AI và cuộc cách mạng giữ chân nhân tài tại Việt Nam

Trong một buổi sáng đầu tuần, chị Lan, nhân viên phát triển thị trường tại một công ty công nghệ tại Hải Phòng, nhận được email mời từ phòng nhân sự với nội dung: “Chúng tôi nhận thấy bạn đang có dấu hiệu mệt mỏi. Hãy cùng thảo luận về lộ trình phát triển sự nghiệp của bạn”. Điều đáng ngạc nhiên, đó không chỉ là sự quan tâm của công ty, mà là cách họ “đọc vị” được tâm tư của chị thông qua việc phân tích dữ liệu từ hệ thống AI.

Câu chuyện của chị Lan đang phản ánh một xu hướng mới tại Việt Nam: Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để giữ chân nhân tài trong bối cảnh thị trường lao động cạnh tranh khốc liệt.

Theo báo cáo năm 2023 của Navigos Group, tỷ lệ luân chuyển nhân sự tại Việt Nam đạt 18,5%, cao hơn mức trung bình 15,7% của khu vực Đông Nam Á. Nguyên nhân không chỉ nằm ở mức lương, mà còn từ kỳ vọng ngày càng cao của người lao động trẻ, nhóm chiếm 55% lực lượng lao động, về môi trường làm việc linh hoạt, cơ hội học hỏi và cân bằng cuộc sống.

Ông Lê Cường Thịnh, nhà huấn luyện doanh nghiệp, Giám đốc văn phòng ActionCOACH UBC Firm tại Hải Phòng (thuộc tổ chức huấn luyện doanh nghiệp ActionCOACH toàn cầu), nhận định: “Chi phí thay thế một nhân viên có thể lên đến 200% lương năm của họ, tùy thuộc vào ngành nghề, vị trí và bối cảnh doanh nghiệp. Đây không chỉ là bài toán tài chính, mà còn là rủi ro về tri thức và văn hóa doanh nghiệp”.

Trong bối cảnh đó, các tập đoàn công nghệ lớn của Việt Nam như FPT, VNG hay VinGroup đang chuyển mình từ chiến lược “săn đầu người” sang “nuôi dưỡng người”. Và AI trở thành trợ thủ đắc lực trong việc “chuẩn đoán” và “kê đơn” liều thuốc giữ chân nhân tài.

Khác với các công cụ truyền thống, AI không dừng lại ở việc phân tích KPI hay khảo sát hằng năm. Các nền tảng như Workday hay BambooHR tích hợp học máy (machine learning) để theo dõi hành vi nhân viên theo thời gian thực: Tần suất tham gia họp, mức độ tương tác trên hệ thống nội bộ, thậm chí thời gian phản hồi email.

Câu chuyện của anh Dương, kỹ sư công nghệ phần mềm tại Hải Phòng đã minh họa rõ hơn việc AI “can thiệp” vào việc phát triển tiềm năng cá nhân hóa. Sau khi hệ thống phân tích lịch sử dự án và phản hồi từ đồng nghiệp, anh Dương được đề xuất tham gia khóa đào tạo về quản lý dự án Agile – bước đệm cho vị trí lãnh đạo. “Tôi cảm thấy công ty thực sự hiểu và đầu tư cho mình”, anh chia sẻ.

Tuy nhiên, việc ứng dụng AI không phải không có rào cản. Nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) chỉ ra rằng 62% người lao động Việt lo ngại về việc thu thập dữ liệu cá nhân. “AI cần minh bạch. Nhân viên phải hiểu dữ liệu của họ được dùng để cải thiện môi trường làm việc, chứ không phải giám sát”, ông Lê Cường Thịnh nhấn mạnh.

Văn hóa doanh nghiệp cũng là yếu tố then chốt. Một hệ thống AI dù tinh vi cũng khó phát huy tác dụng nếu thiếu sự đồng hành của lãnh đạo. Như trường hợp của Techcombank: Ứng dụng AI thành công nhờ kết hợp với chương trình mentoring (cố vấn) và cơ chế phản hồi hai chiều.

Theo các nhà phân tích, xu hướng tiếp theo của AI trong quản trị nhân tài là phân tích quy định (prescriptive analytics). Thay vì chỉ cảnh báo nguy cơ nghỉ việc, AI sẽ đề xuất giải pháp cụ thể dựa trên đặc điểm cá nhân. Ví dụ, đề xuất chuyển nhân viên sang bộ phận phù hợp hơn thay vì tăng lương đơn thuần. Tập đoàn VNPT là một trong những tiên phong đang thử nghiệm hệ thống kết hợp AI và dữ liệu thị trường để dự báo nhu cầu đào tạo, từ đó xây dựng lộ trình phát triển nhân sự dài hạn.

Nhìn chung, việc giữ chân nhân tài trong bối cảnh hiện tại được coi là “nghệ thuật của sự kết hợp”. Trong thời đại số, giữ chân nhân tài không còn là cuộc đua bằng lương thưởng, mà là khả năng thấu hiểu, nơi AI và con người cùng nhau viết nên những câu chuyện thành công.

Khi các doanh nghiệp Việt đua nhau đầu tư vào AI, câu hỏi đặt ra là: Liệu công nghệ có thay thế được sự đồng cảm của con người? Câu trả lời nằm ở cách chúng ta cân bằng giữa “trí tuệ máy” và “trí tuệ cảm xúc”. Như lời ông Trương Gia Bình, Chủ tịch FPT từng nói: “AI giúp chúng tôi hiểu nhân viên hơn, nhưng để họ gắn bó, cần xây dựng một văn hóa mà ở đó, mỗi người được là chính mình”.

Nguyễn Chuẩn