Cần cơ chế ưu tiên để cơ khí Việt không "lép vế" trên sân nhà

Bài: YẾN NHUNG - Ảnh: QUỐC TUẤN• 15/05/2024 03:50

Để ngành cơ khí Việt Nam đủ sức cạnh tranh với doanh nghiệp FDI, các chuyên gia cho rằng, cơ quan quản lý cần có những cơ chế chính sách khuyến khích ưu tiên sử dụng hàng nội địa.

>> Có “sân chơi” lo gì công nghiệp cơ khí không phát triển

Thực tế cho thấy, cơ khí Việt Nam hiện đang có thế mạnh tập trung ở 3 phân ngành chính, gồm xe máy và phụ tùng linh kiện xe máy; cơ khí gia dụng và dụng cụ và ô tô và phụ tùng ô tô. Đây chính là mảnh đất màu mỡ cho phát triển ngành cơ khí. Cụ thể, cơ khí chế tạo trong nước hiện nay cũng đã sản xuất, lắp ráp được hầu hết các chủng loại xe ôtô con, xe tải, xe khách; sản xuất xe máy đã có tỷ lệ nội địa hóa 85- 95%, đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu.

cơ khí Việt Nam hiện đang có thế mạnh tập trung ở 3 phân ngành chính, gồm xe máy và phụ tùng linh kiện xe máy; cơ khí gia dụng và dụng cụ và ô tô và phụ tùng ô tô - Ảnh minh họa

Cơ khí Việt Nam hiện đang có thế mạnh tập trung ở 3 phân ngành chính, gồm xe máy và phụ tùng linh kiện xe máy; cơ khí gia dụng và dụng cụ và ô tô và phụ tùng ô tô - Ảnh minh họa

Đặc biệt, doanh nghiệp cơ khí đang đứng trước cơ hội lớn khi Việt Nam tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do. Các hiệp định này có hiệu lực sẽ giúp doanh nghiệp cơ khí có ưu thế hơn khi xuất khẩu, mở rộng thị trường đồng thời thu hút đầu tư nước ngoài vào.

Tuy nhiên, bên cạnh những tín hiệu tích cực, các doanh nghiệp cơ khí Việt vẫn đang phải đối diện với một số khó khăn, vướng mắc.

Theo thông tin từ Tổng cục Thống kê, trong năm 2023, tổng kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng máy móc thiết bị dụng cụ phụ tùng khác đạt 41,478 tỷ USD. Tuy nhiên, thị phần xuất khẩu lĩnh vực này vẫn chủ yếu thuộc về khối doanh nghiệp FDI khi chiếm tỷ trọng gần 93%.

>> Đồng bộ chính sách phát triển ngành cơ khí: Gỡ “nút thắt” cho doanh nghiệp

Vì vậy, để thúc đẩy ngành cơ khí phát triển có tính cạnh tranh, nhiều ý kiến đề xuất cần có cơ chế ưu tiên cho ngành cơ khí - Ảnh minh họa

Vì vậy, để thúc đẩy ngành cơ khí phát triển có tính cạnh tranh, nhiều ý kiến đề xuất cần có cơ chế ưu tiên cho ngành này - Ảnh minh họa

Báo cáo của Hiệp hội cơ khí Việt Nam (VAMI) cũng cho thấy, cả nước có khoảng 3.100 doanh nghiệp ngành cơ khí chế tạo với 53.000 cơ sở sản xuất. Các sản phẩm cơ khí sản xuất trong nước hiện chỉ chiếm khoảng 7% thị trường. Trong khi đó, trung bình mỗi năm Việt Nam nhập khẩu trên dưới 40 tỷ USD các trang thiết bị, máy, vật tư sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, xây dựng hạ tầng, dịch vụ và an ninh quốc phòng.

Thực tế, ngành cơ khí nội địa Việt Nam không có được nhiều thị phần bởi phải “tự bơi” trong cơ chế thị trường chưa hoàn thiện. Đồng thời, chưa nhận được sự hỗ trợ hữu hiệu từ hệ thống chính sách của Nhà nước để có nhiều đơn hàng từ đầu tư công như các nước khác, dẫn đến cơ khí nội địa bị thua thiệt ngay trên sân nhà.

