Phát huy tiềm năng Khoa học - Công nghệ để phát triển đất nước

Chiều 16/5, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH-CN) tổ chức lễ kỷ niệm, ngày hội Khoa học và Công nghệ Việt Nam (18-5) với chủ đề “Khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số: Đột phá đưa đất nước bước vào kỷ nguyên giàu mạnh, thịnh vượng”.

Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị xác định phát triển KH-CN, đổi mới sáng tạo (ĐMST) và chuyển đổi số (CĐS) là yếu tố then chốt, điều kiện tiên quyết và thời cơ tốt nhất để Việt Nam bứt phá, hiện thực hóa khát vọng trở thành quốc gia giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, Hiến pháp năm 2013 khẳng định: “Phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu; giữ vai trò then chốt trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước”. Tinh thần này tiếp tục được cụ thể hóa và nâng tầm trong các Nghị quyết quan trọng của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KH-CN, ĐMST và CĐS quốc gia. Nghị quyết 57 đã xác định KHCN, ĐMST và CĐS phải thực sự trở thành đột phá chiến lược, động lực chính để đưa Việt Nam trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045. Việc sửa Luật KH-CN thành Luật KH-CN và ĐMST chính là để thể chế hoá các định hướng, chủ trương, chính sách mới của Đảng và Nhà nước.

Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, thế giới đang bước vào một giai đoạn chuyển đổi sâu sắc, được dẫn dắt bởi cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, với những bước tiến vũ bão của AI, dữ liệu lớn, IOT, công nghệ sinh học, năng lượng mới, và đặc biệt là xu hướng chuyển đổi xanh, chuyển đổi số toàn cầu. Đây là thách thức lớn, nhưng đồng thời là cơ hội vàng để Việt Nam bứt phá vươn lên.

Đảng và Nhà nước đã xác định KH-CN, ĐMST và CĐS là con đường ngắn nhất, là yếu tố then chốt để Việt Nam thực hiện khát vọng phát triển nhanh, bền vững, bao trùm, trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045. KH-CN và ĐMST không chỉ là động lực tăng trưởng kinh tế, mà còn là nền tảng để xây dựng một Việt Nam số an toàn, nhân văn, thịnh vượng; là công cụ chiến lược để nâng cao năng suất lao động, bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu, và nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân.

Để thực hiện thành công mục tiêu chiến lược này, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đề nghị Bộ KH-CN phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành, địa phương khẩn trương hoàn thiện thể chế, tạo hành lang pháp lý thông thoáng, phát huy tối đa tiềm năng KH-CN và ĐMST.

Chính phủ nhanh chóng triển khai các văn bản hướng dẫn theo hướng đột phá, vượt trội, đưa ra các cơ chế thử nghiệm có kiểm soát cho công nghệ và mô hình kinh doanh mới. Thể chế phải thực sự trở thành “cầu nối”, “đòn bẩy” để KH-CN và ĐMST đi sâu, lan tỏa vào mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội. Đẩy mạnh cơ cấu lại hệ thống ĐMST quốc gia theo hướng hiệu quả, gắn kết chặt chẽ khu vực công và tư nhân.

Chính phủ và các Bộ ban ngành từ trung ương đến địa phương cần thực sự đưa doanh nghiệp vào vị trí trung tâm của hệ thống ĐMST. Thúc đẩy liên kết giữa viện nghiên cứu, trường đại học với doanh nghiệp để đẩy mạnh thương mại hóa kết quả nghiên cứu, phát triển thị trường KH-CN.

Cần có cơ chế đãi ngộ xứng đáng, môi trường làm việc thuận lợi, trao quyền tự chủ và trách nhiệm cho các nhà khoa học, đặc biệt là các nhà khoa học trẻ, các nhà khoa học làm việc ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo. Phát huy vai trò của đội ngũ trí thức người Việt Nam ở nước ngoài, thu hút chuyên gia quốc tế tham gia vào các hoạt động KH-CN trong nước, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh.

Đẩy mạnh ngoại giao khoa học, chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng về KH-CN và ĐMST. Tranh thủ tri thức, công nghệ tiên tiến của thế giới; tham gia tích cực vào các mạng lưới nghiên cứu toàn cầu; từng bước tham gia xây dựng các quy tắc, tiêu chuẩn quốc tế. Ngoại giao khoa học phải là biểu hiện của một quốc gia biết lắng nghe bằng lý trí và đối thoại bằng tri thức, đưa khoa học Việt Nam ra thế giới và mang tri thức thế giới về Việt Nam.

Tại sự kiện, Bộ KH-CN đã công bố danh sách tôn vinh các nhà khoa học, tổ chức, doanh nghiệp có sản phẩm KH-CN tiêu biểu năm 2024.

Lê Hà