Xuất khẩu thủy sản tăng trưởng ấn tượng, Vasep kiến nghị Chính phủ bảo vệ
Mặc dù tăng trưởng ấn tượng, nhưng ngành thủy sản Việt Nam đang phải đối mặt với thách thức lớn từ chính sách thuế của Hoa Kỳ, khi thời hạn ngày 9/7 sắp đến gần.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất nhập khẩu Thủy sản Việt Nam (Vasep), tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản 5 tháng đầu năm 2025 đạt trên 4,34 tỷ USD, tăng 22% so với cùng kỳ 2024. Riêng tháng 5 ghi nhận mức gần 997 triệu USD, tăng 20%. Đáng chú ý, thị trường Hoa Kỳ là điểm nhân với kim ngạch hơn 234 triệu USD trong tháng 5, tăng vọt 61% so với cùng kỳ, mức tăng mạnh nhất trong số các thị trường lớn.
Nguyên nhân chủ yếu đến từ “khoảng trống" chính sách thuế khi từ ngày 9/4 đến 9/7, Hoa Kỳ áp dụng mức thuế tạm thời 10% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, thấp hơn nhiều so | với mức 46% được cảnh báo trước đó. Tranh thủ giai đoạn này, nhiều doanh nghiệp Việt đã tăng tốc giao hàng.
Cũng theo Vasep, trong 5 tháng đầu năm, tôm tiếp tục là mặt hàng dẫn đầu với kim ngạch xuất khẩu hơn 1,71 tỷ USD, tăng 32%. Riêng trong tháng 5, xuất khẩu tôm đạt trên 415 triệu USD, mức cao nhất kể từ đầu năm.
Cá tra cũng ghi nhận mức tăng tích cực 11% trong 5 tháng, trong đó riêng tháng 5 tăng mạnh 13%, trái ngược với mức tăng nhẹ chỉ 4% của tháng 4. Xuất khẩu cá tra sang Mỹ, vốn giảm mạnh trong tháng 4, đã phục hồi đến 35% trong tháng 5, mình chứng rõ cho sự điều chỉnh linh hoạt về lịch giao hàng của các doanh nghiệp.
Tương tự, cá ngừ cũng cho thấy tín hiệu phục hồi, dù chậm hơn. Sau khi giảm nhẹ trong tháng 4, xuất khẩu cá ngừ đã tăng 7,6% trong tháng 5, nâng tổng kim ngạch 5 tháng lên hơn 405 triệu USD, tăng 5%. Các nhóm sản phẩm khác như mực – bạch tuộc, cua ghẹ và nhuyễn thể có vỏ đều tăng trưởng mạnh, trong đó nhuyễn thể có vỏ đạt mức tăng tới 63%.
Về thị trường, Vasep cho biết, Mỹ là tâm điểm của biến động. Trong 5 tháng đầu năm, xuất khẩu sang thị trường này đạt 774 triệu USD, tăng 27%. Tuy nhiên, tăng trưởng cao trong tháng 5 chủ yếu mang tính thời điểm. Sau ngày 9/7, nếu mức thuế quay về mốc 46% như dự kiến, nhiều doanh nghiệp sẽ buộc phải ngừng giao hàng, dẫn đến nguy cơ suy giảm đơn hàng mạnh trong quý III.
Trong khi đó, EU và Nhật Bản ghi nhận mức tăng trưởng ổn định hơn, lần lượt 14% và 18% trong 5 tháng đầu năm. Thị trường Trung Quốc và Hồng Kông tiếp tục là điểm tựa quan trọng, với mức tăng lên tới 50%, đặc biệt là các mặt hàng như tôm (+90%) và nhuyễn thể có vỏ (+285%).
“Tuy nhiên, đằng sau sự tăng trưởng ngắn hạn, ngành thủy sản Việt Nam đang phải đối mặt với thách thức lớn từ chính sách thuế của Hoa Kỳ. Mức thuế đối ứng lên tới 46% nêu được áp dụng sẽ làm đội chi phí, tạo gánh nặng thuế chồng thuế và đẩy nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ vào thế bấp bênh. Hệ quả không chỉ là mất đơn hàng mà còn có nguy cơ phá vỡ toàn bộ chuỗi cung ứng và làm gia tăng thất nghiệp cục bộ tại các địa phương có ngành sản xuất thủy sản”, bà Lệ Hằng – Phó Tổng thư ký Vasep đánh giá
Vasep nhận định, xuất khẩu thủy sản Việt Nam năm 2025 đang phụ thuộc lớn vào kịch bản thuế quan sau 9/7. Nếu mức thuế giữ ở 10% hoặc được xóa bỏ, Việt Nam có thể giữ vững hoặc vượt mốc 10 tỷ USD. Tuy nhiên, nếu thuế lên 46%, tổng kim ngạch cả năm có thể giảm về mức 9 tỷ USD, với nhiều rủi ro kéo dài.
