Việt Nam - điểm đến chiến lược cho doanh nghiệp Mỹ

Năm 2024, Việt Nam ghi nhận mức tăng trưởng GDP ấn tượng 7,09%, đưa quy mô nền kinh tế lên 476,3 tỷ USD, theo Tổng cục Thống kê Việt Nam. Đây không chỉ là con số phản ánh sự phục hồi hậu đại dịch, mà còn khẳng định vị thế của Việt Nam như một “công xưởng mới” của thế giới.

Trong bối cảnh chính quyền Trump tái đắc cử năm 2025, với chính sách thương mại “nước Mỹ trên hết”, nhiều doanh nghiệp Mỹ đang đổ dồn ánh nhìn về Đông Nam Á, nơi Việt Nam nổi lên nhờ lợi thế địa chính trị và năng lực sản xuất cạnh tranh.

“Việt Nam đang trở thành trung tâm sản xuất không thể bỏ qua,” ông Michael Kokalari, Giám đốc Kinh tế tại Công ty Quản lý Quỹ VinaCapital, nhận định. Với dòng vốn FDI đạt 39,4 tỷ USD năm 2024 (tăng 34,5% so với 2023), Việt Nam đang thu hút các tập đoàn đa quốc gia như Samsung (đầu tư 18 tỷ USD), Intel (1,5 tỷ USD), và Apple, những cái tên đang dịch chuyển chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc.

Đối với các nhà đầu tư nước ngoài, lợi thế của Việt Nam rất rõ ràng. Chi phí lao động chỉ bằng 1/3 Trung Quốc (lương công nhân may chỉ 250 USD/tháng so với 700 USD), cùng lực lượng lao động trẻ (56% dân số trong độ tuổi làm việc) được đào tạo bài bản.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng đang sở hữu những ngành công nghiệp mũi nhọn như sản xuất điện tử (chiếm 35% tổng kim ngạch xuất khẩu), dệt may, và đặc biệt là công nghệ cao như bán dẫn. Bộ Kế hoạch & Đầu tư Việt Nam đang triển khai quỹ ưu đãi cho các dự án AI, R&D với mức đầu tư tối thiểu 235 triệu USD. Ngoài ra, mục tiêu đạt 30,9-39,2% năng lượng tái tạo vào năm 2030, đang mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp Mỹ như GE Renewable Energy hay First Solar.

Dưới thời Donald Trump 2.0, Việt Nam vừa là đối tác, vừa là “tâm bão” trong cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung. Thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ năm 2024 đạt gần 100 tỷ USD, khiến Việt Nam đối mặt nguy cơ áp thuế 20% theo cảnh báo của Cố vấn Thương mại Peter Navarro. “Nếu Việt Nam không kiểm soát được việc Trung Quốc ‘nhảy thuế’ qua biên giới, họ sẽ thành nạn nhân tiếp theo,” ông Navarro phân tích.

Tuy nhiên, sự hiện diện của chính các doanh nghiệp Mỹ lại là “lá chắn”. Những bước đi mở rộng của Intel hay gần đây là dự án sân golf và khách sạn 1,5 tỷ USD của Trump Organization tại Hưng Yên phản ánh xu hướng đa dạng hóa đầu tư. Các chuyên gia kinh tế cho rằng, Việt Nam đang hưởng lợi kép, vừa thay thế Trung Quốc trong chuỗi cung ứng, vừa trở thành thị trường tiêu thụ tiềm năng nhờ tầng lớp trung lưu tăng nhanh.

Trên thực tế, Việt Nam không đơn độc trong cuộc đua thu hút FDI từ Mỹ. Mexico, đối thủ trực tiếp, được hưởng lợi từ Hiệp định Thương mại tự do giữa Canada, México và Hoa Kỳ (USMCA), nhưng chi phí lao động đã tăng 25% từ 2020. Trong khi đó, Ấn Độ dù có thị trường rộng lớn lại vấp phải rào cản văn hóa và cơ sở hạ tầng. “Việt Nam thành công nhờ sự linh hoạt và chính sách mở cửa nhất quán,” ông Rajiv Biswas, Chuyên gia kinh tế tại IHS Markit, nhận định.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn tồn tại không ít những rào cản. Theo Báo cáo Môi trường Kinh doanh 2024 của Ngân hàng Thế giới (WB), Việt Nam chỉ xếp thứ 70/190 về chỉ số dễ dàng kinh doanh, thấp hơn Thái Lan (21) và Malaysia (12).

Bên cạnh đó, vấn đề về bảo vệ sở hữu trí tuệ vẫn còn là nỗi lo. Ông John Rockhold, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Mỹ tại Việt Nam (AmCham), khuyến nghị: “Doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược pháp lý chặt chẽ và hợp tác với đối tác địa phương uy tín.” Thêm vào đó, những thách thức từ khoảng cách về kỹ năng nguồn nhân lực đang là những vấn đề đáng quan tâm. Chỉ 15% lao động có trình độ đại học, theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO).

Nhìn chung, trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, Việt Nam có thể là “lá bài” chiến lược giúp doanh nghiệp Mỹ vừa giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, vừa mở rộng ảnh hưởng tại châu Á. Trong khi với doanh nghiệp Mỹ, đây là thời điểm vàng để tận dụng cơ hội, nhưng đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về thị trường. Như lời ông Adam Sitkoff, Giám đốc AmCham: “Thành công tại Việt Nam không đến từ may mắn, mà từ chiến lược dài hạn và sự kiên nhẫn.”

Nguyễn Chuẩn