Kinh tế biển Bà Rịa - Vũng Tàu: Hướng tới sự thịnh vượng bền vững từ "Tài nguyên vàng"
Bà Rịa-Vũng Tàu, nằm ở cửa ngõ ra biển Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, từ lâu đã được ví như một "viên ngọc quý" với bờ biển dài, tài nguyên phong phú và tiềm năng kinh tế biển vượt trội.
Theo các chuyên gia kinh tế, kinh tế biển không chỉ là động lực tăng trưởng chính mà còn là "tài nguyên vàng" định hình nên diện mạo và vị thế của tỉnh trên bản đồ kinh tế Việt Nam và khu vực.
Vị thế chiến lược và tiềm năng tự nhiên ưu việt
Với bờ biển dài khoảng 305 km, sở hữu nhiều bãi biển đẹp, hệ thống cảng biển nước sâu tự nhiên và là cửa ngõ giao thương quốc tế quan trọng, Bà Rịa - Vũng Tàu hội tụ đầy đủ yếu tố để phát triển đa dạng các ngành kinh tế biển. Đặc biệt, vị trí địa lý thuận lợi, nằm gần các tuyến hàng hải quốc tế trọng yếu, càng làm tăng thêm giá trị chiến lược của tỉnh trong bức tranh kinh tế biển quốc gia.
Tại kỳ họp thứ 13 HĐND tỉnh khóa VII, nhiệm kỳ 2021-2026 (kỳ họp chuyên đề) được tổ chức chiều 31/5/2023, HĐND tỉnh đã thông qua 13 tờ trình về kinh tế - xã hội. Đáng chú ý là HĐND tỉnh đã thông qua Quy hoạch tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Kinh tế biển của Bà Rịa - Vũng Tàu được xây dựng trên bốn trụ cột chính: khai thác dầu khí, cảng biển và logistics, du lịch biển chất lượng cao, và khai thác - nuôi trồng - chế biến hải sản.
Cụ thể, ngành công nghiệp dầu khí là động lực kinh tế mũi nhọn, đóng góp tỷ trọng lớn vào ngân sách nhà nước và GDP của tỉnh trong nhiều thập kỷ qua. Bà Rịa - Vũng Tàu được mệnh danh là thủ phủ dầu khí của Việt Nam, với các mỏ dầu lớn như Bạch Hổ, Rồng, Đại Hùng,... cùng hệ thống cơ sở hạ tầng phục vụ dầu khí hoàn chỉnh bao gồm căn cứ hậu cần, nhà máy lọc dầu, các đơn vị dịch vụ kỹ thuật cao.
Sự phát triển của ngành dầu khí không chỉ mang lại nguồn thu trực tiếp mà còn kéo theo sự hình thành và phát triển của một chuỗi các ngành công nghiệp phụ trợ, dịch vụ kỹ thuật dầu khí, tạo ra hàng ngàn việc làm chất lượng cao và thu hút nguồn nhân lực trình độ chuyên môn từ khắp cả nước. Tuy nhiên, trong bối cảnh giá dầu thế giới biến động và xu hướng chuyển đổi năng lượng toàn cầu, tỉnh đang định hướng tái cấu trúc ngành dầu khí, chú trọng hơn vào các dịch vụ kỹ thuật, hóa dầu, và đa dạng hóa nguồn năng lượng.
Bên cạnh đó, Bà Rịa Vũng Tàu có hệ thống cảng biển Cái Mép – Thị Vải được xem là một trong những thành tựu nổi bật nhất của Bà Rịa - Vũng Tàu, trở thành một trong 19 cảng nước sâu hiếm hoi trên thế giới có khả năng tiếp nhận tàu siêu lớn trọng tải đến 250.000 DWT (sức chở 24.000 TEU). Điều này đã đưa Bà Rịa - Vũng Tàu trở thành một trung tâm trung chuyển container quốc tế, giảm đáng kể thời gian và chi phí vận chuyển hàng hóa xuất nhập khẩu của Việt Nam đi thị trường Bắc Mỹ và Châu Âu.
Các dự án đầu tư vào hạ tầng kết nối cảng như đường cao tốc Biên Hòa – Vũng Tàu, cầu Phước An, và các tuyến đường liên cảng đang được đẩy nhanh tiến độ, nhằm tối ưu hóa hiệu quả khai thác cảng biển, kết nối thông suốt với các trung tâm sản xuất công nghiệp lớn trong vùng và cả nước. Sự phát triển mạnh mẽ của cảng biển kéo theo ngành dịch vụ logistics phát triển sôi động, bao gồm kho bãi, vận tải đa phương thức, hải quan, và các dịch vụ giá trị gia tăng khác, biến Bà Rịa - Vũng Tàu thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Với hơn 300 km bờ biển trải dài, Bà Rịa - Vũng Tàu sở hữu nhiều danh lam thắng cảnh nổi tiếng như Bãi Sau, Bãi Trước (Vũng Tàu), Long Hải, Hồ Tràm, Hồ Cốc (Xuyên Mộc) và đặc biệt là quần đảo Côn Đảo – một di sản thiên nhiên và lịch sử mang tầm quốc gia. Du lịch biển là ngành kinh tế xanh, không chỉ mang lại nguồn thu lớn mà còn góp phần quảng bá hình ảnh, văn hóa của địa phương ra thế giới.
