Cần nâng cấp hệ thống pháp luật về… hòa giải thương mại

GIA NGUYỄN• 28/08/2022 11:00

Là một trong những phương thức giải quyết tranh chấp có hành lang pháp lý khá đầy đủ, thế nhưng, theo chuyên gia, hệ thống pháp luật về hòa giải thương mại của Việt Nam vẫn cần được nâng cấp…

>> “Đã đến lúc phải có Luật riêng về hòa giải thương mại”

Theo đó, cùng với sự phát triển không ngừng của kinh tế - xã hội, tranh chấp thương mại được cho là một hiện tượng tất yếu khách quan của nền kinh tế thị trường. Cũng bởi tính chất thường xuyên cùng hậu quả gây ra cho các chủ thể tham gia tranh chấp nói riêng và cho cả nền kinh tế nói chung, pháp luật Việt Nam cũng đã sớm có những quan tâm nhất định đến hoạt động này cũng như các phương thức giải quyết.

Cần nâng cấp hệ thống pháp luật về… hòa giải thương mại - Ảnh minh họa: BĐT

Thực tế hiện nay, đã và đang có 04 phương thức giải quyết tranh chấp thương mại, gồm: Thương lượng, hòa giải, Tòa án hoặc trọng tài thương mại. Mỗi phương thức đã nêu đều có những ưu điểm, hạn chế nhất định, phụ thuộc vào sự lựa chọn của các chủ thể có nhu cầu giải quyết tranh chấp. Và khi có tranh chấp thương mại xảy ra, các bên trong tranh chấp đều mong muốn tìm được biện pháp giải quyết tranh chấp bảo đảm tốt nhất quyền lợi, giảm thiểu sự ảnh hưởng đến mối quan hệ giữa các bên, ít tốn kém về thời gian và tiền bạc.

Từ đó, các chuyên gia cho rằng, giải quyết tranh chấp thương mại bằng hòa giải là một trong những phương thức mang đến nhiều ưu điểm bởi tính đơn giản, thuận tiện, nhanh chóng, sự linh hoạt, ít tốn kém, ít chịu sự chi phối của các nguyên tắc hay hoạt động của các cơ quan công quyền. Đặc biệt với sự tham gia của người thứ ba vừa đảm bảo sự hiểu biết chuyên môn ở lĩnh vực tranh chấp và đáp ứng niềm tin của các bên góp phần không nhỏ tạo nên sự thành công của phiên hòa giải trong tranh chấp thương mại.

Tuy nhiên, hiệu quả trên thực tế của phương thức giải quyết tranh chấp thương mại bằng hòa giải còn gắn liền với các thành tố khác như ý thức thực hiện các cam kết, thỏa thuận hay sự trung thực và thiện chí của các bên.

Thông tin tại Hội thảo “Phương thức giải quyết tranh chấp thương mại – Thực trạng và kiến nghị” mới đây, bà Nguyễn Thị Minh Huệ - Giám đốc Trung tâm liên kết đào tạo luật sư thương mại quốc tế (Học viện Tư pháp) cho biết, hành lang pháp lý cho phương thức hòa giải thương mại ở Việt Nam hiện nay khá đầy đủ. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, hệ thống pháp luật của Việt Nam về hòa giải thương mại vẫn cần được nâng cấp.

>> Dự thảo Luật Kinh doanh bảo hiểm (sửa đổi): Còn những quy định trúc trắc, khó hiểu

giải quyết tranh chấp thương mại bằng hòa giải là một trong những phương thức mang đến nhiều ưu điểm - Ảnh minh họa: Internet

Giải quyết tranh chấp thương mại bằng hòa giải là một trong những phương thức mang đến nhiều ưu điểm - Ảnh minh họa: Internet

Theo bà Nguyễn Thị Minh Huệ, việc văn bản pháp luật có hiệu lực trực tiếp nhất về hòa giải mới chỉ là Nghị định khiến hiệu quả triển khai hoạt động hòa giải thương mại vẫn còn hạn chế, đặc biệt là khái niệm thương mại trong Luật Thương mại còn khá hẹp, chưa phù hợp với thông lệ quốc tế dẫn đến phạm vi các tranh chấp được sử dụng cơ chế hòa giải thương mại bị bó hẹp.

