Cơ hội cho Việt Nam tự cường về tài chính khí hậu
Trong bối cảnh Mỹ rút lui khỏi nhiều sáng kiến khí hậu toàn cầu, Việt Nam đang đối mặt với áp lực kép: khan hiếm nguồn vốn và yêu cầu ngày càng khắt khe từ các thị trường xuất khẩu chủ lực như EU.
Tuy nhiên, trong cuộc trao đổi với Diễn đàn Doanh nghiệp, bà Tiza Mafira, Giám đốc Climate Policy Initiative, cho rằng đây cũng có thể là cơ hội cho Việt Nam khẳng định khả năng tự cường về tài chính khí hậu.
- Mỹ đang rút lui khỏi các cam kết khí hậu, khiến triển vọng tăng trưởng và thu hút tài chính xanh của các quốc gia đang phát triển như Việt Nam gặp nhiều rủi ro. Bà đánh giá như thế nào về vấn đề này?
Tôi cho rằng dù thay đổi chính sách của Mỹ có thể gây ảnh hưởng đáng kể, nhưng sẽ chỉ mang tính ngắn hạn.
Mỹ là một trong những thị trường xuất khẩu lớn nhất của khu vực Đông Nam Á, nên tác động từ thay đổi chính sách của quốc gia này sẽ không chỉ dừng lại ở thương mại, mà còn lan rộng sang lĩnh vực tài chính phát triển. Ví dụ, trước đây, USAID từng đóng vai trò rất quan trọng – từ cung cấp hỗ trợ kỹ thuật, đến các công cụ giảm thiểu rủi ro và nâng cao năng lực – tất cả đều góp phần “mở khóa” dòng vốn đầu tư vào các sáng kiến xanh. Giờ đây, những hỗ trợ đó đã suy giảm đáng kể.
Nhưng chính sự thay đổi này lại thúc đẩy các quốc gia trong khu vực, bao gồm cả Việt Nam, suy nghĩ nghiêm túc hơn: Làm sao để giảm sự phụ thuộc vào Mỹ? Làm sao để xây dựng một mô hình phát triển có khả năng tự chủ và chống chịu, ngay cả khi không còn sự hỗ trợ tài chính từ các cường quốc?
- Không chỉ Mỹ, EU cũng đang tăng cường các quy định xanh như CBAM. Trong khi đó, chi phí chuyển đổi tăng cao, nguồn vốn lại khó tiếp cận, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ. Đây có phải là một thách thức mang tính cản trở, thưa bà?
Đây là một mối lo có cơ sở. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) của EU vẫn đang trong giai đoạn chuyển tiếp, chưa được thực thi đầy đủ. Thực tế, chính sách này đã được bàn thảo trong hơn 5 năm qua.
Tôi hiểu rằng chi phí chuyển đổi xanh đang gia tăng, và đối với nhiều doanh nghiệp nhỏ, đây là một thách thức thực sự. Tuy nhiên, EU không phải đang đóng cửa, mà đang muốn xây dựng một sân chơi bình đẳng hơn, đặc biệt là trong lĩnh vực định giá carbon.
Thông điệp mà họ gửi tới các nước đang phát triển là rất rõ ràng: Hãy định giá carbon một cách hợp lý để vừa duy trì năng lực cạnh tranh, vừa đóng góp cho các mục tiêu môi trường toàn cầu.
Theo tôi, đây là một “rào cản công bằng” – vì EU không áp dụng chính sách này một cách đột ngột, mà theo lộ trình, và chỉ áp dụng với một số nhóm sản phẩm cụ thể. Với cách tiếp cận như vậy, các quốc gia có thời gian để thích nghi. Khó khăn là có thật, nhưng đây cũng là cơ hội để chuyển đổi.
- Nhu cầu chuyển đổi xanh vẫn đang gia tăng. Nhưng liệu những biến động quốc tế gần đây có khiến làn sóng đầu tư vào lĩnh vực này chững lại, thưa bà?
Đầu tư toàn cầu vào các hành động khí hậu hiện vẫn đang tăng trưởng. Báo cáo toàn cầu mới nhất của chúng tôi cho thấy xu hướng dòng vốn xanh vẫn đang đi lên.
Dù gần đây một số ngân hàng lớn của Mỹ tuyên bố rút khỏi các liên minh khí hậu, nhưng đó mới chỉ là những diễn biến gần nhất. Dữ liệu hiện tại vẫn cho thấy dòng vốn xanh đang tiếp tục mở rộng.
Dĩ nhiên, luôn có độ trễ nhất định giữa những thay đổi chính sách và hoạt động đầu tư thực tế. Vì thế, dù hiện nay dữ liệu vẫn tích cực, chúng ta sẽ cần đợi đến các báo cáo của năm tới để đánh giá được đầy đủ tác động dài hạn của những thay đổi gần đây.
Tôi tin vào hiệu ứng domino: Khi một vài nhà đầu tư thấy thị trường xanh có lời, những người khác sẽ theo sau – bất kể chính sách có thuận lợi hay không. Nếu mô hình tài chính hợp lý, dòng vốn sẽ tự tìm đến.
- Trong bối cảnh đó, bà có cho rằng Việt Nam đang có lợi thế cạnh tranh trong thu hút đầu tư xanh tại khu vực Đông Nam Á?
Có – và lợi thế đó rất rõ rệt. Việt Nam hiện là một trong những điểm đến hấp dẫn nhất cho đầu tư xanh trong khu vực. Điều này đến từ môi trường đầu tư tương đối ổn định, chính sách nhất quán, và đặc biệt là sự tham gia tích cực của Việt Nam vào các sáng kiến như Đối tác chuyển dịch năng lượng công bằng (JETP).
Như tôi đã từng đề cập, đầu tư vào năng lượng tái tạo tại Việt Nam hiện đã vượt đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch – đó là một bước ngoặt rất đáng chú ý.
Điều tuyệt vời hơn cả là phần lớn các khoản đầu tư xanh ở Việt Nam đến từ khu vực tư nhân – tức là vì mục tiêu lợi nhuận, không dựa vào trợ cấp hay viện trợ. Điều đó cho thấy đầu tư xanh tại Việt Nam đang thực sự mang lại hiệu quả và lợi nhuận, đó là một tín hiệu rất đáng khích lệ.
- Trân trọng cám ơn bà!