“Vượt mặt” Thái Lan, Việt Nam thành Á quân xuất khẩu gạo thế giới
Việt Nam chính thức vượt qua Thái Lan trở thành quốc gia xuất khẩu gạo lớn thứ 2 thế giới. Đồng thời, chuyển dịch ngành theo hướng tập trung cho gạo chất lượng cao, nâng giá trị xuất khẩu.
Theo báo cáo mới nhất từ Hiệp hội Các nhà Xuất khẩu Gạo Thái Lan, từ tháng 1 đến tháng 6 năm nay, Ấn Độ vẫn giữ vững vị trí số một thế giới về xuất khẩu gạo với 11,68 triệu tấn gạo xuất khẩu ra toàn cầu, tăng 36,5% so với cùng kỳ năm 2024.
Á quân toàn cầu
Đáng chú ý, Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ hai với 4,72 triệu tấn, tăng 3,6%, trong khi Thái Lan tụt xuống vị trí thứ ba với 3,73 triệu tấn, giảm mạnh 27,3%. Đứng sau là Pakistan với 2,76 triệu tấn gạo xuất khẩu (giảm 20,2%) và Mỹ với 1,4 triệu tấn (giảm 23,5%).
Ông David Dawe, chuyên gia cao cấp về chính sách nông nghiệp tại Tổ chức FAO phân tích: "Cuộc cạnh tranh trong ngành gạo đang bước sang giai đoạn mới, không còn là cuộc đua về sản lượng mà là về khả năng tối ưu hóa chi phí và thích nghi với xu hướng tiêu dùng. Những quốc gia linh hoạt trong chính sách và có chuỗi cung ứng hiệu quả sẽ là bên thắng cuộc".
Trên bình diện toàn cầu, Việt Nam hiện là nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới, sau Ấn Độ. Bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ (USDA) dự báo xuất khẩu gạo Việt năm 2025 đạt khoảng 7,9 triệu tấn, trong khi Thái Lan chỉ đạt 7 triệu tấn – mức thấp kỷ lục trong nhiều năm.
Trong báo cáo phân tích mới nhất, USDA đã đưa ra nhận định: Gạo Thái Lan đang dần mất sức cạnh tranh, nhất là tại thị trường Philippines – nơi người tiêu dùng quan tâm nhiều hơn đến giá. Đồng baht tăng giá, cộng với chi phí sản xuất cao, đang đẩy giá gạo Thái Lan vượt xa gạo Việt Nam. Trong khi đó, nguồn cung dồi dào từ Ấn Độ và xu hướng tích trữ lương thực tại chỗ của một số quốc gia càng làm thị trường thêm khốc liệt.
Tính đến hết tháng 6, giá trị xuất khẩu gạo của Thái Lan chỉ đạt khoảng 75,57 tỷ baht (2,34 tỷ USD), giảm sâu 36,4% so với cùng kỳ năm ngoái.
"Thị trường truyền thống đang có xu hướng chuyển hướng sang các nguồn cung linh hoạt hơn về giá như Việt Nam hoặc Pakistan", ông Charoen Laothamatas, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà Xuất khẩu Gạo Thái Lan nhận định. Đồng thời cho rằng, việc đồng baht mạnh lên cũng ảnh hưởng đáng kể đến sức cạnh tranh của gạo Thái Lan.
Tuy nhiên, Hiệp hội vẫn lạc quan rằng sản lượng xuất khẩu gạo của Thái Lan trong tháng 7 có thể vượt mốc 600.000 tấn nhờ nhu cầu tăng từ các thị trường lớn như Iraq, Trung Quốc, Nhật Bản và một số quốc gia châu Phi. Dù vậy, các đơn hàng tăng trở lại phần lớn đến từ xu hướng giảm giá gạo trên thị trường thế giới.
Hướng đi bền vững
Trước áp lực giá cả và cạnh tranh gay gắt, ngành lúa gạo Việt Nam đang thể hiện rõ quyết tâm chuyển đổi theo hướng chất lượng cao. Hiện nay, gạo chất lượng cao chiếm khoảng 60–70% tổng lượng xuất khẩu, gạo cao cấp có thương hiệu chiếm khoảng 15%, còn lại là gạo thường.
Gạo Việt đang từng bước thoát khỏi hình ảnh gạo giá rẻ, để tiếp cận các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, EU hay Canada.
Ông Lê Thanh Tùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngành hàng lúa gạo Việt Nam (Vietrisa), cho biết Việt Nam đã chủ động xoay chuyển, đầu tư mạnh vào các dòng gạo cao cấp để thích ứng với bối cảnh mới, phù hợp với đòi hỏi từ nhiều thị trường có tiêu chuẩn nhập khẩu cao.
"Nhật Bản mỗi năm nhập khẩu khoảng 700.000 tấn gạo, chủ yếu từ Hoa Kỳ và Thái Lan. Tuy nhiên, việc thiếu hụt nguồn cung trong năm nay đang mở ra cơ hội vàng cho gạo Việt Nam", Vietrisa nhận định.
Ông Hoàng Trọng Thủy, chuyên gia nông nghiệp, cho biết ngành hàng lúa gạo Việt Nam đang chuyển dịch theo hướng giảm gạo cấp thấp, tập trung cho gạo thơm và gạo chất lượng cao. Đây là chiến lược đúng đắn để nâng giá trị xuất khẩu và giảm phụ thuộc vào những thị trường dễ tổn thương.
Tuy nhiên, ông Thủy cũng khuyến cáo trong thời gian tới, ngành lúa gạo Việt Nam cần tiếp tục kiên trì định hướng nâng cao chất lượng, xây dựng thương hiệu quốc gia cho các dòng gạo đặc sản. Đồng thời, doanh nghiệp cần chủ động nắm bắt xu thế phát triển xanh – sạch – phát thải thấp, để thích ứng với tiêu chuẩn mới của các thị trường lớn.