Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận: Giải phóng mặt bằng để kiến tạo tương lai năng lượng sạch
Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, UBND tỉnh Ninh Thuận được giao nhiệm vụ gồm giải phóng mặt bằng, di dân và tái định cư phục vụ hai dự án điện hạt nhân quy mô lớn là Ninh Thuận 1 và Ninh Thuận 2.
Tháng 6/2025 chứng kiến nỗ lực không ngừng của Ninh Thuận trong công tác giải phóng mặt bằng (GPMB), hướng tới đích sớm triển khai hai dự án điện hạt nhân – trọng tâm chiến lược quốc gia. Với tổng diện tích hơn 1.600 ha, đòi hỏi tái định cư gần 1.200 hộ khẩu, quá trình này không chỉ là cam kết với tiến độ, mà còn biểu trưng cho ý chí, trách nhiệm và bản lĩnh của tỉnh trong tái cơ cấu nền kinh tế – xã hội.
Quy mô GPMB và cơ chế triển khai
Tại Dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 (thuộc thôn Vĩnh Trường, xã Phước Dinh, huyện Thuận Nam), tổng diện tích quy hoạch là hơn 485ha, trong đó khu vực xây dựng nhà máy chiếm khoảng 409ha. Dự án ảnh hưởng đến 617 hộ dân với 2.910 nhân khẩu; trong số này có 600 hộ cần được bố trí tái định cư. Địa phương đã phê duyệt khu tái định cư với diện tích 64,84ha, tăng hơn 21ha so với kế hoạch ban đầu, bao gồm 605 lô đất ở (mỗi lô rộng 300m²) sẵn sàng bàn giao.
Tại dự án Ninh Thuận 2 (thôn Thái An, xã Vĩnh Hải, huyện Ninh Hải), tổng diện tích xây dựng hơn 643ha, trong đó khu nhà máy chiếm hơn 404ha. Dự án ảnh hưởng đến 844 hộ dân với 2.319 nhân khẩu, trong đó 553 hộ cần bố trí tái định cư. Tính đến nay, khu tái định cư có diện tích khoảng 54,4ha; đã hoàn tất kiểm kê cho hơn 190 hộ, xác định nguồn gốc đất cho 202 hộ, thông báo thu hồi đất cho 450 hộ và đang tiến hành kiểm kê đối với số hộ còn lại. Địa phương cũng đã tiến hành di dời khoảng 1.439 ngôi mộ…
Việc tái khởi động dự án điện hạt nhân tại Ninh Thuận không chỉ là một bước ngoặt trong chiến lược phát triển năng lượng quốc gia mà còn mở ra nhiều cơ hội phát triển kinh tế - xã hội cho địa phương vốn chịu nhiều thiệt thòi do điều kiện khí hậu khô hạn.
Để bảo đảm tiến độ, Ninh Thuận đã kiến nghị Chính phủ cho phép tách phần bồi thường, giải phóng mặt bằng và tái định cư thành dự án thành phần độc lập, đồng thời cho phép thực hiện các công việc liên quan đến mặt bằng song song với quá trình điều chỉnh Quy hoạch tỉnh Ninh Thuận thời kỳ 2021 - 2030 và quy hoạch sử dụng đất cấp tỉnh đến năm 2025.
UBND tỉnh cũng đề nghị Bộ Tài chính cấp vốn ngân sách Trung ương để triển khai dự án, trong đó riêng phần tái định cư dự kiến cần khoảng 3.200 tỷ đồng trong năm 2025; con số này sẽ tiếp tục được điều chỉnh khi có đầy đủ thông tin về ranh giới và quy mô.
Ngày 19/2/2025, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 189/2025/QH15, thông qua cơ chế, chính sách đặc biệt dành cho dự án điện hạt nhân tại Ninh Thuận, trong đó có quy định bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ở mức cao nhất, tương đương 1,5 lần mức quy định hiện hành. Đây là tín hiệu tích cực nhằm bảo đảm quyền lợi cho người dân vùng dự án, đồng thời tạo thuận lợi trong việc thu hồi đất.