Để bảo vệ ngành xuất khẩu chủ lực, mới đây Vasep cũng đã gửi văn bản kiến nghị đến Thủ tướng Chính phủ liên quan đến thuế đối ứng của Hoa Kỳ. Vasep cho biết, các doanh nghiệp thành viên đang rất lo lắng, đặc biệt là khi thời hạn 9/7/2025 đang đến gần. Mức thuế đối ứng tới 46% mà Hoa Kỳ dự kiến áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam là quá cao, cũng là mức cao nhất so với các quốc gia xuất khẩu thủy sản cạnh tranh như Ấn Độ (26%), Ecuador (10%), Indonesia (32%), Thái Lan (36%).
Bên cạnh đó, hai sản phẩm thủy sản chủ lực của Việt Nam là tôm và cá tra trong hơn 20 năm qua đã gánh nhiều rào cản thuế quan khác từ phía Hoa Kỳ bao gồm vụ kiện chống bán phá giá và vụ kiện chống trợ giá, gây rất nhiều bấp bênh cho sự phát triển của ngành. Mức thuế mới này, nếu không đạt được kết quả đàm phán tích cực, chắc chắn sẽ ảnh hưởng nặng nề đến nhiều ngành kinh tế mũi nhọn của Việt Nam, trong đó đặc biệt ngành thủy sản.
Vasep cho rằng, việc áp dụng mức thuế đối ứng cao sẽ tác động tiêu cực đến khả năng cạnh tranh của thủy sản Việt Nam trên thị trường Hoa Kỳ, nơi đang chiếm 18,2% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam, cụ thể:
Thứ nhất, sụt giảm nghiêm trọng kim ngạch xuất khẩu sang Hoa Kỳ, thị trường nhập khẩu thủy sản lớn và có tính định hướng cao, đe dọa vị thế của Việt Nam là một trong những nhà cung cấp thủy sản hàng đầu cho thị trường này.
Thứ hai, tác động tiêu cực đến chuỗi cung ứng và sinh kế. Hơn 4 triệu lao động trong chuỗi cung ứng thủy sản, đặc biệt là bà con nông ngư dân nuôi tôm và cá tra, sẽ đối mặt với nguy cơ mất việc làm hoặc giảm thu nhập do sản xuất đình trệ, tồn kho gia tăng, kéo theo các hệ lụy xã hội bất lợi khác.
Thứ ba, hiệu ứng domino đến các thị trường khác. Việc xuất khẩu sang Hoa Kỳ bị đình trệ sẽ buộc các doanh nghiệp chuyển hướng sang các thị trường như EU, CPTPP, và Trung Quốc, dẫn đến cạnh tranh gay gắt hơn, giá bán giảm, lợi nhuận toàn ngành sụt giảm.
Thứ tư, áp lực tài chính và sản xuất. Các doanh nghiệp thủy sản, đặc biệt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, sẽ đối mặt với tồn kho lớn, chi phí lưu kho lạnh tăng cao, gánh nặng lãi suất ngân hàng, và nguy cơ phá sản nếu không tìm được thị trường thay thế kịp thời.
Thứ năm, tác động đến kinh tế quốc gia. Sụt giảm xuất khẩu của ngành thủy sản, với vị trí thứ 8 về kim ngạch xuất khẩu đang đóng góp quan trọng vào GDP và ngoại tệ của Việt Nam, sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế và các ngành phụ trợ như thức ăn chăn nuôi, logistics, và cảng biển.
Trước tình hình này, để bảo vệ ngành thủy sản, một ngành kinh tế chủ lực đóng góp lớn vào kim ngạch xuất khẩu và sinh kế của hàng triệu lao động, Vasep kiến nghị Thủ tướng Chính phủ, quan tâm, xem xét và chỉ đạo tăng cường nỗ lực đàm phán với Chính phủ Hoa Kỳ để đạt được mức thuế đối ứng ở mức cạnh tranh nhất có thể, nhằm duy trì khả năng cạnh tranh của sản phẩm Việt Nam trên thị trường Hoa Kỳ.
Trong đó, phối hợp Liên Bộ: các Bộ Ngoại giao, Công thương, Nông nghiệp và Môi trường, Tài chính để xây dựng các lập luận và đề xuất cụ thể với phía Hoa Kỳ, nhấn mạnh tầm quan trọng của ngành thủy sản Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu và tác động tiêu cực của thuế đối ứng cao đối với quan hệ thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ.
Đồng thời, Vasep cũng cam kết đồng hành cùng Chính phủ và các bộ, ngành trong việc triển khai các giải pháp nhằm bảo vệ ngành thủy sản, duy trì đà tăng trưởng xuất khẩu và bảo đảm sinh kế cho bà con nông ngư dân cũng như người lao động trong ngành.