Nhập khẩu ô tô Trung Quốc tăng vọt, cần hành động gấp?
Các chuyên gia kinh tế cảnh báo, ô tô Trung Quốc tràn vào nhiều, có thể tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường.
Nhập khẩu tăng vọt
Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, nhập khẩu ô tô nguyên chiếc từ Trung Quốc 9 tháng đầu năm 2024 đạt 21.948 xe các loại, với giá trị 653,4 triệu USD. Trong khi đó, 9 tháng đầu năm 2023, Việt Nam chỉ nhập khẩu 7.712 xe các loại từ Trung Quốc, với giá trị 297 triệu USD. Như vậy, số lượng ô tô nhập khẩu từ Trung Quốc đã tăng vọt trong 9 tháng đầu năm nay.
Trước đây, Việt Nam chủ yếu nhập khẩu ô tô thương mại từ Trung Quốc, nhưng từ đầu 2024 đến nay ô tô con tràn vào nhiều, cùng với sự gia nhập thị trường của hàng loạt các hãng xe Trung Quốc. Đến nay, những hãng xe lớn, nằm trong top 10 của Trung Quốc như: BYD, Geely, Chery, Great Wall, SAIC, Wuling, GAC… đều đã hiện diện tại thị trường Việt Nam, với những kế hoạch đầy tham vọng.
Chính phủ Việt Nam đã đặt ra các mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính và khuyến khích chuyển đổi sang sử dụng năng lượng sạch. Với lĩnh vực giao thông vận tải, đã có lộ trình cụ thể: đến năm 2040 sẽ từng bước hạn chế, tiến tới dừng sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu xe ô tô, mô tô, xe gắn máy dùng nhiên liệu hóa thạch. Đến năm 2050, toàn bộ phương tiện sẽ chuyển đổi sang sử dụng điện, năng lượng xanh.
Dự báo của Bộ Công Thương cho biết, thị trường ô tô Việt Nam sẽ đạt quy mô 1,1 triệu xe/năm vào năm 2030 và hơn 5 triệu xe/năm sau năm 2045. Vì vậy, thị trường sẽ rất tiềm năng.
Hiện Trung Quốc có 123 doanh nghiệp sản xuất ô tô với công suất khoảng 40 triệu xe mỗi năm. Tuy nhiên, tiêu thụ trong nước chỉ đạt khoảng 22 triệu xe mỗi năm. Với tình trạng cung vượt xa cầu trong nước, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đang đẩy mạnh mở rộng thị trường ra toàn cầu.
Trong khi đó, thị trường Việt Nam ở ngay sát cạnh Trung Quốc và rất tiềm năng. Vì vậy, các hãng xe Trung Quốc khó bỏ qua. Xe điện sẽ là sản phẩm chủ lực của Trung Quốc thâm nhập vào thị trường Việt Nam. Dự báo nhập khẩu ô tô nguyên chiếc từ Trung Quốc sẽ tiếp tục tăng nhanh.
Cạnh tranh không lành mạnh?
Các chuyên gia kinh tế cảnh báo, ô tô Trung Quốc tràn vào nhiều, có thể tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường. Với xe điện là sản phẩm chủ lực, các hãng xe Trung Quốc vào Việt Nam chỉ tập trung vào bán hàng, không phát triển hạ tầng trạm sạc.
Không phát triển hạ tầng sẽ tiết kiệm được khoản chi phí lớn, cộng với được trợ giá từ quê nhà, lại được hưởng những ưu đãi về thuế, phí dành cho xe điện tại Việt Nam, khiến các hãng xe Trung Quốc có điều kiện giảm giá sâu, bán phá giá, tạo ra sự cạnh tranh không công bằng, ảnh hưởng tiêu cực tới sản xuất trong nước.
Trong báo cáo gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, cùng các bộ ngành và một số địa phương gần đây, Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) cho biết, doanh nghiệp sản xuất ô tô trong nước đang đối mặt với sự cạnh tranh tiềm tàng từ các dòng xe thuần điện giá rẻ của các hãng xe nước ngoài. Theo tìm hiểu của VAMA các hãng xe Trung Quốc có thể sản xuất các dòng xe điện giá rẻ với mức giá bán lẻ chỉ nằm trong khoảng từ 250-270 triệu đồng. Khi các hãng xe điện nước ngoài gia nhập thị trường, hoàn toàn có thể nhập khẩu các mẫu xe điện giá rẻ này để phân phối trong nước, từ đó tạo sức ép và ảnh hưởng không nhỏ lên hoạt động sản xuất kinh doanh của các nhà sản xuất và lắp ráp ô tô trong nước.
Thị trường ô tô Thái Lan đang bị ảnh hưởng, do các hãng xe điện Trung Quốc giảm giá vô tội vạ, thông qua lợi dụng chương trình ưu đãi của Chính phủ Thái Lan, nhưng không đáp ứng về hạ tầng, gây khó khăn cho người tiêu dùng khi sạc pin.
Các quốc gia như Mỹ, Canada, EU cho rằng, ngành ô tô của họ đang phải đối mặt với sự cạnh tranh không lành mạnh, từ chính sách sản xuất quá mức và hoạt động phi thị trường của phía Trung Quốc. Vì vậy, họ đã tăng mạnh thuế nhập khẩu, để hạn chế thiệt hại.
Theo PGS TS Nguyễn Thường Lạng, Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội, Việt Nam cần hành động gấp để bảo vệ sản xuất trong nước, sớm xây dựng quy định đối với xe điện nhập khẩu. Có thể áp thuế nhập khẩu bổ sung khi xe điện giá rẻ tràn vào, gây ảnh hưởng đến sản xuất trong nước. Kể cả bán không nhiều nhưng nếu có bằng chứng trợ cấp từ chính phủ nước họ, gây thiệt hại cho sản xuất trong nước, cần kiện để áp thuế. Hơn nữa ô tô điện nhập khẩu vào Việt Nam bán giá rẻ mà hãng xe không có cam kết gì về phát triển trạm sạc, hệ thống hạ tầng năng lượng thì có quyền từ chối.