Thúc đẩy hợp tác công nghiệp hỗ trợ Việt - Nhật
Nhật Bản đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy hợp tác công nghiệp và chuyển giao công nghệ với Việt Nam, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ.
Diễn đàn Doanh nghiệp đã có cuộc trao đổi với ông Haruhiko Ozasa, Trưởng Đại diện Tổ chức Xúc tiến Thương mại Nhật Bản (JETRO) tại Hà Nội, xung quanh vấn đề này.
- Ông đánh giá thế nào về vai trò của ngành công nghiệp hỗ trợ trong chiến lược thu hút đầu tư của Việt Nam?
Mối quan tâm lớn nhất của các doanh nghiệp trên toàn thế giới tính đến thời điểm này có lẽ là chính sách thuế quan của Hoa Kỳ. Do ảnh hưởng của chính sách này rất lớn nên các công ty đang phải tìm cách ứng phó, cụ thể là việc cân nhắc và tái cấu trúc chuỗi cung ứng. Trong đó, “tỷ lệ thu mua nội địa” đang trở thành một tiêu chí vô cùng quan trọng cho các doanh nghiệp toàn cầu.
Ngoài ra, sự phát triển của ngành công nghiệp hỗ trợ không chỉ giúp giảm chi phí và rút ngắn thời gian sản xuất, mà còn tạo ra hệ sinh thái sản xuất đồng bộ, đáp ứng nhanh các yêu cầu về chất lượng và tiến độ từ nhà đầu tư quốc tế. Khi tỷ lệ nội địa hóa tăng, Việt Nam không chỉ nâng cao năng lực cạnh tranh mà còn giảm phụ thuộc vào bên ngoài.
Các doanh nghiệp Nhật Bản đã trải qua thời kỳ Tổng thống Trump nhiệm kỳ 1 cũng như COVID-19 vốn đã mong muốn nâng cao tỷ lệ nội địa hóa thì lại càng coi trọng yếu tố đó hơn trong thời gian tới.
- Theo ông, các công ty Nhật Bản đang đặc biệt quan tâm đến những phân khúc nào của ngành công nghiệp hỗ trợ tại Việt Nam?
Tôi nghĩ rằng nhu cầu hiện diện ở hầu hết các lĩnh vực, nhưng theo khảo sát của JETRO, mong muốn nâng cao tỷ lệ nội địa hóa đang đặc biệt lớn trong các ngành như thiết bị điện – điện tử, dệt may – quần áo và máy móc nói chung.
Việt Nam đang trở thành lựa chọn hàng đầu của nhiều doanh nghiệp toàn cầu trong lĩnh vực điện – điện tử và gia công kim loại, nhờ xu hướng dịch chuyển chuỗi cung ứng sang Đông Nam Á. Cùng lúc đó, các doanh nghiệp trong nước đẩy mạnh sản xuất và R&D, cho thấy ngành chế tạo tiến dần tới hiện đại hóa và phát triển bền vững.
Do đó, việc tăng cường liên kết giữa doanh nghiệp Nhật Bản và Việt Nam không chỉ dừng lại ở chuyển giao công nghệ hay đào tạo nhân lực mà là một chiến lược chung nhằm nâng cao tính bền vững của chuỗi giá trị trong khu vực.
- Tỷ lệ nội địa hóa của nhiều lĩnh vực ở Việt Nam hiện vẫn còn thấp. Theo ông, đâu là nguyên nhân dẫn tới tình trạng này?
Theo khảo sát của JETRO, lý do phổ biến nhất khiến tỷ lệ nội địa hóa của Việt Nam chưa cao là do chất lượng và năng lực kỹ thuật của các nhà cung cấp chưa đủ (chiếm 60,9%), và điều này cũng rõ rệt ngay ở ASEAN.
Bên cạnh đó, Việt Nam thiếu các nhà cung cấp nguyên liệu thô, hạn chế khả năng cung ứng linh kiện và phụ tùng. Quy mô các doanh nghiệp còn nhỏ, thiếu nhân lực chất lượng cao và khả năng quản trị theo chuỗi cung ứng hiện đại cũng là rào cản khiến tỷ lệ nội địa hóa của Việt Nam chưa cải thiện nhiều. Nhiều doanh nghiệp Việt vẫn chưa thể tham gia vào chuỗi cung ứng cấp 1 của các nhà sản xuất Nhật Bản, mà chủ yếu mới dừng lại ở vai trò nhà cung ứng cấp 2 hoặc cấp 3.
Ngoài ra, khó tiếp cận vốn và công nghệ, cũng như thiếu kết nối hiệu quả giữa doanh nghiệp nội địa và các doanh nghiệp FDI khiến ngành công nghiệp hỗ trợ Việt Nam chưa phát huy hết tiềm năng.
Mặc dù đã có nhiều doanh nghiệp Việt Nam ưu tú được lựa chọn, công bố trên Tuyển tập “Các doanh nghiệp Việt Nam xuất sắc tại Bắc Bộ - Trung Bộ Việt Nam”, nhưng tôi cho rằng Việt Nam vẫn cần tiếp tục cải thiện, giải quyết bài toán này.
- Ông có khuyến nghị gì cho Việt Nam thu hút nhiều hơn các khoản đầu tư chất lượng cao từ Nhật Bản vào ngành công nghiệp hỗ trợ?
Tỷ lệ nội địa hóa cao là một trong những điều kiện quan trọng tạo nên môi trường đầu tư hấp dẫn. Tuy nhiên, nếu nhìn vào tỷ lệ nội địa hóa của các doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam, có thể thấy rằng vẫn chưa đạt theo kỳ vọng.
Để thu hút nhiều hơn các khoản đầu tư chất lượng cao từ Nhật Bản vào ngành công nghiệp hỗ trợ, Việt Nam cần tập trung vào ba khía cạnh chính.
Thứ nhất, nâng cao năng lực kỹ thuật và chất lượng sản phẩm của doanh nghiệp nội địa thông qua đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế.
Thứ hai, cải thiện kết nối giữa doanh nghiệp Việt Nam và các nhà sản xuất Nhật Bản, như thông qua các hội chợ chuyên ngành như VME&SIE.
Thứ ba, tiếp tục duy trì môi trường đầu tư ổn định và minh bạch, đi kèm chính sách ưu đãi cụ thể cho các dự án FDI trong lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ.
Chúng tôi nhận thấy nỗ lực từ Chính phủ Việt Nam trong việc thúc đẩy chính sách hỗ trợ, nâng cao năng lực sản xuất trong nước và khuyến khích hợp tác giữa các doanh nghiệp FDI với doanh nghiệp nội địa. Đây là những tín hiệu rất tích cực mà JETRO mong muốn tiếp tục đồng hành và hỗ trợ Việt Nam trong thời gian tới.
- Trân trọng cảm ơn ông!