Xe điện và bài học chiến lược từ các quốc gia tiên phong

Loạt chính sách trợ cấp xe điện hấp dẫn

Na Uy, quốc gia Bắc Âu nổi tiếng với tỷ lệ xe điện đứng đầu thế giới, là minh chứng điển hình cho sự quyết liệt trong chính sách hỗ trợ phát triển phương tiện xanh. Từ những năm 1990, chính phủ Na Uy đã thiết lập các ưu đãi tài chính mạnh mẽ như miễn thuế đăng ký xe, phí đường bộ và giảm giá đáng kể cho xe điện. Đồng thời, người sử dụng xe điện được phép đi vào làn đường ưu tiên và miễn phí bãi đỗ xe tại các thành phố lớn. Không chỉ dừng lại ở chính sách, quốc gia này còn xây dựng một hệ thống trạm sạc đồng bộ với mật độ cao, đảm bảo không có khu vực nào bị bỏ lại phía sau. Theo số liệu từ Rho Motion, từ năm 2016 đến 2023, tỷ lệ xe điện trong doanh số xe mới tại Na Uy đã tăng từ 29,1% lên gần 82,4%, đưa quốc gia này trở thành hình mẫu lý tưởng về phát triển xe điện.

Tại châu Á, Hàn Quốc là một trong những quốc gia có chiến lược bài bản trong việc thúc đẩy xe điện. Dựa trên kế hoạch "New Deal", chính phủ Hàn Quốc không chỉ hướng đến phát triển xe điện mà còn cải thiện toàn bộ hệ sinh thái năng lượng xanh. Một trong những bước đi quan trọng là cam kết xây dựng 500.000 trạm sạc công cộng vào năm 2025, giúp người dân dễ dàng sử dụng xe điện mà không lo lắng về khả năng tiếp cận năng lượng. Song song đó, Hàn Quốc cũng áp dụng các chính sách giảm giá trực tiếp, miễn thuế cho các doanh nghiệp sản xuất xe điện và hỗ trợ tài chính để tối ưu hóa chuỗi cung ứng. Chính phủ nước này còn triển khai các chương trình thuê pin xe điện, giúp giảm chi phí đầu tư ban đầu, tạo động lực lớn cho tầng lớp trung lưu chuyển đổi từ xe động cơ đốt trong sang xe điện.

Singapore, một quốc đảo nhỏ nhưng tham vọng lớn, đã đưa ra các chiến lược đầy tham vọng trong Kế hoạch Xanh 2030, nhằm loại bỏ hoàn toàn các phương tiện sử dụng động cơ đốt trong. Với tầm nhìn dài hạn, Singapore đã xây dựng mục tiêu lắp đặt 60.000 điểm sạc vào năm 2030. Đồng thời, chính phủ nước này còn hỗ trợ người dân bằng cách miễn giảm thuế nhập khẩu xe điện, giảm phí đăng ký phương tiện và khuyến khích các nhà đầu tư phát triển hạ tầng sạc tại khu dân cư. Việc đơn giản hóa các thủ tục hành chính liên quan đến lắp đặt trạm sạc cũng giúp tăng tốc độ triển khai mạng lưới điện hóa tại quốc đảo.

Bài học và chiến lược phù hợp cho Việt Nam

Những thành công từ Na Uy, Hàn Quốc và Singapore là minh chứng rõ ràng về vai trò quan trọng của chính sách đồng bộ và cách thức phối hợp giữa chính phủ, doanh nghiệp và người dân trong việc thúc đẩy sự phát triển của xe điện. Đối với Việt Nam, một trong những bài học quan trọng nhất là xây dựng hệ thống chính sách ưu đãi toàn diện, kết hợp cả tài chính và phi tài chính, để khuyến khích người dân chuyển đổi từ xe động cơ đốt trong sang xe điện. Các biện pháp như giảm thuế đối với xe điện, miễn phí bãi đỗ xe tại các khu đô thị và hỗ trợ chi phí lắp đặt trạm sạc tại nhà sẽ tạo ra động lực thiết thực để người tiêu dùng thay đổi thói quen.

Để chính sách có thể đi vào thực tế, việc đầu tư và phát triển hạ tầng trạm sạc cần được ưu tiên hàng đầu. Việt Nam có thể học hỏi từ mô hình hợp tác công-tư của các quốc gia tiên phong, trong đó Chính phủ đóng vai trò định hướng và tạo điều kiện về cơ chế chính sách, còn doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ và triển khai hệ thống trạm sạc. Đặc biệt, việc xây dựng trạm sạc tại các tuyến cao tốc và khu dân cư đông đúc sẽ đảm bảo sự thuận tiện và giảm bớt lo ngại về phạm vi hoạt động của xe điện.

Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Trương Quang Dũng, giảng viên Đại học RMIT Việt Nam, để đảm bảo sự ổn định lâu dài, cần phải nâng cấp cơ sở hạ tầng lưới điện hiện tại, đặc biệt ở các khu vực đô thị, nơi đang thiếu năng lực và độ tin cậy để hỗ trợ sự gia tăng nhanh chóng của xe điện. Ông nhấn mạnh rằng các khoản đầu tư lớn vào năng lượng tái tạo, như năng lượng mặt trời và gió, là điều thiết yếu để giảm áp lực cho hệ thống lưới điện và đảm bảo nguồn cung năng lượng bền vững.

Bên cạnh hạ tầng và năng lượng, nghiên cứu và phát triển công nghệ liên quan đến xe điện cũng là yếu tố không thể thiếu. Pin, yếu tố chiếm phần lớn chi phí và quyết định hiệu suất của xe điện, cần được tối ưu hóa cả về vật liệu lẫn công nghệ sản xuất. Việt Nam có thể học hỏi từ các giải pháp thuê pin hoặc phát triển pin tái chế của Hàn Quốc để giảm giá thành sản phẩm. Việc xây dựng năng lực sản xuất pin trong nước không chỉ giúp giảm phụ thuộc vào nhập khẩu mà còn tạo thêm giá trị gia tăng trong chuỗi cung ứng.

Cuối cùng, Việt Nam không chỉ cần coi phát triển xe điện là một mục tiêu kinh tế mà còn là một giải pháp toàn diện để giảm phát thải khí nhà kính, cải thiện chất lượng môi trường sống. Những bài học từ Na Uy, Hàn Quốc, Singapore cùng sự đồng lòng từ nhiều bên sẽ là kim chỉ nam để Việt Nam xây dựng một lộ trình phù hợp, đáp ứng nhu cầu trong nước và khẳng định vị thế trên bản đồ quốc tế.

Thanh Trà