Cần gói tài chính hỗ trợ chuyển đổi xanh
Việc áp dụng công cụ tài chính xanh đã được manh nha và thực hành ở Việt Nam trong những năm qua.
Thủ tướng vừa ban hành nhiều yêu cầu, nhiệm vụ để triển khai các giải pháp thúc đẩy kinh tế tuần hoàn, sản xuất và tiêu dùng bền vững, thương mại bền vững đáp ứng các chính sách xanh của Liên minh Châu Âu, nhiều chính sách hỗ trợ đã được đặt ra.
EU là thị trường xuất khẩu lớn thứ 3 của Việt Nam. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vào EU đạt 51,66 tỷ USD, tăng 18,5% so với năm 2023, và đối tác Việt Nam luôn đạt thặng dư thương mại cao. Đây là một trong những thị trường trọng điểm, hết sức quan trọng của Việt Nam trong mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng, phát triển kinh tế - xã hội.
Theo Thỏa thuận xanh của Ủy ban Liên minh châu Âu đặt ra vào năm 2020, nhiều thách thức yêu cầu doanh nghiệp Việt phải đáp ứng tiêu chuẩn xanh trước khi đưa hàng vào thị trường này. Mặt khác, là cơ hội để doanh nghiệp có động lực chuyển đổi xanh, nâng cao sức cạnh tranh, mở rộng thị trường sản phẩm xanh, bền vững.
Ứng phó, đáp ứng các tiêu chuẩn Thỏa thuận xanh của EU, thông qua hàng loại giải pháp triển thúc đẩy doanh nghiệp, tiêu dùng mà Thủ tướng Chính phủ đặt ra tại công điện số 17/CĐ-TTg, nhìn rộng hơn, không chỉ là giải pháp để đáp ứng một thị trường trọng điểm. Bởi xu hướng đạt tiêu chuẩn xanh đã, đang và sẽ là con đường mà doanh nghiệp và cả nền kinh tế đang có sự dịch chuyển và bắt buộc dịch chuyển, để thực thi cam kết của Việt Nam tại COP26. Qua đó, khẳng định vị thế Việt Nam trong chuỗi cung ứng bền vững, hội nhập toàn cầu.
Trong đồng bộ nhiệm vụ triển khai các giải pháp toàn diện từ nhiều góc độ mà Thủ tướng giao cho các Bộ ngành, ở góc độ Tài chính, Thủ tướng yêu cầu cơ quan Bộ nghiên cứu, đánh giá các công cụ tài chính xanh của EU nhằm hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam chuyển đổi xanh, thực hành sản xuất kinh doanh, thương mại và xuất khẩu bền vững đáp ứng các yêu cầu thực tiễn và quy định chính sách xanh, phát triển bền vững.
Nhìn lại việc áp dụng công cụ tài chính xanh đã được manh nha và thực hành ở Việt Nam trong những năm qua. Ví dụ tốc độ tăng trưởng tín dụng xanh với tỷ trọng dần lên cao ở những ngân hàng tiêu biểu như SHB, VPB, HDB, OCB, TPBank, TCB, bên cạnh những TCTD đi đầu về vốn xanh như Agribank, Vietcombank, BIDV, VietinBank… Song song đó là sự lan tỏa tất yếu của các sản phẩm/ công cụ huy động vốn xanh như trái phiếu xanh, trái phiếu bền vững, trái phiếu biến đổi khí hậu và một số ít cổ phiếu của doanh nghiệp hướng về cổ phiếu xanh…. Song nếu chiếu theo nếu nhu cầu vốn để chuyển đổi xanh, những dấu mốc thực hành tài chính xanh trong nền kinh tế rõ ràng còn nhạt. Chúng ta vẫn cần động lực lớn hơn đủ để trợ lực cho các doanh nghiệp chuyển đổi xanh mạnh mẽ.
Định nghĩa của các nhóm chuyên gia về tài chính bền vững thuộc Liên minh EU cho thấy, nếu như tài chính bền vững là về việc tài trợ cho cả những gì hiện đang thân thiện với môi trường (tài chính xanh) và những gì đang chuyển đổi sang mức hiệu suất thân thiện với môi trường theo thời gian (tài chính chuyển đổi); thì tài chính chuyển đổi là về việc tài trợ cho các khoản đầu tư tư nhân để giảm lượng khí thải nhà kính cao hiện nay hoặc các tác động môi trường khác và chuyển đổi sang nền kinh tế trung hòa khí hậu và bền vững. Theo các chuyên gia EU, trước khi muốn trở nên bền vững, các doanh nghiệp, công ty cần thực hiện theo từng bước theo thời gian - cần đến tài chính chuyển đổi, hay cách khác, các công ty có điểm khởi đầu khác nhau muốn tài trợ cho hành trình hướng tới tương lai bền vững của mình.
Trong bức tranh tài chính xanh còn thách thức cả về pháp lý, chính sách hỗ trợ, bà Bà Hà Thu Giang - Vụ trưởng Vụ Tín dụng các ngành kinh tế (NHNN), cho biết rất cần có Bộ tiêu chí môi trường đối với dự án đầu tư được cấp tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh để làm cơ sở cho các TCTD căn cứ lựa chọn, thẩm định, đánh giá và giám sát khi thực hiện cấp tín dụng xanh.
Từ phía tổ chức cấp vốn, ông Lim Dyi Chang - Giám đốc Khối Ngân hàng Doanh nghiệp, UOB Việt Nam, nhìn nhận, sáng kiến tài chính xanh, chẳng hạn như trái phiếu xanh và các khoản vay bền vững, có thể huy động sự tham gia rộng rãi hơn của khu vực tư nhân vào các dự án carbon thấp.
Có thể thấy để Nhà nước và Tư nhân cùng “chủ động tích cực chuyển đổi "kép" (số và xanh) nhằm vừa theo kịp xu thế, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của đối tác và người tiêu dùng, vừa nâng cao năng lực cạnh tranh, thương hiệu, tăng khả năng tiếp cận vốn, phát triển bền vững và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu” trong bối cảnh rủi ro Thương chiến 2.0 hiện nay, như khuyến nghị của TS Cấn Văn Lực, Kinh tế trưởng BIDV và các cộng sự, thì vai trò kết nối của một gói tài chính chuyển đổi xanh hỗn hợp công - tư là quan trọng. Gói sẽ có ý nghĩa nâng đỡ cho sự chuyển đổi ở giai đoạn doanh nghiệp còn yếu, thiếu tài chính, gặp khó khăn khi phải trả suất đầu tư cao hơn ngay hiện tại, nhằm xanh hóa cho tương lai. Gói hỗ trợ tài chính chuyển đổi xanh, theo các chuyên gia, cần hướng đến hỗ trợ nhóm SMEs và xác định khả năng tiếp cận trên dự án với lãi suất ưu đãi, có thủ tục pháp lý đơn giản.