Hiện tỉnh đang định hướng phát triển du lịch theo hướng bền vững, chất lượng cao, tập trung vào du lịch nghỉ dưỡng cao cấp, du lịch sinh thái, du lịch tâm linh và du lịch thể thao biển. Việc thu hút các dự án đầu tư quy mô lớn từ các tập đoàn quốc tế, phát triển các khu nghỉ dưỡng phức hợp đạt chuẩn quốc tế, và đa dạng hóa sản phẩm du lịch đang là trọng tâm để nâng tầm du lịch Bà Rịa - Vũng Tàu. Đặc biệt, du lịch Côn Đảo được chú trọng phát triển theo hướng sinh thái, bảo tồn giá trị tự nhiên và lịch sử, hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường.
Song song đó, tỉnh đang đẩy mạnh chuyển đổi sang mô hình nuôi trồng thủy sản công nghệ cao, ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất để nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị sản phẩm.Các nhà máy chế biến hải sản hiện đại được đầu tư, tập trung vào sản xuất các mặt hàng có giá trị gia tăng cao, phục vụ thị trường xuất khẩu. Việc kiểm soát chặt chẽ vệ sinh an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc sản phẩm và áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế trong chế biến đang giúp sản phẩm thủy sản của Bà Rịa - Vũng Tàu nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.
Định hướng phát triển bền vững và tầm nhìn tương lai
Theo Phó Thủ tướng Chính phủ Mai Văn Chính khẳng định tại Hội nghị Đầu tư do UBND tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu tổ chức mới đây: Bà Rịa - Vũng Tàu giữ vai trò chiến lược trong vùng Đông Nam Bộ khi sở hữu nhiều lợi thế nổi bật về dầu khí, cảng biển quốc tế, dịch vụ logistics, du lịch và kinh tế biển.Nhận thức rõ tầm quan trọng của biển đối với sự phát triển lâu dài, Bà Rịa - Vũng Tàu đã và đang triển khai nhiều chính sách, chiến lược nhằm khai thác hiệu quả "tài nguyên vàng" này một cách bền vững.
Tỉnh bà Rịa – Vũng Tàu đang đã và sẽ tiếp tục dạng hóa kinh tế biển. Theo đó,ngoài các ngành truyền thống, tỉnh khuyến khích phát triển các ngành kinh tế biển mới như năng lượng tái tạo từ biển (điện gió ngoài khơi), công nghệ sinh học biển, nghiên cứu khoa học biển, dịch vụ dầu khí chất lượng cao, đóng và sửa chữa tàu thuyền.
Đặc biệt, tỉnh ưu tiên các dự án thân thiện với môi trường, áp dụng công nghệ sạch, xử lý chất thải triệt để để giảm thiểu tác động đến hệ sinh thái biển. Thực hiện các chương trình bảo tồn đa dạng sinh học biển, bảo vệ các rạn san hô, rừng ngập mặn.
Ngoài ra, tỉnh đang tiếp tục đầu tư phát triển hạ tầng giao thông kết nối nội tỉnh và liên vùng; phát triển hạ tầng số, logistics thông minh để tối ưu hóa hiệu quả hoạt động kinh tế biển; đào tạo và thu hút đội ngũ lao động có trình độ, chuyên môn cao trong các lĩnh vực hàng hải, logistics, dầu khí, du lịch, và công nghệ biển để đáp ứng yêu cầu phát triển của các ngành kinh tế biển hiện đại.
Đồng thời, phát huy vai trò là cửa ngõ ra biển của Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam, Bà Rịa - Vũng Tàu đẩy mạnh hợp tác, liên kết với các tỉnh, thành phố lân cận để tạo thành một chuỗi giá trị kinh tế biển thống nhất, hiệu quả.
Bên cạnh những tiềm năng và lợi thế, Bà Rịa - Vũng Tàu cũng đối mặt với không ít thách thức. Biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường biển, cạn kiệt tài nguyên, và áp lực cạnh tranh gay gắt đòi hỏi tỉnh phải có những giải pháp đồng bộ và quyết liệt. Tuy nhiên, với sự quan tâm của Trung ương, định hướng phát triển rõ ràng, cùng với sự năng động của chính quyền và nhân dân, Bà Rịa - Vũng Tàu có đầy đủ cơ sở để vượt qua thách thức, khai thác hiệu quả "tài nguyên vàng" từ biển, hướng tới một tương lai thịnh vượng và bền vững.
Trong giai đoạn 2021–2024, tổng vốn đầu tư toàn xã hội trên địa bàn tỉnh đạt 240.000 tỷ đồng, trong đó doanh nghiệp trong và ngoài nước đóng góp hơn 76%. Năm 2024, Bà Rịa - Vũng Tàu đứng thứ 6 cả nước về quy mô GRDP, thứ 4 về thu ngân sách và thứ 5 về thu hút vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Tính đến nay, toàn tỉnh hiện có hơn 1.200 dự án đầu tư với tổng vốn gần 54 tỷ USD, trong đó hơn 503 dự án là vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đến từ 30 quốc gia và vùng lãnh thổ. Riêng 5 tháng đầu năm 2025, tỉnh đã cấp phép 73 dự án, trong đó FDI chiếm hơn 4 tỷ USD.
Năm 2025, UBND tỉnh công bố danh mục 24 dự án trọng điểm kêu gọi đầu tư giai đoạn tới, tập trung vào ba trụ cột: công nghiệp, cảng biển – logistics và du lịch. Tiêu biểu như khu công nghiệp Bắc Châu Đức 1 (1.200 ha), nhà máy nhiệt điện LNG Long Sơn (gần 43 ha), bến cảng khách quốc tế Vũng Tàu (54 ha), khu thương mại tự do Cái Mép Hạ (3.764 ha), và các khu logistics tại Phú Mỹ.