Bên cạnh đó, Nghị định số 22/2017/NĐ-CP vẫn còn thiếu vắng những quy định cụ thể hóa một trong những nghĩa vụ quan trọng nhất của hòa giải viên là nghĩa vụ bảo mật thông tin; thiếu vắng các quy định về hòa giải thương mại trực tuyến; quy định về đào tạo, bồi dưỡng cho đội ngũ hòa giải viên thương mại, cơ sở đào tạo về hòa giải thương mại…

Vì vậy, bà Nguyễn Thị Minh Huệ kiến nghị, cần nghiên cứu, xây dựng Luật Hòa giải thương mại với các nội dung mở rộng hơn, theo mô hình Luật mẫu UNCITRAL nhằm khắc phục các bất cập, vướng mắc hiện nay của Nghị định số 22/2017/NĐ-CP. Đồng thời, cần nghiên cứu sửa đổi Luật Thương mại 2005 theo hướng mở rộng khái niệm “hoạt động thương mại” phù hợp với pháp luật và thông lệ quốc tế, mở rộng phạm vi giải quyết tranh chấp của hòa giải thương mại.

“Trên cơ sở nghiên cứu các nội dung Quy tắc hòa giải mẫu của UNCITRAL, xem xét ban hành Quy tắc hòa giải mẫu cho các trung tâm hòa giải thương mại hoặc trung tâm trọng tài có chức năng hòa giải thương mại với sự chọn lọc phù hợp với bối cảnh và điều kiện kinh tế, văn hóa, xã hội của Việt Nam”, bà Nguyễn Thị Minh Huệ bày tỏ.

Đồng tình với quan điểm này, Luật sư Nguyễn Hưng Quang - Giám đốc Trung tâm Luật NH Quang cho rằng, cần nghiên cứu, tổng kết hoạt động hòa giải thương mại theo Nghị định số 22/2017/NĐ-CP để có thể xây dựng Luật Hòa giải thương mại, trong đó có bao gồm các vấn đề đang được quy định Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 và các luật khác, như thủ tục công nhận kết quả hòa giải thành, thời hiệu khởi kiện vụ án dân sự với thời gian giải quyết hòa giải ngoài Tòa án;…

Luật sư Nguyễn Hưng Quang đề nghị, cần nghiên cứu các biện pháp thi hành án để bảo đảm các thỏa thuận hòa giải thành được thực thi nghiêm túc và nhanh chóng khi các bên có yêu cầu, bao gồm nghiên cứu thủ tục nộp đơn đề nghị, thông báo, thanh toán trong hoạt động thi hành án bằng biện pháp trực tuyến để thúc đẩy hoạt động hòa giải nói chugn và hoạt động hòa giải trên môi trường điện tử; Nghiên cứu tham gia Công ước Singapore về hòa giải để việc thi hành thỏa thuận hòa giải thành đối với các tranh chấp quốc tế được thuận tiện, nhanh chóng.

Cùng với những nội dung đã nêu, một số chuyên gia cũng cho rằng, để có thể cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam thì cơ chế giải quyết tranh chấp hợp đồng kinh tế bằng hòa giải cần được củng cố và thúc đẩy phát triển. Việt Nam cần hoàn thiện khung pháp luạt và chính sách quốc gia đối với hoạt động tư pháp nói chung và hoạt động giải quyết tranh chấp thương mại nói riêng (trong đó có hoạt động hòa giải), đồng thời cần có các biện pháp về tài chính, chính sách để khuyến khích cho các hoạt động hòa giải thương mại.