Khu Thương mại tự do - động lực tăng trưởng mới cho ngành logistics

Là ngành dịch vụ quan trọng trong cơ cấu tổng thể nền kinh tế quốc dân, logistics đóng vai trò hỗ trợ, kết nối và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của cả nước cũng như từng địa phương, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Phát triển dịch vụ logistics thành một ngành dịch vụ sẽ đem lại giá trị giá tăng cao, gắn dịch vụ logistics với phát triển sản xuất hàng hóa, xuất nhập khẩu và thương mại trong nước, phát triển hạ tầng giao thông vận tải và công nghệ thông tin... Phát triển thị trường dịch vụ logistics lành mạnh sẽ tạo cơ hội bình đẳng cho các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế, khuyến khích thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước phù hợp với pháp luật Việt Nam và các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Nhiều tiềm năng giai đoạn mới

Theo Hiệp hội Doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA), tốc độ phát triển của ngành logistics tại Việt Nam ở Việt Nam những năm gần đây đạt khoảng 14% - 16%, với quy mô khoảng 40 - 42 tỷ USD/năm. Theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới, Việt Nam hiện đứng thứ 43/155 nước về hiệu quả logistics và thuộc nhóm 5 nước dẫn đầu ASEAN (sau Singapore, Malaysia, Thái Lan và cùng thứ hạng với Philippines). Với tốc độ phát triển hàng năm đạt từ 14 - 16%, đây là một trong những ngành dịch vụ tăng trưởng nhanh và ổn định nhất của Việt Nam trong thời gian qua. Tính chung cả năm 2023, kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt mức 681 tỷ USD, bằng 158% GDP cả nước. Theo dự báo mới nhất của Standard Chartered, Việt Nam sẽ là một trong những nhân tố chính đóng góp vào tăng trưởng thương mại toàn cầu với kim ngạch xuất khẩu dự kiến đạt 618 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng hàng năm là 7%. Kim ngạch nhập khẩu đến năm 2030 dự kiến đạt 578 tỷ USD, tăng bình quân 6,9%/năm.

Với xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu, Việt Nam được đánh giá có nhiều cơ hội để thúc đẩy phát triển ngành dịch vụ logistics với hạ tầng giao thông đường bộ, cảng hàng không, cảng biển, kho bãi, hạ tầng thương mại, trung tâm logistics không ngừng được mở rộng với quy mô lớn, rộng khắp; các dịch vụ đi kèm đã, đang đáp ứng kịp thời những yêu cầu hết sức đa dạng của thị trường. Các thủ tục, thời gian thông quan đối với hàng xuất khẩu cũng đã cải thiện đáng kể. Đặc biệt, thời gian gần đây đã có sự bùng nổ về thương mại điện tử và logistics cho thương mại điện tử. Năm 2023, quy mô thị trường thương mại điện tử bán lẻ Việt Nam đạt 20,5 tỷ USD, tăng khoảng 4 tỷ USD (tương đương 25%) so với năm 2022. Với kết quả đó, Việt Nam được xếp vào nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới (tính đến thời điểm hiện tại – theo Statista). Những thay đổi trong thương mại điện tử trên thế giới và tại Việt Nam đã góp phần thúc đẩy ngành logistics Việt Nam cải thiện phương thức cung cấp dịch vụ ngày càng chuyên nghiệp và hiệu quả hơn.

Đặc biệt, sự phát triển của ngành logistics đang diễn ra trong bối cảnh mới. Việc triển khai các hiệp định thương mại tự do song phương, đa phương và thế hệ mới đòi hỏi doanh nghiệp phải nỗ lực nâng cao sức cạnh tranh. Bên cạnh đó, kinh tế thế giới năm 2024 dự báo tiếp tục gặp nhiều khó khăn, thách thức. Gia tăng căng thẳng địa chính trị, xung đột quân sự giữa Nga - U-crai-na diễn biến phức tạp và kéo dài, xung đột tại Dải Gaza leo thang, các cuộc tấn công hoạt động vận tải tại Biển Đỏ đã ảnh hưởng tới chuỗi cung ứng hàng hóa toàn cầu.

Cùng với đó, xu hướng phát triển bùng nổ của thương mại điện tử và thương mại điện tử xuyên biên giới, cùng với yêu cầu ngày càng cao về logistics xanh và phát triển bền vững vừa là cơ hội và cũng là thách thức với ngành dịch vụ logistics Việt Nam. Trong bối cảnh thế giới còn nhiều yếu tố bất ổn, cơ hội và thách thức đan xen, việc tổ chức Diễn đàn Logistics Việt Nam 2024 nhằm thảo luận, đề xuất và kiến nghị triển khai nhiều giải pháp nhằm phát triển dịch vụ logistics cần được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển kinh tế đất nước.