Ngoài ra, chất lượng sản phẩm công nghiệp hỗ trợ ngành cơ khí của một số doanh nghiệp trong nước hiện vẫn còn thấp, giá thành sản xuất lại cao nên thiếu sức cạnh tranh. Đáng nói, thị trường trong nước còn thiếu nhiều doanh nghiệp cơ khí lớn, mang tầm quốc tế, đóng vai trò dẫn dắt.

Trước thực trạng nêu trên, để ngành cơ khí Việt Nam đủ sức cạnh tranh với doanh nghiệp FDI, theo chuyên gia, cơ quan quản lý có những cơ chế chính sách khuyến khích doanh nghiệp phát triển, yêu cầu các dự án kinh tế ưu tiên sử dụng hàng nội địa.

Nêu quan điểm về vấn đề này, bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Hỗ trợ Việt Nam (VASI) cho rằng, muốn ngành cơ khí trong nước phát triển phải có được thị trường, nhưng để làm được điều này đòi hỏi Chính phủ cần có cơ chế riêng cho ngành. Cụ thể như có chính sách rõ ràng đối với các sản phẩm cơ khí sản xuất được trong nước theo hướng nếu những thiết bị nào trong nước đã sản xuất được thì kiên quyết không cho nhập khẩu.

Đồng quan điểm, ông Đỗ Hoài Nam, Chủ tịch HĐQT Công ty Cơ khí Hà Nội nhận định, quan trọng nhất đối với doanh nghiệp cơ khí là thị trường. Bộ Công Thương cần định hình cho doanh nghiệp trong nước có thể đáp ứng, phân chia thị trường như thế nào để có cơ hội cung ứng sản phẩm cho thị trường nội địa. Sau đó mới mạnh dạn đầu tư trang thiết bị, công nghệ mới để giảm giá thành sản xuất và cạnh tranh để từ đó tham gia chuỗi cung ứng.

"Chúng tôi cũng mong muốn Bộ Công Thương tham mưu cho Chính phủ sớm xây dựng chiến lược, quy hoạch để phát triển ngành công nghiệp cơ khí trong thời gian sắp tới; cơ chế chính sách hỗ trợ sớm ban hành và đi vào thực tế hơn để doanh nghiệp có cơ hội tiếp cận, mở rộng hợp tác và chia sẻ thị trường, mang lại sự phát triển bền vững", ông Nam kiến nghị.

Bên cạnh những vấn đề đã nêu, để phát triển công nghiệp cơ khí nói chung và công nghiệp hỗ trợ cơ khí nói riêng, Hiệp hội cơ khí Việt Nam (VAMI) cho rằng, cần có chương trình hỗ trợ đầu ra bằng cách kết nối với người mua tiềm năng của mỗi ngành; ưu đãi cho công ty công nghiệp hỗ trợ cỡ vừa hiện nay đầu tư mở rộng sản xuất, đào tạo nguồn nhân lực, hỗ trợ về tài chính…

“Để giúp doanh nghiệp thêm điều kiện tiếp cận công nghệ mới, cần xem xét việc bình đẳng các ưu đãi đầu tư giữa doanh nghiệp cơ khí trong nước và doanh nghiệp FDI. Hơn nữa, Nhà nước cũng nên tạo nhiều đơn hàng, trong đó có đơn hàng sản phẩm công nghiệp hỗ trợ cho doanh nghiệp cơ khí Việt Nam, nhất là các dự án đầu tư công”, VAMI nhận định.

Ngoài ra, đại diện VAMI cũng kiến nghị, cơ khí là ngành hàng cần được Nhà nước đưa vào chương trình phát triển công nghiệp hỗ trợ và hưởng những chính sách ưu đãi nhất định bởi phát triển ngành cơ khí là phát triển công nghiệp hỗ trợ cho các ngành kinh tế, công nghiệp, dịch vụ khác chứ không chỉ làm một số chi tiết, bộ phận của các máy, dây chuyền công nghệ.