Tràn lan ebook “lậu”, ngành xuất bản “đau đầu”

NGUYỄN GIANG• 06/01/2023 00:28

“Sách lậu dù ở phiên bản nào cũng đã trở thành vấn đề nhức nhối của giới làm sách. Hôm nay, khi một trang sách lậu bị phát hiện và xử phạt thì ngay ngày mai, một trang khác lại mọc lên…”.

Đó là chia sẻ của ông Lê Lân - Giám đốc Nhà xuất bản Nông nghiệp xung quanh vấn nạn sách điện tử “lậu” (ebook lậu) xuất hiện tràn lan trên các trang web, diễn đàn, mạng xã hội những năm gần đây.

>>Những “ung nhọt” của ngành giáo dục: Bất cập việc lựa chọn sách giáo khoa

hihi

Sách điện tử không chỉ giúp sách đến gần, nhanh với bạn đọc hơn, mà nó thể hiện tính ưu việt là tiện lợi, linh hoạt và dễ xử lý. Ảnh: K.N

Theo đó, với sự phát triển của công nghệ và thiết bị điện tử ngày nay, việc tìm đến sách điện tử trở nên khá phổ biến với nhiều bạn đọc. Phải khẳng định, sách điện tử không chỉ giúp sách đến gần, nhanh với bạn đọc hơn, mà nó thể hiện tính ưu việt là tiện lợi, linh hoạt và dễ xử lý.

Bạn đọc có thể dễ dàng tiếp cận sách điện tử với chi phí thấp, dễ tìm, dễ mua. Người mua cũng chỉ cần có một tài khoản ngân hàng số, gõ tên sách, một cú click chuột là có cuốn sách mong muốn. Như vậy, việc sở hữu một cuốn sách điện tử trở nên vô cùng dễ dàng, người mua vừa có thể xem trước nội dung sơ lược cuốn sách, vừa tiết kiệm thời gian, công sức. Với sách điện tử, dù có đi đâu, bao xa, thì chỉ cần có một chiếc điện thoại hoặc một thiết bị điện tử trên tay là người đọc đã có cả một thư viện sách ở bên.

Tuy nhiên, có một kênh khác mà người đọc thậm chí không cần có thẻ ngân hàng vẫn có thể có cuốn sách mình mong muốn, đó là sách điện tử “lậu”. Sao chép nguyên si sách thật – nhiều trang web đã “đánh cắp” nội dung sách hay, sách được nhiều người tìm đọc đưa lên mạng và kinh doanh ngay trên những sản phẩm lậu, khiến các nhà xuất bản chỉ còn cách “chết đứng” khi nhìn thấy cuốn sách vừa “ra lò” của mình đã “chình ình” công khai trên mạng. Chỉ cần gõ tìm kiếm tên một cuốn sách nào đó trên google hoặc ứng dụng trên điện thoại, người dùng có thể dễ dàng tìm thấy và tải về hàng loạt sách điện tử miễn phí.

Có thể nói, tình trạng vi phạm bản quyền xảy ra vô cùng phổ biến, không ảnh hưởng trực tiếp đến người đọc (thậm chí còn có lợi!?), nhưng nó ảnh hưởng rất lớn đến tác giả và nhà xuất bản, gây thiệt hại lớn cho các nhà xuất bản, cơ sở kinh doanh chân chính và quyền lợi của tác giả.

Tại Tọa đàm Mười năm thi hành Luật Xuất bản năm 2012 được tổ chức gần đây, các nhà xuất bản cho rằng, tình trạng vi phạm bản quyền, bán sách lậu, ebook lậu là thủ phạm khiến ngành xuất bản tuột dốc, thậm chí ngành xuất bản đang “chết mòn” vì ebook lậu.

Chia sẻ với báo chí, bà Đinh Thị Thanh Thủy - Giám đốc - Tổng biên tập Nhà xuất bản Tổng hợp TP.HCM cho biết, nạn vi phạm bản quyền, ebook lậu lan tràn trên không gian mạng khiến các đơn vị xuất bản chính thống, hợp pháp bị lao đao, mất nguồn thu. Trong khi đó, chế tài xử phạt còn lỏng lẻo.

“Ebook lậu ảnh hưởng tới cách tiếp cận nguồn sách chính thống, gây tổn hại tới việc bảo vệ bản quyền, tác quyền của tác giả, dịch giả, từ đó làm tổn thất tới doanh thu của các nhà xuất bản đã đầu tư lớn cho lĩnh vực này”, đại diện Nhà xuất bản Tổng hợp TP.HCM chia sẻ.