Với tinh thần khẩn trương, quyết liệt, tỉnh đã ban hành hàng loạt văn bản chỉ đạo, đồng thời tổ chức nhiều cuộc họp và buổi đối thoại trực tiếp với người dân tại các xã, thôn nằm trong vùng dự án. Đây là nỗ lực nhằm tạo sự đồng thuận xã hội, hạn chế tối đa khiếu kiện, bảo đảm ổn định an sinh trong giai đoạn chuyển tiếp.
Ông Đặng Kim Cương, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Ninh Thuận, cho biết: “Quá trình đối thoại giúp chính quyền địa phương kịp thời ghi nhận, giải đáp các thắc mắc của người dân, đồng thời tạo sự đồng thuận xã hội cho việc thu hồi đất.”
Song song với đó, tỉnh đã khẩn trương triển khai điều tra, đo đạc, kiểm kê hiện trạng đất đai và tài sản trên đất tại các khu vực ảnh hưởng, nhằm đảm bảo tính chính xác, khách quan và minh bạch trong công tác bồi thường. Tất cả đều được thực hiện đồng bộ, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các sở ngành, chính quyền cơ sở và người dân. Những động thái này thể hiện rõ định hướng của Ninh Thuận không chỉ “làm nhanh”, mà còn “làm chắc” – hướng đến một quá trình GPMB công bằng, minh bạch và bền vững.
Cam kết mạnh mẽ từ lãnh đạo tỉnh
Ông Trần Quốc Nam – Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận nhấn mạnh: “Chúng tôi ưu tiên GPMB, tái định cư và ổn định đời sống người dân. Hai nhà máy được bàn giao trong năm 2025 sẽ là tiền đề phát triển hạ tầng tốc độ cao.”
Ông Trịnh Minh Hoàng – Phó Chủ tịch tỉnh khẳng định, đây là áp lực không nhỏ nhưng với quyết tâm cao và đồng thuận từ cộng đồng, chúng tôi sẽ hoàn thành đúng cam kết.
Việc xây dựng hai nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận không đơn thuần là một dự án công trình năng lượng – mà còn là bước chuyển mang tính chiến lược quốc gia, yêu cầu sự phối hợp liên ngành, quản trị rủi ro cao và đồng thuận xã hội bền vững. Trên hành trình đó, Ninh Thuận đang đối mặt với nhiều thách thức cụ thể.
Thứ nhất, bảo đảm sinh kế và nơi ở cho người dân tái định cư. Gần 1.500 hộ dân nằm trong diện phải di dời không chỉ cần chỗ ở mới, mà cần một cuộc sống mới với cơ hội nghề nghiệp và sinh kế ổn định. Nếu chỉ “di dời về mặt hành chính”, nguy cơ người dân rơi vào bấp bênh, phát sinh khiếu kiện, giảm chất lượng sống là rất rõ ràng.
Trước thực trạng này, Ninh Thuận đang thiết kế các khu tái định cư quy hoạch bài bản về hạ tầng, dịch vụ xã hội, đồng thời đề xuất chính sách hỗ trợ chuyển đổi nghề, vay vốn sản xuất, đào tạo nghề phi nông nghiệp cho người dân. Ngoài ra, việc khuyến khích người dân bàn giao mặt bằng sớm thông qua cơ chế thưởng tiến độ cũng là một giải pháp đang được nghiên cứu.
Thứ hai, cơ sở pháp lý và cơ chế tài chính đặc thù. Điện hạt nhân là lĩnh vực đặc biệt, đòi hỏi một hành lang pháp lý minh bạch và ổn định. Việc GPMB cần có các quy định riêng về bồi thường, hỗ trợ, đặc biệt trong trường hợp người dân chưa có giấy tờ pháp lý đầy đủ.
Ninh Thuận đã kiến nghị trung ương sớm phân bổ trước hơn 3.200 tỷ đồng từ nguồn vốn dự phòng để thực hiện GPMB, đồng thời áp dụng mức bồi thường 1,5 lần giá đất theo Nghị quyết 189/2025. Điều này vừa bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân, vừa giúp đẩy nhanh tiến độ triển khai.