Năm 2024 cũng là năm nước rút để các Bộ, ngành, địa phương tập trung nguồn lực, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để hoàn thành các nhiệm vụ được giao nhằm đạt được mục tiêu về phát triển dịch vụ logistics đặt ra tại Quyết định số 221/QĐ-TTg ngày 22/02/2021 của Thủ tướng Chính phủ sửa đổi, bổ sung Quyết định số 200/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025. Đồng thời, chuẩn bị cho việc hoàn thiện và ban hành Chiến lược phát triển dịch vụ logistics Việt Nam thời kỳ 2025 - 2035, tầm nhìn đến năm 2050 với những định hướng lớn và giải pháp đột phá để tiếp tục tận dụng thời cơ, đưa ngành dịch vụ logistics Việt Nam thành một ngành dịch vụ mũi nhọn, nâng cao năng lực cạnh tranh của hàng hóa nói riêng và nền kinh tế nói chung.

Đột phá tăng trưởng mới

Do vậy, để tiếp tục thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định số 200/QĐ-TTg ngày 14/02/2017 và Quyết định số 221/QĐ-TTg ngày 22/02/2021, của Chính phủ tại Nghị quyết số 163/NQ-CP ngày 16/12/2023, Bộ Công Thương tổ chức Diễn đàn Logistics Việt Nam 2024.

Diễn đàn Logistics Việt Nam là sự kiện thường niên do Bộ Công Thương tổ chức từ năm 2013 nhằm phối hợp đồng bộ các hoạt động để đẩy mạnh phát triển dịch vụ logistics, tạo mối liên hệ gắn kết giữa logistics với các ngành sản xuất và xuất nhập khẩu, đồng thời cũng là nơi đối thoại, cập nhật thông tin về các vấn đề cấp thiết của dịch vụ logistics tại Việt Nam và thế giới. Từ năm 2017, Diễn đàn trở thành một trong 60 nhiệm vụ được nêu trong Quyết định 200/QĐ-TTg ngày 14/02/2017 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch hành động nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển dịch vụ logistics Việt Nam đến năm 2025, đồng thời được khẳng định lại, giao cho Bộ Công Thương thực hiện tại Quyết định 221/QĐ-TTg ngày 22/02/2021.

Diễn đàn Logistics Việt Nam 2024 sẽ là Diễn đàn được tổ chức lần thứ 12. Qua 11 lần tổ chức trước đây, Diễn đàn đã nhận được sự quan tâm và đánh giá cao của Lãnh đạo Chính phủ, các Bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp, đã trở thành một thương hiệu uy tín và quen thuộc đối với cộng đồng doanh nghiệp logistics trong và ngoài nước, là địa chỉ tập hợp các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp logistics, sản xuất và xuất nhập khẩu để cùng trao đổi, đối thoại về những vấn đề thời sự của lĩnh vực logistics tại Việt Nam và kiến nghị những giải pháp để hoàn thiện môi trường kinh doanh đối với ngành dịch vụ này. Từ năm 2018, Diễn đàn đều có sự tham gia và chủ trì của một đồng chí Ủy viên Bộ Chính trị, với sự tham gia của Lãnh đạo nhiều Bộ ngành, địa phương, hiệp hội và doanh nghiệp.

Diễn đàn năm 2024 được Lãnh đạo Bộ Công Thương nhấn mạnh là nhằm thiết lập cơ chế phối hợp, đối thoại thường xuyên giữa cơ quan quản lý nhà nước với các doanh nghiệp logistics trong và ngoài nước, tạo mối liên hệ gắn kết và thúc đẩy tăng trưởng logistics với sản xuất và xuất nhập khẩu hàng hóa.

Việt Nam có nhiều tiềm năng và lợi thế trong phát triển dịch vụ logistics như nằm ở vị trí chiến lược trong khu vực phát triển năng động của thế giới, có nền kinh tế đang trên đà phát triển, hội nhập quốc tế sâu rộng, là thị trường mới nổi thứ tám có sức tiêu thụ lớn, thương mại điện tử có xu hướng phát triển mạnh, là trung tâm sản xuất mới của khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Bên cạnh đó, Việt Nam có lợi thế về vị trí địa lý hướng biển, thuận lợi cho vận tải quốc tế với bờ biển dài 3.260 km, có nhiều cảng nước sâu, sân bay quốc tế, hệ thống đường sắt xuyên quốc gia và mạng lưới giao thông thuận lợi,…

Theo Lãnh đạo Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, thời gian qua, Việt Nam đang tích cực nghiên cứu về các khu thương mại tự do trên thế giới. Đây là một loại hình khu kinh tế có thể mang lại nhiều lợi ích cho Việt Nam, góp phần thúc đẩy dịch vụ logistics. Hiện tại Việt Nam chưa có khu thương mại tự do. Vừa qua, thành phố Đà Nẵng đã được Quốc hội thông qua cơ chế thí điểm thành lập khu thương mại tự do, là cơ sở để thí điểm nghiên cứu chính sách mới, làm tiền đề để luật hóa các quy định về khu thương mại tự do cho cả nước. Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế khu vực và thế giới, tham gia tích cực vào các hiệp định thương mại tự do và với lợi thế địa kinh tế, việc nghiên cứu, đề xuất triển khai xây dựng, thành lập và phát triển mô hình các khu thương mại tự do nên được thực hiện sớm để tận dụng thời cơ, góp phần đưa ngành dịch vụ logistics Việt Nam có nhiều cơ hội phát triển và tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng logistics toàn cầu.

