Văn hóa gia đình là "ánh sáng dẫn đường" của mỗi con người

Từ mỗi gia đình hòa thuận, một xã hội đoàn kết, yêu thương, và đầy ắp lòng nhân ái sẽ được hình thành. Và chính từ đó, văn hóa gia đình Việt Nam – với sự tôn trọng, yêu thương, và chia sẻ – sẽ tiếp tục trở thành ánh sáng dẫn đường cho thế hệ mai sau, để họ vững bước trên con đường xây dựng một xã hội công bằng, văn minh, và hạnh phúc.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Hoài Sơn, Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Văn hoá - Giáo dục của Quốc hội đã có buổi trò chuyện cùng Diễn đàn Doanh nghiệp về việc định hướng giá trị văn hóa, giáo dục thế hệ trẻ, góp phần hoàn thiện nhân cách, xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện.

- Thực tế đã chứng minh, những nét đẹp ứng xử trong gia đình đã hình thành nên giá trị văn hóa mang tính truyền thống của người Việt. Chính cái gốc ấy đã giữ cho con người, gia đình và xã hội Việt Nam một sức sống mãnh liệt, tạo nên “sức mạnh mềm” cho văn hóa Việt. Ông có ý kiến ra sao về nhận định này?

Tôi nghĩ rằng, những nét đẹp ứng xử trong gia đình đã từ lâu trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa truyền thống của người Việt, tạo nên những giá trị văn hóa bền vững. Gia đình không chỉ là nơi chốn để ta quay về sau những bộn bề của cuộc sống mà còn là nơi nuôi dưỡng những giá trị cốt lõi của con người, nơi hình thành và giữ gìn những nền tảng đạo đức, tình cảm, và tinh thần của mỗi cá nhân. Chính từ những tình cảm chân thành, sự quan tâm, và những ứng xử yêu thương, tôn trọng lẫn nhau, gia đình trở thành cái nôi của văn hóa, là nguồn gốc tạo nên sức sống mãnh liệt cho xã hội Việt Nam.

Nhìn vào quá khứ, ta thấy rằng, dù trải qua bao biến động, gia đình luôn là ngôi nhà tinh thần vững chãi, nơi mỗi thành viên cảm nhận được sự gắn bó sâu sắc với nhau qua từng lời nói, từng hành động. Tình cảm cha mẹ dành cho con cái, sự kính trọng giữa các thế hệ, tình yêu thương và sự hy sinh của người vợ dành cho người chồng, hay tình anh em hòa thuận, chia sẻ là những phẩm hạnh không thể thiếu trong đời sống gia đình. Chính nhờ những ứng xử này mà các thế hệ người Việt vẫn giữ được một bản sắc văn hóa riêng biệt, đầy tự hào.

“

Gia đình luôn là ngôi nhà tinh thần vững chãi, nơi mỗi thành viên cảm nhận được sự gắn bó sâu sắc với nhau qua từng lời nói, từng hành động.

Cái "gốc" ấy, với tình yêu thương đong đầy, tôn trọng và chia sẻ, chính là nền tảng vững chắc giúp con người vượt qua mọi thử thách, khó khăn trong cuộc sống. Gia đình là nơi mà mỗi người có thể tìm thấy sự an ủi, động viên, là chỗ dựa tinh thần để tiến về phía trước, dẫu cuộc sống có khắc nghiệt. Và từ đó, những giá trị này đã góp phần tạo dựng nên “sức mạnh mềm” cho văn hóa Việt – một sức mạnh thấm đẫm trong mỗi hành động, mỗi lời nói, giúp xây dựng một xã hội yêu thương, hạnh phúc, thấu hiểu, và gắn kết.

Chúng ta cũng không thể không nhận thấy rằng, những ứng xử trong gia đình không chỉ đơn thuần là các hành động mang tính chất giao tiếp, mà là những bài học sống động về tình cảm, chung thủy, hiếu thảo và tôn trọng. Chính những mối quan hệ vợ chồng, cha mẹ và con cái, ông bà và cháu, anh chị em đã tạo nên một nền văn hóa gia đình đậm đà tình yêu thương và hòa thuận. Đây chính là yếu tố then chốt giúp cho gia đình trở thành tế bào sống động trong xã hội, nơi mỗi cá nhân học hỏi, trưởng thành và phát triển trong sự bao dung và yêu thương vô điều kiện.

Gia đình hòa thuận, tiến bộ, và hạnh phúc không chỉ mang lại niềm vui cho từng cá nhân mà còn là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của xã hội. Từ mỗi gia đình hòa thuận, một xã hội đoàn kết, yêu thương, và đầy ắp lòng nhân ái sẽ được hình thành. Và chính từ đó, văn hóa gia đình Việt Nam – với sự tôn trọng, yêu thương, và chia sẻ – sẽ tiếp tục trở thành ánh sáng dẫn đường cho thế hệ mai sau, để họ vững bước trên con đường xây dựng một xã hội công bằng, văn minh, và hạnh phúc.

