Yến chưng giá rẻ: Cảnh báo một thị trường đang lừa bằng nhãn mác
Hơn 23.000 lọ yến bị tạm giữ vì dấu hiệu là hàng giả. Một vụ việc, nhưng phơi ra cả thị trường đang tồn tại bằng quảng cáo và sự cả tin…
Ngày 19/6, Đội Quản lý thị trường số 7 đã chuyển hồ sơ vụ việc hơn 23.000 lọ yến chưng của Công ty TNHH Yến sào Tuấn Dương & TKT sang Phòng Cảnh sát Kinh tế – Công an tỉnh Phú Thọ để điều tra dấu hiệu sản xuất, buôn bán hàng giả.
Cụ thể, lô sản phẩm bị phát hiện có hàm lượng protein chỉ đạt từ 0,15 đến 0,62g mỗi lọ – tức chỉ bằng 18–58% mức doanh nghiệp tự công bố, trong khi toàn bộ bao bì đều ghi “5g yến thật”.
Kẽ hở từ công bố đến kiểm soát
Vụ việc không chỉ cho thấy hành vi gian dối của một doanh nghiệp cụ thể, mà còn phơi bày một thực trạng nguy hiểm: thị trường yến chưng đang tồn tại trên nền tảng dễ dãi, nơi con số in trên nhãn có thể vượt xa giá trị thật bên trong lọ sản phẩm.
Thực tế, thị trường yến chưng hiện nay đang bị chi phối bởi hình thức: bao bì bắt mắt, từ ngữ mỹ miều, quảng cáo dồn dập. Trong khi đó, tiêu chuẩn kỹ thuật, kiểm nghiệm chất lượng… gần như vắng bóng khỏi hành trình tiếp cận người tiêu dùng.
Theo quy định, các sản phẩm như yến chưng được phép tự công bố chất lượng, chỉ cần nộp hồ sơ lên cơ quan quản lý và lập tức lưu thông. Hậu kiểm, nếu có, chỉ được thực hiện khi có tố cáo, nghi ngờ hoặc chiến dịch kiểm tra định kỳ hiếm hoi.
Một thị trường hàng trăm thương hiệu, không có tuyến kiểm soát đầu vào, chẳng khác nào mở cửa cho những "con buôn yến giả" mặc sức tung hoành.
Chưa hết, trên các sàn thương mại điện tử và mạng xã hội, hàng loạt loại yến đóng lọ tự làm, không nhãn mác, không hạn sử dụng, không công bố thành phần vẫn ngang nhiên rao bán với giá siêu rẻ. Sự dễ dãi trong cả cung lẫn cầu khiến “nước đường có hương yến” ngày càng phổ biến, len vào cả bữa ăn của trẻ nhỏ, mẹ bầu, người bệnh...
Sức khỏe bị đánh cắp
Trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, bác sĩ Hoàng Văn Trung, Chủ tịch HĐQT Bệnh viện Đa khoa Trung tâm Thái Nguyên cảnh báo: Yến sào được xem là loại thực phẩm “vàng trắng” với khả năng tăng đề kháng, bổ sung đạm quý. Nhưng nếu hàm lượng bị rút ruột, thì người tiêu dùng đang bị đánh lừa từng muỗng một.
“Yến sào vốn có giá trị cao là vì thành phần giàu protein, axit amin, và có nguồn gốc tự nhiên. Nhưng nếu sản phẩm bán ra chỉ chứa 0,1–0,2g protein/lọ, người dùng gần như mua về một loại nước uống pha vị, không khác gì siro đường”, bác sĩ Trung nói.
Theo bác sĩ Trung, điều nguy hiểm hơn là nhóm người dùng yến thường là những đối tượng nhạy cảm như bà mẹ đang mang thai, người lớn tuổi, bệnh nhân sau điều trị. “Họ chọn yến vì nghĩ đó là thứ tốt nhất. Nhưng nếu dùng sản phẩm “rởm” kéo dài, không chỉ tiền mất mà còn làm lệch hướng điều trị, dẫn đến sai lệch trong chăm sóc sức khỏe”, ông Trung chia sẻ.
Trao đổi với phóng viên ở góc độ pháp lý, Luật sư Lê Thị Nhung – Giám đốc Công ty Luật L&A Legal Experts nhận định: nếu doanh nghiệp cố tình công bố sai thành phần, che giấu việc sử dụng nguyên liệu thay thế để làm tăng giá trị ảo của sản phẩm, có thể cấu thành hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả theo Điều 192 Bộ luật Hình sự.
“Đây không chỉ là lỗi hành chính. Đây là hành vi gian dối có tổ chức, vì mục đích trục lợi. Pháp luật hiện hành có đủ chế tài, nhưng vấn đề là việc xác lập dấu hiệu hình sự còn lỏng tay”, bà Nhung nói.
Theo số liệu tổng hợp từ Tổ chức Nông Lương Liên Hợp Quốc (FAO) cho thấy, hiện cả nước có khoảng 22.000 – 24.000 nhà nuôi chim yến, với sản lượng tổ yến hằng năm đạt từ 120 đến 150 tấn. Trong đó, hơn 60% được chế biến thành sản phẩm yến chưng đóng lọ để phục vụ tiêu dùng nội địa và xuất khẩu.
Do đó, giới chuyên gia cho rằng, đã đến lúc cần dựng lại một “vạch đỏ” kỹ thuật đủ mạnh cho nhóm thực phẩm bổ sung, đặc biệt với các sản phẩm như yến chưng – vốn nhắm đến nhóm người dùng nhạy cảm như trẻ nhỏ, người già, phụ nữ mang thai. Các biện pháp như truy xuất nguồn gốc QR bắt buộc, thiết lập hệ thống cảnh báo người tiêu dùng khi phát hiện lô hàng không đạt chất lượng, hay áp dụng cơ chế kiểm nghiệm định kỳ bắt buộc đối với nhóm thực phẩm đặc thù là hoàn toàn khả thi và cần được triển khai ngay.
Nếu không, thị trường sẽ tiếp tục sống dựa vào quảng cáo, còn người tiêu dùng tiếp tục trả tiền cho niềm tin bị pha loãng từng ngày. Mỗi lọ “yến giả” trôi qua là một vết cắt vào uy tín của cả thị trường thực phẩm bổ dưỡng – nơi sức khỏe đang bị đánh đổi bằng lớp đường và hương liệu.