Người tiêu dùng ngày càng tin tưởng vào xe điện
Không ít người đặc biệt là nhóm người trẻ ở độ tuổi 20 đến 30 cho biết họ hiểu khá rõ về cách vận hành xe điện và cảm thấy hấp dẫn với các tính năng công nghệ tích hợp.
Chuyển đổi sang phương tiện giao thông thân thiện với môi trường, đặc biệt là ô tô điện, đang là xu hướng tất yếu trên toàn cầu. Với cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, Việt Nam đã thể hiện quyết tâm mạnh mẽ tại Hội nghị COP26, đồng thời triển khai nhiều chính sách nhằm thúc đẩy thị trường xe điện. Tuy nhiên, dù thị trường đã có những bước tiến rõ rệt với sự tham gia chủ động của các hãng xe, người tiêu dùng Việt vẫn chưa thực sự sẵn sàng để chuyển sang sử dụng xe điện một cách đại trà.
Một khảo sát mới đây của ThS. Nguyễn Hoài Nam, giảng viên Khoa Quản lý công nghiệp và năng lượng, Trường Đại học Điện lực, đã phần nào lý giải điều này. Thông qua khảo sát 198 người tiêu dùng trên cả nước, nghiên cứu chỉ ra rằng quyết định mua xe điện tại Việt Nam hiện đang chịu ảnh hưởng bởi sáu nhóm yếu tố chính: kinh tế, hạ tầng - tiện ích, công nghệ - tính năng, khả năng chuyển đổi, nhận thức xã hội - môi trường và chính sách - thương hiệu.
Trong số đó, chi phí đầu tư ban đầu là rào cản lớn nhất khiến người tiêu dùng chần chừ. Dù hầu hết đều nhận thức rõ xe điện có chi phí vận hành thấp hơn xe chạy xăng hoặc dầu. Nhưng giá mua xe hiện nay vẫn bị xem là cao, đặc biệt với nhóm thu nhập phổ thông từ 10 đến 20 triệu đồng/tháng. Mức giá này tạo ra khoảng cách lớn giữa nhu cầu và khả năng chi trả, khiến xe điện trở thành lựa chọn xa xỉ đối với nhiều người.
Không chỉ dừng lại ở yếu tố giá, hạ tầng sạc điện cũng là nỗi lo chung của người tiêu dùng. Rất nhiều người được khảo sát bày tỏ sự lo ngại về việc không tìm được chỗ sạc khi đi xa, hay việc thiếu trạm sạc tại khu vực họ sinh sống, đặc biệt là ở ngoài đô thị. Điều này khiến họ cảm thấy không an toàn và không đủ linh hoạt khi lựa chọn xe điện. Việc thiếu đồng bộ và phân bổ hợp lý mạng lưới sạc hiện nay là một trong những nguyên nhân chính khiến người tiêu dùng chưa thể yên tâm chuyển đổi.
Tuy vậy, điểm sáng của khảo sát là mức độ tin tưởng vào công nghệ xe điện đang được cải thiện. Người tiêu dùng đánh giá cao tuổi thọ của pin, sự an toàn khi vận hành và khả năng đáp ứng các nhu cầu đi lại thường ngày. Không ít người đặc biệt là nhóm người trẻ ở độ tuổi 20 đến 30 cho biết họ hiểu khá rõ về cách vận hành xe điện và cảm thấy hấp dẫn với các tính năng công nghệ tích hợp. Thiết kế hiện đại, kiểu dáng đẹp và đa dạng lựa chọn cũng là một điểm cộng khiến nhiều người tiêu dùng có cảm tình với xe điện. Trên thực tế, yếu tố thẩm mỹ hiện đang đóng vai trò rất quan trọng trong quyết định mua xe, nhất là tại các đô thị lớn nơi nhu cầu thể hiện cá tính qua phương tiện đi lại ngày càng phổ biến.
Ngoài yếu tố công nghệ, ảnh hưởng từ cộng đồng cũng được ghi nhận là một động lực quan trọng. Nhiều người thừa nhận rằng họ chịu tác động khá lớn từ ý kiến của người thân, bạn bè hoặc đồng nghiệp đã sử dụng xe điện. Đồng thời, nhận thức về lợi ích môi trường như giảm phát thải khí nhà kính, giảm tiếng ồn cũng góp phần thúc đẩy hành vi tiêu dùng có trách nhiệm hơn. Đặc biệt với nhóm có trình độ học vấn và thu nhập trung bình khá trở lên, đây là lý do chính đáng để cân nhắc chuyển sang xe điện, dù còn nhiều lấn cấn về hạ tầng hay chi phí.
Tuy nhiên, một điểm đáng chú ý khác từ khảo sát là việc nhiều người vẫn cảm thấy chính sách hỗ trợ hiện tại chưa rõ ràng hoặc chưa đủ hấp dẫn. Mặc dù Việt Nam đã triển khai một số chính sách như miễn lệ phí trước bạ hoặc khuyến khích phát triển trạm sạc, người tiêu dùng vẫn chưa cảm nhận được hiệu quả thực tế. Bên cạnh đó, niềm tin vào chất lượng và thương hiệu của xe điện sản xuất trong nước vẫn còn hạn chế. Một số người bày tỏ sự hoài nghi về độ bền, tính ổn định và dịch vụ hậu mãi, đây đều là những yếu tố vốn rất quan trọng trong quyết định mua xe.
Từ các phân tích trên, nghiên cứu đề xuất cần triển khai các chính sách trợ giá cụ thể hơn như hỗ trợ lãi suất vay mua xe, ưu đãi thuế hoặc chương trình đổi xe cũ lấy xe điện. Song song với đó là việc mở rộng mạng lưới trạm sạc tại khu dân cư, tuyến liên tỉnh và vùng ven đô. Các hãng xe cũng nên đẩy mạnh các chương trình lái thử, hội thảo công nghệ, truyền thông rõ ràng về thông số kỹ thuật và dịch vụ bảo hành để gia tăng niềm tin từ người tiêu dùng. Thiết kế xe cần tiếp tục đầu tư, hướng đến nhóm khách hàng trẻ, hiện đại – những người đang dẫn đầu xu hướng chuyển đổi hành vi tiêu dùng.
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để bứt phá trong cuộc đua giao thông xanh, nhưng điều đó chỉ trở thành hiện thực khi chính sách công, hạ tầng kỹ thuật, chiến lược truyền thông và sản phẩm thị trường cùng tiến về một hướng. Hành trình này không thể chỉ kỳ vọng vào công nghệ, mà cần dựa vào sự đồng thuận của cả người tiêu dùng và hệ sinh thái hỗ trợ xung quanh họ.