Cùng chung nhận định, ông Lê Lân, Giám đốc Nhà xuất bản Nông nghiệp cho rằng, dù đến nay chưa có một con số cụ thể nào được đưa ra về thiệt hại mà vấn nạn sách điện tử “lậu” gây ra cho tác giả, dịch giả và đơn vị xuất bản. Nhưng chắc chắn đó là một con số rất lớn. Nếu không được xử lý dứt điểm, ebook lậu có thể gây tổn hại nghiêm trọng tới xuất bản điện tử nói riêng và ngành xuất bản nói chung.

Theo các chuyên gia pháp lý, hiện nay, nhiều đơn vị xuất bản, nhà phát hành sách không mặn mà với việc đầu tư vào lĩnh vực kinh doanh sách điện tử. Có nhiều nguyên nhân nhưng đặc biệt là việc kinh doanh ebook kéo theo một loạt hệ lụy về bảo vệ bản quyền. Ở Việt Nam, nhiều website ngang nhiên lấy nội dung bản thảo sách về làm, kinh doanh ngay trên những sản phẩm ebook lậu. Xử lý sau vi phạm mất nhiều thời gian và công sức nhưng chỉ một vài ngày họ lại tái hoành hành.

>>Những “ung nhọt” của ngành giáo dục: Dấu hỏi khâu biên soạn, thẩm định sách giáo khoa

hihii

Ebook lậu lan tràn trên không gian mạng khiến các đơn vị xuất bản chính thống, hợp pháp bị lao đao, mất nguồn thu. Ảnh minh họa

Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, luật sư Lê Thị Nhung – Giám đốc Công ty TNHH Lee và Công sự chia sẻ, ebook lậu xuất hiện tràn lan nhưng khó xử lý là nhìn nhận chung của nhiều đơn vị kinh doanh sách điện tử hiện nay.

Luật sư Nhung cho biết, theo quy trình của một số đơn vị xuất bản ebook, khi phát hiện ra sản phẩm của mình bị sao chép, họ sẽ gửi email và gọi điện nhắc nhở chủ sở hữu hệ thống đó. Sau 3 lần gửi email, nếu website vẫn ngang nhiên vi phạm, đơn vị nắm giữ bản quyền sẽ có biện pháp khởi kiện hoặc báo cho đơn vị chức năng xử lý. Quy trình xử lý cuối cùng của họ khi phát hiện ra website cố tình vi phạm bản quyền sách là báo cáo cho cơ quan chức năng để xử lý. Đến nay, chưa đơn vị nào bị xử lý vì làm lậu ebook do việc theo đuổi một vụ kiện tốn nhiều thời gian, công sức nên việc phát hiện ra sẽ xử lý theo hướng nhắc nhở nhẹ nhàng, chưa khởi kiện ra tòa.

Bên cạnh đó, do việc quản lý bản quyền ở các nền tàng kỹ thuật số tại Việt Nam còn nhiều khó khăn. Bởi vậy vài năm gần đây những cơ chế, hình thức bảo mật tác quyền ebooks ở Việt Nam đi theo một số hệ thống như phân phối trên CH Play của Google, Appstore. Ngoài ra, theo nhiều đơn vị phát hành ebook, sau khi họ đưa sách lên youtube thì việc xử lý bản quyền đối với hệ thống mang nền tảng quốc tế rất dễ. Bởi ngay khi report (báo cáo vi phạm), hệ thống quản lý của youtube sẽ xóa tài khoản của người vi phạm.

“Do vậy, trước mắt, giải pháp cần thiết là cơ quan chức năng có thẩm quyền đưa ra hình thức xử phạt tương xứng với vi phạm. Đồng thời, nên đưa ra các văn bản hướng dẫn thi hành để các nhà xuất bản, phát hành có thể thực thi, bảo vệ quyền lợi của mình”, luật sư Lê Thị Nhung chia sẻ.

Đồng quan điểm về giải pháp để hạn chế, ngăn chặn vấn nạn này, luật sư Nguyễn Đức Biên – Giám đốc Công ty Luật TNHH Đại La cho rằng, Cục Xuất bản, In và Phát hành cần tích cực nghiên cứu đề xuất sửa đổi, bổ sung chế tài xử phạt quy định về vi phạm hành chính trong lĩnh vực báo chí, xuất bản nói chung và ebook nói riêng để tăng cường tính răn đe đối với các hành vi vi phạm. Tăng cường phối hợp với các cơ quan chức năng để thanh tra, kiểm tra phòng, chống in lậu và xuất bản lậu sách ebook.

“Cùng với đó, các cơ quan chức năng đẩy nhanh quá trình điều tra, truy tố, xét xử kịp thời tội phạm trong lĩnh vực xuất bản và vi phạm bản quyền với các khung hình phạt thỏa đáng để đủ sức răn đe. Sử dụng triệt để các biện pháp hành chính, kinh tế, hình sự để xử lý sai phạm”, luật sư Biên nêu quan điểm.