Thách thức trong thực thi Luật Bảo vệ môi trường

Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới - Kỷ nguyên tăng trưởng xanh và bền vững. Trong bối cảnh cạnh tranh phát triển quyết liệt trên quy mô toàn cầu và biến đổi khí hậu, thách thức môi trường ngày càng gia tăng, việc áp dụng các chính sách phát triển bền vững trở thành yêu cầu cấp thiết tác động mạnh mẽ đến định hướng phát triển kinh tế của các nước. Trong bối cảnh đó, Quốc hội ban hành Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) năm 2020 nhằm tạo ra nền tảng pháp lý quan trọng nhằm thúc đẩy kinh tế tuần hoàn và định hướng phát triển xanh tại Việt Nam.

Luật Bảo vệ môi trường 2020 có một số điểm đáng chú ý, liên quan trực tiếp đến phát triển xanh và kinh tế tuần hoàn. Những điểm nổi bật này có ảnh hưởng mạnh mẽ đến vấn đề môi trường của đất nước. Trong đó, nhấn mạnh yêu cầu về chú trọng tăng cường trách nhiệm của tổ chức, cá nhân trong bảo vệ môi trường như chuyển đổi mô hình sản xuất và tiêu dùng xanh; đồng thời khuyến khích phát triển mô hình kinh tế tuần hoàn.

Nhiều ý kiến cho rằng, mặc dù Luật Bảo vệ môi trường đã đặt những viên gạch đầu tiên tạo hành lang pháp lý cho phát triển xanh, phát triển bền vững và kinh tế tuần hoàn nhưng con đường thực thi còn quá nhiều thách thức như vấn đề về nhận thức và sự đồng thuận xã hội; nhiều doanh nghiệp và người dân chưa hiểu rõ về kinh tế tuần hoàn cũng như lợi ích dài hạn của phát triển bền vững; thói quen tiêu dùng và sản xuất truyền thống; những hạn chế về nguồn lực tài chính và công nghệ; sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng chưa chặt chẽ, trong khi năng lực giám sát và xử phạt vi phạm còn hạn chế; nhiều doanh nghiệp xem bảo vệ môi trường là trách nhiệm của Nhà nước, chưa tích cực áp dụng mô hình sản xuất bền vững; vai trò của cộng đồng tham gia các chương trình tái chế của người dân vẫn còn thấp…

Đánh giá cao Luật Bảo vệ môi trường, TS Hoàng Dương Tùng, Ủy viên Thường vụ Hội Bảo vệ thiên nhiên và môi trường Việt Nam cho rằng, có rất nhiều thị trường, nếu không sản xuất những sản phẩm xanh, thì không thể tiêu thụ được sản phẩm. Hiện nay, yêu cầu đó lại càng phổ biến. Đảng và Nhà nước ta đã nhìn thấy vấn đề này và đã đưa ra rất nhiều chủ trương, chính sách. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 chính là một bước bước đột phá trong vấn đề này. Tuy nhiên, cần hiện thực hóa các quy định Luật trong cuộc sống.

Theo TS. Hoàng Dương Tùng, thực tế, dù có luật, có nghị định, song nhiều ngành nghề muốn chuyển đổi xanh vẫn gặp nhiều khó khăn. Bởi muốn chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn thì vốn đầu tư rất quan trọng. Bên cạnh đó là vấn đề về công nghệ. Trong khi các ngân hàng, các tổ chức tài chính muốn cho doanh nghiệp “xanh” vay, nhưng chúng ta chưa có tiêu chí cụ thể để triển khai vấn đề này.

“Vì vậy, cần sớm tháo gỡ những vướng mắc này để các doanh nghiệp có thể thuận lợi chuyển đổi sang kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn. Bên cạnh đó, cần có các hướng dẫn kỹ thuật về các tiêu chuẩn, quy chuẩn, thủ tục chuyển đổi như thế nào để các doanh nghiệp chuyển đổi, để thực hiện cho đúng và rộng khắp”, ông Tùng nhấn mạnh.

Hướng đến một kỷ nguyên mới về tăng trưởng xanh và phát triển bền vững, ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường nhận định, việc phát triển kinh tế tuần hoàn đang ngày càng trở nên cấp thiết và là nhiệm vụ trọng tâm để Việt Nam chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế.

Do vậy, Việt Nam cần thúc đẩy thực hiện chuyển đổi xanh, chuyển đổi số thông qua xây dựng chặt chẽ các chính sách về bảo vệ môi trường, áp dụng thực thi Luật Bảo vệ môi trường 2020; khuyến khích không chỉ doanh nghiệp mà cả người dân tham gia vào thực hiện kinh tế tuần hoàn. Cùng với đó, để đạt mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, Việt Nam cần xây dựng các chiến lược tăng cường năng lực cạnh tranh và đẩy mạnh chất lượng đầu tư hướng đến phục hồi hiệu quả của nền kinh tế.

Đồng quan điểm, PGS-TS Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường cho rằng, hiện nay chúng ta đang đứng ở vị trí thứ 94/160, ở mức thấp so với thế giới. Điều đó cho thấy, khó khăn đối với việc chuyển đổi xanh, chuyển đổi tuần hoàn, chuyển đổi carbon thấp… là rất lớn. Quy mô nền kinh tế "xanh" của chúng ta vẫn chỉ ở mức 2%, trong khi 98% còn lại vẫn là kinh tế "nâu".

Vì vậy, bên cạnh việc triển khai về các chính sách kinh tế tuần hoàn và thực hiện Luật Bảo vệ môi trường 2020, Việt Nam cần có những biện pháp hỗ trợ ưu đãi, đặc biệt thông qua phát hành trái phiếu xanh, tín dụng xanh, mua sắm xanh, thuế phí ưu đãi xanh, đồng thời, cần có những ưu đãi cả về đất đai và tất cả những ưu đãi khác trong mua sắm xanh. Hiện nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng Bộ Tài chính cũng đang tổ chức triển khai xây dựng kế hoạch thực hiện.

Yến Nhung