Trong khi đó, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu là một tỉnh ven biển thuộc vùng Đông Nam Bộ, nằm trong Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, ở vị trí cửa ngõ ra Biển Đông của các tỉnh trong vùng Đông Nam Bộ, kết nối với Thành phố Hồ Chí Minh và các tỉnh, thành phố khác bằng đường bộ, đường thủy nội địa và đường hàng không. Trong những năm vừa qua, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu đã có nhiều thành tích trong việc thu hút FDI, phát triển sản xuất, đẩy mạnh xuất khẩu, đóng vai trò dẫn dắt trong liên kết vùng của Đông Nam Bộ. Nhờ nguồn thu ngân sách từ dầu khí, đầu tư phát triển công nghiệp, kinh tế cảng biển và dịch vụ, tỉnh đã có sự chuyển biến tích cực với cơ sở hạ tầng giao thông được đầu tư hoàn chỉnh, đồng bộ và là một trong những đô thị dẫn đầu cả nước về thu nhập bình quân đầu người. Đến năm 2030, tỉnh sẽ tập trung nâng cao tỷ lệ ngành dịch vụ trong cơ cấu kinh tế, trong đó đặc biệt chú trọng về du lịch, tài chính, cảng biển và logistics.

Bên cạnh đó, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 24-NQ/TW ngày 07/10/2022 về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Đông Nam Bộ đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành Quyết định số 370/QĐ-TTg ngày 04/5/2024 phê duyệt Quy hoạch vùng Đông Nam Bộ thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Theo đó, đã định hướng “Hình thành Khu thương mại tự do gắn với cảng biển tại khu vực Cái Mép Hạ tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu”. Cùng với đó, Quyết định số 200/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt cũng giao nhiệm vụ “Hỗ trợ nâng cao hiệu quả khai thác, tiếp thị và mở rộng nguồn hàng, nâng cao lưu lượng hàng hóa tại cụm cảng Cái Mép - Thị Vải thuộc tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, đưa cụm cảng trở thành đầu mối thu gom và trung chuyển hàng hóa trong khu vực”. Việc sớm thành lập được Khu thương mại tự do tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ là đòn đẩy quan trọng góp phần hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, thu hút các nguồn vốn đầu tư, tạo sự cộng hưởng nhằm khơi dậy các tiềm năng sẵn có của địa phương này.

Để truyền tải thông điệp này, từng bước thay đổi nhận thức của các cấp chính quyền và doanh nghiệp liên quan đến việc thành lập, đầu tư, phát triển khu thương mại tự do nhằm thúc đẩy thương mại, đầu tư và hội nhập kinh tế quốc tế, định hướng và khuyến khích các tập đoàn logistics đa quốc gia cũng như các doanh nghiệp logistics lớn quan tâm, chủ động hợp tác đầu tư trong việc vận hành chuỗi cung ứng để sớm nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh hiện nay, Diễn đàn Logistics Việt Nam 2024 (VLF 2024) do Bộ Công Thương phối hợp với Ủy ban nhân dân tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu tổ chức với chủ đề “Khu thương mại tự do - giải pháp đột phá thúc đẩy tăng trưởng logistics” sẽ diễn ra vào đầu tháng 12/2024 tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Đây cũng là chủ đề của Báo cáo Logistics Việt Nam 2024 sẽ công bố tại Diễn đàn.

Với tầm quan trọng và uy tín của Diễn đàn đã khẳng định qua các năm, đồng chí Phạm Minh Chính, Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ sẽ tham dự và chỉ đạo Diễn đàn. Diễn đàn quy tụ hơn 500 đại biểu gồm Lãnh đạo các Bộ, ngành liên quan; Lãnh đạo các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và Đông Tây Nam Bộ; đại diện các tổ chức quốc tế tại Việt Nam, các hiệp hội, doanh nghiệp dịch vụ logistics, sản xuất và xuất nhập khẩu trong và ngoài nước, các chuyên gia và các cơ quan truyền thông, báo chí trên cả nước.

Phiên Toàn thể của Diễn đàn sẽ có sự tham gia của Thủ tướng Chính phủ và Lãnh đạo các Bộ, ngành, địa phương. Trong khuôn khổ của Diễn đàn sẽ có Hội thảo chuyên đề được tổ chức vào chiều cùng ngày với các nội dung chuyên môn sâu, xoay quanh chủ đề của Diễn đàn. Trước đó, Bộ Công Thương sẽ tổ chức đoàn khảo sát thực tế tại các cảng, trung tâm logistics lớn trên địa bàn tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũng như khu vực lân cận cho các đại biểu tham dự Diễn đàn. Các đại biểu không có điều kiện tham dự trực tiếp nhưng quan tâm đến Diễn đàn sẽ theo dõi mọi hoạt động của Diễn đàn qua các kênh trực tuyến của chương trình.

Thy Hằng