Đề nghị thanh tra toàn diện nhà ở xã hội

DIỆU HOA• 14/05/2024 00:10

Trước tình trạng “lách luật” để đầu tư, mua bán căn hộ nhà ở xã hội, Ủy ban Kinh tế vừa có có ý kiến đề nghị Chính phủ thanh tra toàn diện công tác phát triển nhà ở xã hội trong thời gian qua.

>>Vì sao nhà ở xã hội thiếu nhưng vẫn ế?

Mới đây, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thảo luận tình hình phát triển kinh tế xã hội 2023 và những tháng đầu năm 2024. Trình bày báo cáo thẩm tra, đánh giá về thị trường bất động sản, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết thị trường có tín hiệu phục hồi nhưng còn khó khăn nhất là về quy trình, thủ tục phát triển các dự án nhà ở xã hội.

Việc quản lý nhà ở xã hội vẫn tồn tại nhiều bất cập. Ảnh: DH

Có tình trạng lách luật đầu cơ nhà ở xã hội

Đáng chú ý, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho biết xuất hiện tình trạng “lách luật” để đầu tư, mua bán căn hộ nhà ở xã hội. Doanh nghiệp bất động sản tiếp tục đối mặt khó khăn về thanh khoản, dòng tiền. Giá nhà chung cư, kể cả nhà ở xã hội tại một số địa bàn tăng cao đột biến do nguồn cung khan hiếm, cơ cấu sản phẩm trên thị trường mất cân đối.

Theo báo cáo thẩm tra, giá đất nền có dấu hiệu tăng trở lại ở các thành phố lớn, thậm chí tăng giá cao cục bộ do đầu cơ gây ảnh hưởng đến nhu cầu về nhà ở của người dân, người lao động.

Báo cáo đánh giá, xét ở khía cạnh hiệu quả kinh tế - xã hội, tình trạng đầu cơ đất đai dẫn đến nhiều hệ lụy như người có nhu cầu thực (để ở, để sản xuất, kinh doanh) không thể tiếp cận đất đai trong khi đất đai bị bỏ hoang (do bị đầu cơ). Nguồn lực xã hội thay vì dành cho đầu tư sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm lại bị “chôn” vào đất, làm tăng chi phí của doanh nghiệp, giảm khả năng cạnh tranh của nền kinh tế.

Không những vậy, người có nhu cầu mua nhà ở, đất ở thực sự đang phải trả một khoản tiền lớn cho giới đầu cơ, người nghèo đang phải chi trả nhiều hơn cho nhu cầu về nhà ở, khiến tình trạng gia tăng khoảng cách giàu nghèo trong xã hội ngày càng trầm trọng.

Do đó, Ủy ban Kinh tế có ý kiến đề nghị Chính phủ đánh giá và có giải pháp ổn định tình hình, đồng thời đề nghị Chính phủ chỉ đạo thanh tra toàn diện công tác phát triển nhà ở xã hội trong thời gian qua, xác định vướng mắc, bất cập, vi phạm, tiêu cực để xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

>>Nhiều dự án nhà ở xã hội đủ điều kiện mở bán

Ngăn trục lợi nhà ở xã hội

Thực tế, tình trạng lách luật mua nhà ở xã hội không đúng đối tượng nhằm mục đích đầu tư đã diễn ra nhiều năm qua. Đơn cử tại dự án nhà ở xã hội NHS Trung Văn, ra mắt thị trường trong bối cảnh Hà Nội thiếu hụt nguồn cung nhà giá rẻ, dù chỉ có 149 suất mua nhưng dự án thu hút đến 1.300 người bốc thăm.

Thế nhưng, sau khi rà soát 149 danh sách bốc thăm trúng quyền mua nhà, đơn vị đã phát hiện 7 trường hợp không đúng đối tượng. Chủ đầu tư đã hủy quyền mua nhà của các trường hợp này.

Nhu cầu lớn nhưng việc đưa nhà ở xã hội đến đúng đối tượng vẫn là bài toán cần lời giải từ Luật mới.

Hay trước đó, qua hoạt động kiểm tra liên quan đến việc quản lý, sử dụng nhà chung cư tại nhiều tỉnh, thành cũng đã phát hiện nhiều trường hợp nhà ở xã hội sử dụng sai đối tượng.

Đơn cử như tại Khu nhà ở Bắc Từ Sơn, theo kiểm tra hồi giữa năm 2022, trong 107 khách hàng ký hợp đồng mua bán nhà với chủ đầu tư, chỉ có 33 hợp đồng hợp lệ được gửi danh sách về Sở Xây dựng, còn có tới 74 hợp đồng không hợp lệ. Ngoài ra, có 54 hộ sinh sống tại khu nhà ở nhưng chưa ký hợp đồng; 9 hộ kinh doanh tại tầng 1 ký hợp đồng mua bán/trả góp với chủ đầu tư.

Để ngăn chặn tình trạng trên, Bộ Xây dựng đã nghiên cứu, xây dựng và trình Chính phủ ban hành Nghị định số 16/2022/NĐ-CP ngày 28/01/2022 quy định xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng. Theo đó, tại điểm b khoản 1, điểm b khoản 6 Điều 64 quy định cụ thể hành vi vi phạm về bán, cho thuê, cho thuê mua nhà ở xã hội không đúng đối tượng theo quy định và biện pháp khắc phục hậu quả, là buộc thu hồi nhà ở xã hội và buộc hoàn trả bên mua, bên thuê mua số tiền mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, Luật Nhà ở 2023 xây dựng khung tiêu chí xác định đối tượng được hưởng lợi từ chính sách phát triển nhà ở xã hội, tiêu chí về tiền lương của người lao động và người có thu nhập thấp đủ điều kiện sở hữu nhà ở xã hội nhằm hỗ trợ cho đúng đối tượng và ngăn chặn tình trạng đầu cơ nhà ở xã hội. Đồng thời mở rộng đối tượng được mua, thuê nhà ở xã hội cho học sinh, sinh viên, doanh nghiệp, hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã trong khu công nghiệp.

Do đó, để giảm thiểu tình trạng đầu cơ nhà ở xã hội, cần sớm ban hành các Nghị định hướng dẫn thi hành các điều tại Luật Nhà ở 2023, trong đó có cơ chế xử phạt với tình trạng cho mua, thuê mua nhà ở xã hội sai đối tượng.