“

Gia đình hòa thuận, tiến bộ, và hạnh phúc không chỉ mang lại niềm vui cho từng cá nhân mà còn là nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của xã hội.

- Theo ông, cần làm gì để gìn giữ được văn hóa ứng xử trong gia đình Việt? Đây cũng là nhiệm vụ quan trọng không chỉ của các cơ quan quản lý nhà nước mà chính bản thân từng thành viên trong mỗi gia đình?

Theo tôi, việc gìn giữ văn hóa ứng xử trong gia đình Việt không phải là một nhiệm vụ dễ dàng, nhưng lại vô cùng quan trọng, bởi gia đình là nền tảng của xã hội, là nơi đầu tiên mỗi cá nhân được dạy dỗ về cách sống, cách yêu thương, và cách ứng xử với những người xung quanh. Chính vì vậy, việc duy trì và phát huy những giá trị văn hóa ấy không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước mà còn là nhiệm vụ thiêng liêng của mỗi thành viên trong từng gia đình.

Để gìn giữ và phát huy văn hóa ứng xử trong gia đình, trước hết, mỗi người cần nhận thức sâu sắc về vai trò và trách nhiệm của mình. Cha mẹ phải là tấm gương mẫu mực cho con cái, không chỉ trong lời nói mà cả trong hành động, cách đối xử và sự quan tâm chăm sóc lẫn nhau. Các bậc phụ huynh cần dạy con cái từ những điều nhỏ nhất, từ việc tôn trọng người lớn tuổi, biết cảm ơn, xin lỗi, đến việc chia sẻ công việc nhà, biết yêu thương và chăm sóc người thân trong gia đình. Những bài học này, dù đơn giản nhưng lại là nền tảng để xây dựng một gia đình hòa thuận, hạnh phúc.

Ngoài vai trò quan trọng của cha mẹ, mỗi thành viên trong gia đình cũng cần ý thức và chủ động trong việc xây dựng và duy trì một không gian sống đầy yêu thương, tôn trọng và bình đẳng. Trong một gia đình hạnh phúc, không có sự phân biệt giữa các thành viên. Mọi người đều có quyền lên tiếng, bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc và mong muốn của mình. Sự chia sẻ, thấu hiểu và tôn trọng lẫn nhau sẽ giúp gia đình tránh được những xung đột không đáng có, xây dựng được một môi trường hòa thuận, ấm áp.

Tuy nhiên, để văn hóa ứng xử gia đình thực sự bền vững, chúng ta không thể chỉ dựa vào nỗ lực của các cá nhân trong gia đình mà còn cần đến sự hỗ trợ của xã hội, đặc biệt là các cơ quan quản lý nhà nước. Nhà nước cần đẩy mạnh các chương trình giáo dục về gia đình, cung cấp kiến thức, kỹ năng ứng xử và giải quyết mâu thuẫn trong gia đình, giúp các gia đình nhận thức rõ hơn về vai trò của mình trong việc duy trì những giá trị văn hóa truyền thống. Các cơ quan chức năng cũng cần tạo ra những chính sách hỗ trợ và khuyến khích gia đình trong việc xây dựng môi trường sống lành mạnh, tạo điều kiện để mỗi thành viên trong gia đình có thể phát triển và thực hiện quyền lợi của mình một cách đầy đủ.

Đồng thời, xã hội cũng cần tạo dựng những môi trường giúp gia đình phát triển, như các trung tâm tư vấn, các chương trình giáo dục cộng đồng, và các hoạt động xã hội nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của gia đình trong việc xây dựng văn hóa ứng xử. Mỗi gia đình phải được trang bị những kiến thức, kỹ năng cần thiết để đối diện với những thử thách trong cuộc sống hiện đại mà không đánh mất đi những giá trị truyền thống.

Điều quan trọng nhất là sự gắn kết giữa các thành viên trong gia đình. Chính tình yêu thương, sự tôn trọng, sự chia sẻ và lắng nghe sẽ là những yếu tố cốt lõi giúp giữ gìn và phát huy văn hóa gia đình. Nếu mỗi thành viên trong gia đình đều coi trọng và duy trì những giá trị này, gia đình sẽ trở thành một điểm tựa vững chắc cho mỗi người, và từ đó, sẽ tạo dựng được một xã hội văn minh, hạnh phúc và bền vững. Văn hóa ứng xử trong gia đình không chỉ là một nhiệm vụ mà là trách nhiệm và niềm tự hào của mỗi chúng ta.

- Vậy, cần định hướng ra sao để giá trị văn hóa, giáo dục thế hệ trẻ, góp phần hoàn thiện nhân cách, xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, thưa ông?

