Có nên thu thuế ngay khi nhận cổ tức bằng chứng khoán?
Đề xuất thu thuế thu nhập cá nhân ngay tại thời điểm nhận cổ tức bằng cổ phiếu thay vì chờ đến khi chuyển nhượng đang nhận được nhiều ý kiến trái chiều.
Bộ Tài chính đang xây dựng Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 126/2020/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế (Dự thảo). Một trong những nội dung nổi bật tại Dự thảo là quy định liên quan đến thời điểm khấu trừ, kê khai thuế với thu nhập từ cổ tức, thưởng bằng chứng khoán để hạn chế lợi dụng chính sách, kéo dài thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế. Cụ thể, cơ quan này đề xuất thuế thu nhập cá nhân phải được khấu trừ, kê khai và nộp ngay tại thời điểm nhận cổ tức, thưởng bằng chứng khoán, thay vì đợi đến khi bán chứng khoán. Tổ chức phát hành có trách nhiệm khấu trừ, nộp thay thuế cho cá nhân.
Theo Bộ Tài chính, thực tế, cổ tức, lợi tức đang được chi trả bằng nhiều hình thức như bằng tiền mặt, chứng khoán, hoặc ghi tăng vốn góp. Trong đó, cổ tức bằng tiền mặt được tổ chức chi trả khấu trừ, kê khai nộp thuế cho cá nhân và đã áp dụng hiệu quả, thông suốt trong thời gian qua. Còn với cổ tức, thưởng bằng chứng khoán, họ chỉ phải nộp thuế khi bán, chuyển nhượng cổ phiếu đó, không phải thực hiện ngay thời điểm nhận cổ tức. Quy định hiện hành tạo ra bất cập, bởi nhiều cá nhân, đặc biệt là cổ đông chiến lược như thành viên ban giám đốc, ban kiểm soát, có thể nắm giữ cổ phiếu trong thời gian dài, tránh được nghĩa vụ thuế trong ngắn hạn dù tài sản và thu nhập trên thực tế đã tăng. Việc không thu được thuế kịp thời gây thất thu cho ngân sách và tạo ra lỗ hổng chính sách.
Tuy nhiên, đề xuất này đang vấp phải nhiều ý kiến trái chiều từ giới chuyên gia và nhà đầu tư. TS Lê Đạt Chí, Trưởng khoa Tài chính - Ngân hàng, Đại học Kinh tế TP HCM cho rằng, việc đánh thuế tại thời điểm nhận cổ tức bằng cổ phiếu là chưa hợp lý, bởi đây không phải là một khoản thu nhập thực tế.
“Nhà đầu tư chưa hề nhận được dòng tiền, trong khi số cổ phiếu được chia thực chất chỉ là hình thức chia nhỏ lượng cổ phiếu nắm giữ. Giá cổ phiếu sau đó cũng được điều chỉnh giảm tương ứng, nên không làm phát sinh lợi nhuận thực tế”, ông Chí chia sẻ.
Theo TS Lê Đạt Chí, việc đánh thuế chỉ nên thực hiện khi nhà đầu tư bán cổ phiếu và thu được tiền, khi đó mới có căn cứ xác định chính xác phần thu nhập từ cổ tức đã phát sinh.
Về vấn đề này, ông Nguyễn An Huy, Cố vấn tài chính cá nhân cấp cao tại Công ty CP Tư vấn Đầu tư và Quản lý Tài sản (FIDT) nhận định, việc bịt lỗ hổng thuế với cổ tức bằng cổ phiếu là cần thiết. Tuy nhiên, nếu đánh thuế ngay tại thời điểm chia cổ phiếu, khi dòng tiền chưa được hiện thực hóa, sẽ không chỉ thiếu tính thực tiễn mà còn tạo ra áp lực không đáng có lên thị trường.
“Hiện nay, Chính phủ vẫn đang nỗ lực thu hút dòng vốn cá nhân vào thị trường chứng khoán - trong bối cảnh tỉ lệ người dân tham gia kênh này vẫn rất thấp so với bất động sản. Nếu đánh thuế ngay khi nhận cổ tức bằng cổ phiếu, tâm lý e ngại của nhà đầu tư có thể gia tăng”, ông Huy nhận định.
Chuyên gia này nhấn mạnh rằng, thuế thu nhập nên được áp dụng với các khoản thu nhập đã được hiện thực hóa. Trong trường hợp vẫn muốn triển khai, Nhà nước nên cân nhắc các giải pháp như trả góp thuế, áp dụng ngưỡng miễn thuế hoặc chỉ thu khi phát sinh giao dịch chuyển nhượng, để tránh biến một chính sách chống thất thu thành rào cản phát triển thị trường vốn.
Một giải pháp khả thi hơn được ông Huy đề xuất là học tập mô hình từ một số quốc gia, khi chia cổ tức bằng cổ phiếu, doanh nghiệp có thể kèm thêm một khoản tiền mặt nhỏ, đủ để khấu trừ thuế thay cho cổ đông.
“Ví dụ, nếu chia 100 cổ phiếu kèm theo 50.000 đồng tiền mặt, doanh nghiệp có thể khấu trừ trực tiếp 5% từ phần tiền mặt này để nộp thuế. Cách làm này vẫn đảm bảo nguyên tắc thu thuế tại thời điểm phát sinh quyền lợi, nhưng không gây áp lực tài chính cho nhà đầu tư, cũng không đẩy nghĩa vụ thuế xuống từng cá nhân nhỏ lẻ. Quan trọng hơn, giải pháp này khả thi về mặt kỹ thuật, dễ thực hiện, đã có tiền lệ quốc tế và phù hợp với năng lực quản lý hiện nay của Việt Nam”, ông Nguyễn An Huy phân tích.