6 đổi mới về bồi thường, hỗ trợ tái định cư
Các chính sách mới về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất đang tạo được sự đồng thuận của đa số người dân, cộng đồng doanh nghiệp, từng bước đi vào cuộc sống.
Ông Vũ Sỹ Kiên, Phó Cục trưởng Cục Quy hoạch và Phát triển tài nguyên đất, Tổng Cục Quản lý đất đai, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, thể chế hóa Nghị quyết 18 và khắc phục những tồn tại được chỉ ra trong quá trình tổng kết thi hành Luật Đất đai năm 2013 về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, bảo đảm tốt hơn quyền lợi của người có đất thu hồi, Luật Đất đai năm 2024 tiếp tục kế thừa các quy định của Luật Đất đai năm 2013 đã được thực tiễn chứng minh là phù hợp, đồng thời sửa đổi, bổ sung các quy định mới.
Thứ nhất, nguyên tắc bồi thường theo hướng đa dạng các hình thức bồi thường về đất (với 04 hình thức), hộ gia đình, cá nhân có đất thu hồi được bồi thường bằng đất có cùng mục đích với đất thu hồi hoặc bằng tiền, bằng đất khác hoặc bằng nhà ở phù hợp với nhu cầu của người có đất thu hồi và quỹ đất của từng địa phương. Quy định này tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương khi xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; người được bồi thường về đất cũng dễ lựa chọn và góp phần đẩy nhanh tiến độ bàn giao mặt bằng thực hiện các dự án.
Thứ hai, Luật đã cụ thể hóa nguyên tắc trong công tác tái định cư để người dân “có chỗ ở, đảm bảo thu nhập và điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ” thông qua quy định cụ thể các tiêu chí của khu tái định cư về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, địa điểm thực hiện tái định cư… ưu tiên tái định cư tại chỗ; khu tái định cư có thể bố trí cho một hoặc nhiều dự án. Đặc biệt là đổi mới quy định về giá đất tính tiền sử dụng đất tại nơi tái định cư là giá đất được xác định theo bảng giá đất tại thời điểm phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thúc đẩy tiến độ bàn giao mặt bằng trong trường hợp phải thu hồi đất ở, di dời, tái định cư.
Thứ ba, sửa đổi quy định về thời điểm ban hành quyết định thu hồi đất để đẩy việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đi trước một bước, đối với trường hợp phải bố trí tái định cư thì chỉ được ban hành quyết định thu hồi đất sau khi đã bàn giao đất ở, nhà ở tái định cư cho người có đất thu hồi; bên cạnh đó cũng có quy định mở đối với một số trường hợp được phép quyết định thu hồi đất nếu được người có đất bị thu hồi đồng ý và đã nhận tiền bồi thường để tự lo chỗ ở hoặc đã được bố trí tạm cư.
Thứ tư, quy định lần này đã có sửa đổi về điều kiện hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm theo hướng bỏ điều kiện “trong độ tuổi lao động” đối với “cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp” để đảm bảo quyền và lợi ích cho người có đất thu hồi, phù hợp với quy định của pháp luật về lao động, việc làm.
Thứ năm, sửa quy định về thời hạn chi trả bồi thường, hỗ trợ trong vòng 30 ngày kể từ ngày quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, phải có kế hoạch cụ thể, gắn trách nhiệm của nhà đầu tư thực hiện dự án để đảm bảo việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải đi trước một bước.
Thứ sáu, bỏ quy định về khung chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải trình Thủ tướng Chính phủ; quy định cụ thể và mở rộng về thành phần Hội đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư với sự tham gia của đại diện HĐND, MTTQ Việt Nam, đại diện của người sử dụng đất có đất thu hồi… để có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, đảm bảo sự khách quan, minh bạch, sự tham gia của các bên liên quan trong bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
Để những chính sách này đi vào cuộc sống, ông Kiên cho rằng, các địa phương cần tiếp tục ban hành đầy đủ các văn bản quy định nội dung chi tiết được giao theo thẩm quyền; tiếp đến là việc kịp thời thành lập Trung tâm Phát triển quỹ đất theo quy định tại khoản 1 Điều 14 và khoản 15 Điều 112 của Nghị định số 102/2024/NĐ-CP trước ngày 01 tháng 8 năm 2025; ban hành quy chế phối hợp thực hiện giữa Trung tâm Phát triển quỹ đất với cơ quan có liên quan tại địa phương theo quy định tại khoản 6 Điều 14 của Nghị định số 102/2024/NĐ-CP.
Kiện toàn các đơn vị làm công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư (cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, nhân lực); cần có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị trong công tác thu hồi đất; bố trí kinh phí đầy đủ; chuẩn bị quỹ đất, quỹ nhà tái định cư để đảm bảo công tác tái định cư đi trước một bước theo tinh thần của Nghị quyết 18.