Tôi nghĩ rằng, để giá trị văn hóa và giáo dục thế hệ trẻ góp phần hoàn thiện nhân cách, xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, việc này không chỉ là một nhiệm vụ của nhà nước, mà còn là trách nhiệm chung của xã hội, gia đình và chính bản thân mỗi cá nhân. Con người Việt Nam có một truyền thống dài lâu, giàu bản sắc, với những giá trị cốt lõi về lòng yêu nước, sự tôn trọng, yêu thương và sẻ chia. Tuy nhiên, trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, việc bảo vệ và phát huy những giá trị ấy trong thế hệ trẻ càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Trước hết, để xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, cần phải chú trọng đến giáo dục trong gia đình, nơi mà mỗi đứa trẻ hình thành những nhận thức đầu tiên về giá trị sống và những chuẩn mực đạo đức. Gia đình là nền tảng vững chắc giúp trẻ phát triển về tâm hồn, tính cách và nhân cách. Mỗi bậc phụ huynh cần nhận thức rõ ràng vai trò của mình trong việc giáo dục con cái, không chỉ là dạy chúng học hành, mà còn phải dạy chúng về lòng nhân ái, sự tôn trọng, sự sẻ chia và trách nhiệm với cộng đồng. Những bài học đầu đời, từ việc ứng xử với ông bà cha mẹ, tình yêu thương giữa anh chị em, cho đến việc giáo dục những đức tính như chăm chỉ, trung thực, tôn trọng lẽ phải, sẽ giúp trẻ xây dựng nền tảng vững vàng cho nhân cách.

“

Để xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, cần phải chú trọng đến giáo dục trong gia đình, nơi mà mỗi đứa trẻ hình thành những nhận thức đầu tiên về giá trị sống và những chuẩn mực đạo đức.

Cùng với gia đình, môi trường giáo dục chính thức như trường học đóng vai trò quan trọng không kém. Trong trường học, cần chú trọng phát triển những phẩm chất đạo đức, kỹ năng sống, và lòng yêu nước cho thế hệ trẻ. Giáo dục không chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn là một quá trình hình thành nhân cách, giúp các em hiểu được giá trị của sự nỗ lực, sự kiên trì, sự sáng tạo, và khả năng đối diện với thử thách. Các thầy cô giáo là những người thầy dẫn dắt, nhưng cũng là những tấm gương sáng cho học sinh noi theo. Họ cần không ngừng nâng cao phẩm chất và năng lực, giúp học sinh phát triển một cách toàn diện về cả trí tuệ lẫn đạo đức.

Bên cạnh đó, nhà nước cần có những chính sách giáo dục hiện đại, song song với việc giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống. Các chương trình giáo dục phải được thiết kế sao cho vừa đáp ứng được nhu cầu của xã hội hiện đại, vừa giúp thế hệ trẻ giữ gìn bản sắc dân tộc. Đây là một quá trình đan xen giữa việc hội nhập và bảo tồn, giữa việc tiếp thu những tinh hoa văn hóa thế giới và giữ gìn những giá trị văn hóa Việt Nam. Những giá trị như lòng yêu nước, lòng nhân ái, sự tôn trọng đối với cộng đồng và những thế hệ đi trước phải luôn là điểm tựa vững chắc trong mỗi bước đi của thế hệ trẻ.

Đồng thời, xã hội cũng cần tạo ra những môi trường tích cực để thế hệ trẻ có thể phát triển toàn diện. Các hoạt động văn hóa, thể thao, và các chương trình giao lưu quốc tế không chỉ giúp các em mở rộng tầm nhìn, mà còn tạo ra những cơ hội để họ học hỏi và phát triển các kỹ năng xã hội, giao tiếp và lãnh đạo. Chúng ta cũng cần khuyến khích và tạo điều kiện để các em tham gia vào các hoạt động tình nguyện, vì cộng đồng, giúp các em hiểu rõ hơn về trách nhiệm của mình đối với xã hội và phát triển các giá trị nhân văn.

Cuối cùng, tôi nghĩ, chúng ta cần thiết phải nhấn mạnh rằng việc giáo dục thế hệ trẻ là một quá trình dài hơi và bền bỉ, không thể chỉ trông chờ vào một hay hai yếu tố. Đó là sự kết hợp giữa gia đình, nhà trường, cộng đồng và chính sách của nhà nước. Mỗi người, mỗi tổ chức đều có vai trò quan trọng trong việc xây dựng một thế hệ trẻ không chỉ giỏi về kiến thức, mà còn vững về nhân cách, đạo đức, và tinh thần trách nhiệm với xã hội. Khi những giá trị văn hóa, đạo đức được giữ gìn và phát huy, thế hệ trẻ sẽ trở thành những công dân có trách nhiệm, sáng tạo và đầy khát vọng, đóng góp vào sự phát triển bền vững của đất nước.

- Trân trọng cảm ơn ông!

Minh Châu thực hiện