Thứ ba, nguồn nhân lực và công nghệ vận hành. Việc đưa nhà máy điện hạt nhân vào vận hành đòi hỏi nguồn nhân lực có tay nghề cao, được đào tạo chuyên sâu, trong đó đặc biệt là các kỹ sư điện hạt nhân, kỹ thuật viên môi trường và chuyên viên giám sát an toàn phóng xạ.
EVN và PVN, được chỉ định làm chủ đầu tư tương ứng của dự án Ninh Thuận 1 và 2, hiện đang phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ cùng các trường đại học kỹ thuật trong nước để xây dựng lộ trình đào tạo nhân lực nội địa, giảm phụ thuộc chuyên gia nước ngoài.
Thứ tư, minh bạch thông tin – bảo đảm an toàn xã hội. An toàn và niềm tin xã hội là yếu tố sống còn. Người dân có quyền lo lắng, và chính quyền có trách nhiệm đối thoại. Việc Ninh Thuận liên tục tổ chức các buổi tham vấn cộng đồng, đối thoại minh bạch, công bố báo cáo tác động môi trường, phối hợp với IAEA trong giám sát kỹ thuật chính là cách tạo dựng lòng tin vững chắc.
Tác động liên ngành – Đòn bẩy cho sự phát triển vùng và quốc gia
Không chỉ là một dự án công trình trọng điểm, điện hạt nhân tại Ninh Thuận có thể mở ra một chuỗi giá trị liên ngành và vùng, góp phần tạo nên bước ngoặt phát triển cho cả khu vực Duyên hải Nam Trung Bộ.
Trong bối cảnh nguồn thủy điện đang bão hòa, điện than gây ô nhiễm và năng lượng tái tạo thiếu ổn định, điện hạt nhân được xem là lựa chọn chiến lược để đảm bảo an ninh năng lượng dài hạn. Với hai nhà máy dự kiến cung cấp hơn 4.000 MW công suất, Ninh Thuận sẽ trở thành cứ điểm năng lượng quốc gia, góp phần ổn định lưới điện và giảm áp lực nhập khẩu nhiên liệu.
Dự án kéo theo nhu cầu lớn về khu công nghiệp phụ trợ, nhà ở chuyên gia, dịch vụ kỹ thuật, logistic, giáo dục nghề. Khu vực ven biển Phước Dinh và Vĩnh Hải đang được quy hoạch thành trục phát triển công – nông – ngư nghiệp hỗn hợp, tích hợp đô thị sinh thái, giao thông trục dọc, khu công nghệ cao và cảng biển Cà Ná.
Cùng với sự thúc đẩy hoàn thiện cao tốc Bắc – Nam, đường ven biển, cảng nước sâu Cà Ná và sân bay Thành Sơn, điện hạt nhân là động lực để Ninh Thuận trở thành mắt xích quan trọng trong liên kết vùng giữa Duyên hải Nam Trung Bộ – Tây Nguyên – Đông Nam Bộ.
Ninh Thuận cũng có thể phát triển các tour du lịch công nghệ, giáo dục cộng đồng về năng lượng sạch, đồng thời hình thành các trung tâm nghiên cứu, hội thảo khoa học, góp phần nâng tầm thương hiệu địa phương từ một tỉnh nông nghiệp thành trung tâm tri thức năng lượng mới.
Với tốc độ giải phóng mặt bằng gấp rút, cơ chế ưu đãi đặc thù và quyết tâm chính trị cao, Ninh Thuận đang chứng tỏ: xây dựng điện hạt nhân không còn là dự án vĩ mô đình trệ, mà là hứa hẹn cụ thể cho một tương lai “xanh, sạch, ổn định” trên nền tảng địa phương có năng lực.
Tiến tới mục tiêu vận hành năm 2030, việc GPMB thành công không chỉ là bàn giao đất – mà là bàn giao niềm tin. Và khi điện hạt nhân hiện diện, Ninh Thuận sẽ trở thành ngọn hải đăng năng lượng mới, mở ra tương lai phát triển bền vững cho kinh tế địa phương và quốc gia.