đầu tư vào dự án trên trong suốt 12 năm qua, dù quyết định này đúng hay sai phụ thuộc vào quyết định của cơ quan cấp trên chuyên môn của UBND TP Hà Nội đó là Bộ TN&MT.

Tuy nhiên, trường hợp doanh nghiệp có căn cứ để khẳng định quyết định trên là sai, Mường Thanh và Cienco 5 Land hoàn toàn có thể đề nghị ra tòa để xét xử cấp sơ thẩm, phúc thẩm. Theo Luật trách nhiệm bồi thường nước tại Điều 2 quy định rất rõ trong trường hợp này gây thiệt hại cho doanh nghiệp thì đương nhiên bồi thường.

Quan trọng nhất là bây giờ đối với Tổng công ty công trình giao thông 5 và Cienco 5 Land phải có giải pháp. Bởi vì nếu mà không có giải pháp đi xử lý vấn đề này, đương nhiên các bên có thiệt hại trong trường hợp này.

Suy cho cùng, trong trường hợp này thiệt hại lớn nhất vẫn là Cienco 5 Land. Và cơ quan quản lý nhà nước phải có những trách nhiệm nhất định với việc ra quyết định có phản ứng mạnh từ nhà đầu tư, của dư luận xã hội.

UBND TP Hà Nội có trách nhiệm trao đổi, đối thoại lại với nhà đầu tư, với những người có liên quan để làm rõ vấn đề đúng hay sai.

Đối với trách nhiệm, quyền hạn của 2 doanh nghiệp là Tổng Công ty công trình giao thông 5 và Cienco 5 Land, thời điểm này chắc chắn là các bên đã ngồi với nhau rồi. Đã thương thảo, đã trao đổi, đã hòa giải nhưng không được. Đương nhiên là 2 bên có quyền khởi kiện để xử lý mối quan hệ giữa hai bên.

Ngoài ra, theo như thông tin của chủ đầu tư, họ đã đầu tư vào đây số tiền rất lớn, thiệt hại cũng nhiều khi có điều chỉnh thì đương nhiên là hai bên có thể phải phải xử lý về mối quan hệ tố tụng, trách nhiệm bồi thường thế nào.

Thứ hai là mối quan hệ giữa cơ quan quản lý nhà nước với nhà đầu tư, trong trường hợp này Hà Nội với chính bên B của hợp đồng BT, giải quyết rõ ràng và theo đúng quy định tố tụng hành chính. Nếu không được thì đương nhiên đi theo con đường kiện tụng, đấy là quyền của nhà đầu tư, quyền của doanh nghiệp.

Vâng, xin cảm ơn những chia sẻ của ông!